Της Ιωάννας Κυριάκου
Σε διαδικασία αναζήτησης λύσεων για το μεταναστευτικό ζήτημα βρίσκεται το Υπουργείο Εσωτερικών στην σκιά των όσων διαδραματίστηκαν τις προηγούμενες εβδομάδες σε Χλώρακα και Λεμεσό, με βίαιες, ρατσιστικές επιθέσεις εναντίον αλλοδαπών, βανδαλισμούς περιουσιών, αλλά και επιθέσεις εναντίον ελληνοκυπρίων και τουριστών. Σύμφωνα με αρμόδιες πηγές, η «φιλοσοφία» της Κυβέρνησης είναι να περιοριστούν τα οικονομικά οφέλη για τους μετανάστες και να καταστεί η Κύπρος μη ελκυστικός μεταναστευτικός προορισμός. Προς αυτή την κατεύθυνση ο Υπουργός Εσωτερικών Κωνσταντίνος Ιωάννου, θα έχει την Παρασκευή (08/09), συνάντηση με τα εμπλεκόμενα Υπουργεία – Εργασίας, Πρόνοιας και Δικαιοσύνης. Εξάλλου όπως έχει γίνει ήδη γνωστό, η μεταναστευτική πολιτική της Κυβέρνησης εστιάζει σε πέντε βασικούς πυλώνες: την διαχείριση των αιτήσεων ασύλου, την ενίσχυση και αύξηση των επιστροφών των υπηκόων τρίτων χωρών στις χώρες καταγωγής τους, την ενίσχυση των υποδομών υποδοχής και φιλοξενίας, τα μέτρα αποτροπής των ροών και την ίδρυση του Υφυπουργείου Μετανάστευσης και Ασύλου.
Αφίξεις, επιστροφές και εξετάσεις αιτήσεων
Τα στοιχεία του αρμόδιου Υπουργείου για το 2023 καταδεικνύουν ότι η κατάσταση είναι σαφώς βελτιωμένη σε σύγκριση με πέρυσι αφού ο συνολικός αριθμός των ροών κατά τους τελευταίους έξι μήνες μειώθηκε κατά 51%. Επιπρόσθετα, ο αριθμός των επιστροφών έχει αυξηθεί κατά 50%. Συγκεκριμένα τους τελευταίους έξι μήνες, από τον Μάρτιο έως τον Αύγουστο, έχουν έρθει 5.866 αιτητές ασύλου σε σύγκριση με 11.961 την αντίστοιχη περίοδο πέρυσι. Την ίδια ώρα, ενώ οι επιστροφές πέρυσι ήταν γύρω στις 3.239, φέτος έχουν αυξηθεί στις 4.751. Παράλληλα ο αριθμός των αιτήσεων που εξετάζονται σε μηνιαία βάση είναι 1.800 το μήνα, σε σύγκριση με 1.000 περίπου πέρυσι. Μάλιστα, τον Ιούνιο εξετάστηκαν 2.013 περίπου αιτήσεις. Σύμφωνα πάντα με τις αρμόδιες πηγές, ο χρόνος που απαιτείται για εξέταση μαζί με την προσφυγή στο διοικητικό δικαστήριο έχει μειωθεί από τους εννέα και πλέον μήνες στους τρεις μήνες αυτή τη στιγμή. Αξίζει επίσης να σημειωθεί ότι οι εισροές από χώρες της Αφρικής έχουν μειωθεί αισθητά.
Στο τραπέζι η κοινωνική εργασία, οι σκέψεις για τα επιδόματα
Δεδομένου ότι η στέρηση της εργασίας και χωρίς επιδόματα οι μετανάστες ωθούνται προς τις εθελούσιες επιστροφές, το Υπουργείο Εσωτερικών έχει θέσει στο τραπέζι μια σειρά από μέτρα που βρίσκονται υπό αξιολόγηση. Μια σκέψη που υπάρχει είναι οι αιτητές ασύλου να λαμβάνουν επίδομα μόνο εάν προσφέρουν κοινωνική εργασία σε Δήμους ή κοινότητες μέχρις ότου να εξεταστούν οι αιτήσεις τους. Σημειώνεται ότι οι αιτητές δεν δικαιούνται ΕΕΕ. Όταν εγκριθεί η αίτησή τους, σταματούν τα επιδόματα και δικαιούνται να κάνουν αίτηση για ΕΕΕ, για την οποία ισχύει ό,τι για όλους. Αναφορικά με το ύψος των επιδομάτων, για μονήρη αιτητή ασύλου το συνολικό ποσό ανέρχεται σε €361 ευρώ, το οποίο περιλαμβάνει έξοδα διαβίωσης αλλά και επίδομα ενοικίου που δεν δίνεται στον αιτητή αλλά στον ιδιοκτήτη του ακινήτου που ενοικιάζει. Αντίστοιχα, λήπτης ΕΕΕ με επίδομα ενοικίου λαμβάνει €703. Στο μεταξύ, στην περίπτωση των Σύριων, ο τερματισμός των υλικών συνθηκών υποδοχής δίνει πρόσβαση στο ΕΕΕ χωρίς να ισχύει η γενική υποχρέωση του νόμου για νόμιμη παραμονή τα προηγούμενα 5 χρόνια στη Δημοκρατία, με αποτέλεσμα η Κυβέρνηση να εξετάζει το κατά πόσο αυτό μπορεί να τροποποιηθεί ούτως ώστε να μην τίθεται ζήτημα άνισης μεταχείρισης. Εξετάζεται επίσης οι αιτητές ασύλου να έχουν πρόσβαση στην αγορά εργασίας εννέα μήνες μετά την υποβολή της αίτησής τους.
Αξίζει να σημειωθεί ότι σε περίπτωση που απορριφθεί μια αίτηση ασύλου, τότε τα επιδόματα και η πρόσβαση στην αγορά εργασίας τερματίζονται άμεσα. Ο παράτυπος, πλέον, μετανάστης μπορεί να επιλέξει την εθελούσια επιστροφή, είτε να εργαστεί παράνομα. Στην δεύτερη περίπτωση, το άτομο πρέπει να συλλαμβάνεται και να απελαύνεται, όμως δεν υπάρχουν χώροι κράτησής, με τον υφιστάμενο να είναι χωρητικότητας 128 ατόμων. Βρίσκεται ωστόσο υπό ανέγερση χώρος που θα φιλοξενεί 1.000 άτομα ο οποίος θα ολοκληρωθεί σε δύο χρόνια. Επιπρόσθετα, σε συνεργασία με το Υπουργείο Εργασίας, τις τελευταίες μέρες γίνεται προσπάθεια βελτίωσης της διαδικασίας ανταλλαγής πληροφοριών και εντοπισμού όσων εργοδοτούν παράνομα μετανάστες για διεξαγωγή αποτελεσματικότερων και αμεσότερων ελέγχων.
Η αχίλλειος πτέρνα
Η έλλειψη υποδομών θεωρείται από την Κυβέρνηση ως η αχίλλειος πτέρνα του μεταναστευτικού καθώς αποτελεί τροχοπέδη στην γρήγορη διαχείριση των διαδικασιών ασύλου και της επιστροφής των μεταναστών που δεν πληρούν τις προϋποθέσεις για να παραμείνουν στη χώρα. Σε ό,τι αφορά στο Κέντρο Πρώτης Υποδοχής «Πουρνάρα» έχουν βελτιωθεί οι συνθήκες και έχει μειωθεί περισσότερο από το μισό ο αριθμός των διαμενόντων στο Κέντρο. Συγκεκριμένα, οι διαμένοντες ήταν στα 756 άτομα στις 5/09 και 689 στις 6/09 σε σχέση με την αντίστοιχη ημερομηνία πέρυσι, που ήταν 1755 και 1600 άτομα. Την παρούσα φάση είναι σε εξέλιξη η αναβάθμισή του από τον Διεθνή Οργανισμό Μετανάστευσης της Ελλάδας, με χρηματοδότηση με 100% από την ΕΕ γύρω στα 22εκ. ευρώ. Ο Οργανισμός EUAA ανάλαβε επίσης και τη δημιουργία εξεταστικού κέντρου για την εξέταση των αιτήσεων ασύλου. Η αναβάθμιση περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, την αντικατάσταση των σκηνών με προκατασκευασμένες οικιστικές μονάδες, την εγκατάσταση προκατασκευασμένων γραφειακών μονάδων, την αγορά εξοπλισμού, καθώς και άλλες εργασίες αναβάθμισης. Η ολοκλήρωση των εργασιών αναμένεται να ολοκληρωθεί αρχές του 2024.
Στο Κέντρο Υποδοχής και Φιλοξενίας Αιτητών Διεθνούς Προστασίας στην Κοφίνου, το οποίο φιλοξενεί μόνο οικογένειες και ευάλωτους, αναβαθμίστηκε σε συνεργασία με τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό για το Άσυλο, που αφορά, μεταξύ άλλων, σε αύξηση κλινών από 450 σε 700, επέκταση κοινόχρηστων υποδομών, βελτίωση συνθηκών ασφάλειας και υγείας, ενώ συνεχίζει η αναβάθμιση μέχρι τις αρχές του 2024, επίσης με συγχρηματοδοτήσεις από την ΕΕ.
Υπογράφηκε πρόσφατα και η σύμβαση για τη δημιουργία του Κέντρου Φιλοξενίας στις «Λίμνες» και του Προαναχωρησιακό Κέντρου στη Μενόγεια, και θα ολοκληρωθεί σε περίπου δύο χρόνια.
Πράσινη γραμμή και διαφημιστική καμπάνια
Μεγάλο μέρος των προσπαθειών επενδύεται σε ευρωπαϊκό επίπεδο σε ό,τι αφορά στην αποτροπή των παράνομων διελεύσεων από την Πράσινη Γραμμή. Συγκεκριμένα, με το Σχέδιο Δράσης της Ανατολικής Μεσογείου, η εκπόνηση του οποίου συμφωνήθηκε από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο τον περασμένο Φεβρουάριο, βρίσκεται στη διαδικασία καταρτισμού. Οι θέσεις της Κύπρου επικεντρώνονται στην αντιμετώπιση της εισροής παράτυπων μεταναστών από την Πράσινη Γραμμή μέσω μιας διπλωματικής προσέγγισης της Τουρκίας, αξιοποιώντας τις πολιτικές και τα εργαλεία της ΕΕ. Ήδη άρχισαν κάποια να εφαρμόζονται, όπως είναι η εγκατάσταση του ευρωπαϊκού μηχανισμού στο αεροδρόμιο Κωνσταντινούπολης για εποπτεία θεωρήσεων. Στο εσωτερικό τα μέτρα είναι περιορισμένα στην πράσινη γραμμή, λόγω του ότι δεν είναι σύνορο. Ένα από αυτά είναι η επιτήρηση της πράσινης γραμμής από Ειδικούς Αστυφύλακες, οι οποίοι έχουν προσληφθεί από την Αστυνομία Κύπρου.
Άλλο μέτρο αποτροπής της παράτυπης μετανάστευσης θεωρείται, επίσης, και η εκστρατεία ενημέρωσης. Έχει ξεκινήσει από περασμένο Ιούνιο και περιλαμβάνει καμπάνια στο διαδίκτυο και σε μέσα κοινωνικής δικτύωσης στις ίδιες τις χώρες καταγωγής των μεταναστών. Μέσω της εκστρατείας, μεταξύ άλλων:
- Παρουσιάζονται οι κίνδυνοι της παράτυπης μετανάστευσης και αναδεικνύεται η ρεαλιστική εικόνα της μεταναστευτικής κατάστασης στην Κύπρο μέσα από αυθεντικές ιστορίες μεταναστών, συνεντεύξεις λειτουργών, ακριβείς αριθμούς και έγκυρα στοιχεία.
- Δίδονται ορθές πληροφορίες σχετικά με το μεταναστευτικό και το σύστημα ασύλου στην Κύπρο.
- Αναφέρονται οι μύθοι και τα ψέματα των διακινητών, οι οποίοι εκμεταλλεύονται τον ανθρώπινο πόνο, παρουσιάζοντας ψευδώς την Κύπρο, ως πρώτο ενδιάμεσο προορισμό, με προοπτική μετάβασης σε άλλα ευρωπαϊκά κράτη μέλη. Αποτέλεσμα αυτής της παραπληροφόρησης των κυκλωμάτων, είναι μεγάλος αριθμός παράτυπων μεταναστών να «παγιδεύονται» στην Κύπρο, αγνοώντας το ότι η Κύπρος είναι νησί και χώρα, όπου δεν εφαρμόζεται το κεκτημένο του «Σένγκεν».
Η εκστρατεία επικεντρώνεται στις χώρες της υποσαχάριας Αφρικής (π.χ. Νιγηρία), από όπου, βάσει στοιχείων, υπάρχει αυξημένος αριθμός παράτυπων μεταναστών.
Σε ό,τι αφορά το Υφυπουργείο Μετανάστευσης, αυτό θα εδραιώσει τις υφιστάμενες αρμοδιότητες του Υπουργείου Εσωτερικών, δίνοντας έτσι την ευκαιρία σε μια νέα διοίκηση να επικεντρωθεί αποκλειστικά σε θέματα μετανάστευσης και ασύλου. Το νομοσχέδιο εγκρίθηκε από το Υπουργικό Συμβούλιο στις 15 Ιουνίου, και τώρα βρίσκεται στη Βουλή των Αντιπροσώπων για ψήφιση.
Μύθοι και πραγματικότητες για τους Σύριους
Μετά τα πρόσφατα επεισόδια στη Χλώρακα ξέσπασε μια συζήτηση γύρω από υπηκόους της Συρίας. Η συγκεκριμένη ομάδα λόγω του ότι προέρχεται από χώρα που θεωρείται ως επικίνδυνη και μη ασφαλής δεν μπορεί να απελαθεί. Σε Σύριους παραχωρείται το καθεστώς συμπληρωματικής προστασίας και όχι διεθνούς προστασίας. Το καθεστώς αυτό δίδεται λόγω της έκρυθμης κατάστασης σε μια περιοχή που μόλις αρθεί, τα άτομα αυτά δύνανται να επιστρέψουν πίσω στη χώρα καταγωγής τους. Μάλιστα, κανένα κράτος μέλος δεν έχει καταφέρει να επιστρέψει υπήκοο της Συρίας πίσω στη χώρα του εκτός εάν η απόφασή του ήταν εκούσια. Σε περιπτώσεις όπου υπάρχει εγκληματικό στοιχείο, τότε στόχος είναι ο Σύριος να απελαθεί σε άλλη τρίτη ή ευρωπαϊκή χώρα.
Πάντως, θέση της Κυπριακής Δημοκρατίας είναι, όπως ανέφερε και ο Υπουργός Εσωτερικών πριν ένα μήνα, στο Άτυπο Συμβούλιο Υπουργών Εσωτερικών Υποθέσεων στην Ισπανία, πως πρέπει να εξεταστεί όπως το καθεστώς της Συρίας αλλάξει, μετά από 11 χρόνια. Είπε ότι ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός για το Άσυλο, στην ετήσια έκθεση του, αναγνωρίζει δύο περιοχές της Συρίας ως ασφαλείς ζώνες. «Άρα θεωρούμε ότι τουλάχιστον κάποιες περιοχές έπρεπε επίσημα να αναγνωριστούν ως ασφαλείς και να μας δοθεί η δυνατότητα να επιστρέφεται ο κόσμος πίσω», είπε. «Προς το παρόν, όμως, η Συρία θεωρείται ολόκληρη χώρα ως μη ασφαλής» είπε, κάνοντας αναφορά και στις διεθνείς συμβάσεις, μέσω των οποίων απορρέουν υποχρεώσεις και βάσει των οποίων ο πρόσφυγας δεν μπορεί να επιστρέψει πίσω στη χώρα καταγωγής του.
Σε δύο επαρχίες της Συρίας, την Δαμασκό και την Ταρτούς, εκτιμάται ότι επί του παρόντος δεν υπάρχει πραγματικός κίνδυνος να πληγεί προσωπικά ένας πολίτης από αδιάκριτη βία.
Σε τεχνοκρατικό επίπεδο, η διαχείριση του αυξητικού φαινομένου μεταναστών, προερχόμενων κυρίως από τη Συρία, αλλά και των κυκλωμάτων που φαίνεται να δρουν στην περιοχή, παρακολουθείται από ομάδα εργασίας, η οποία έχει ήδη συσταθεί στη βάση οδηγιών του Υπουργού, αποτελούμενη από αρμόδιους Λειτουργούς από την Υπηρεσία Ασύλου, το Τμήμα Αρχείου Πληθυσμού και Μετανάστευσης, την Υπηρεσία Αλλοδαπών και Μετανάστευσης, καθώς και το Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων. Όροι εντολής της ομάδας είναι να εξετάσει την πιθανότητα αναθεώρησης της πολιτικής που αφορά στους Σύριους υπηκόους, με στόχο την ορθή διαχείριση όσων ήδη βρίσκονται στην Κυπριακή Δημοκρατία, καθώς και την αποτροπή των περαιτέρω ροών από τη Συρία. Θα εξετάζει επίσης και άλλα μέτρα που αφορούν στα επιδόματα και την ένταξή τους.
