Της Ελένης Ξένου
Τον πήρα τηλέφωνο, «θα το ζήσουμε κι αυτό» του είπα, «να σου παίρνω συνέντευξη», «πράγματι» απάντησε, γελάσαμε, και ύστερα κανονίσαμε μέρα και ώρα στο διαμέρισμά του. Καθίσαμε στον καναπέ, απέναντι σχεδόν ο ένας από τον άλλο και ανάμεσά μας το μαγνητόφωνο. Ζήσαμε μαζί πολλά, χρόνια φιλίας και κοινής πορείας, από τότε που πρωτογνωριστήκαμε στην Αθήνα, φοιτητές στη Νομική. Και μάλλον δεν είναι τυχαίο ότι συναντιόμαστε τώρα, στο «Έξι λεπτά ακόμα», το πέμπτο του βιβλίο, για συνέντευξη. Είναι το βιβλίο στο οποίο «επιστρέφει» σε ό,τι αγάπησε στα χρόνια της αθωότητάς μας. Ό,τι του διαμόρφωσε τις ευαισθησίες και του χάρισε μια άλλη πυξίδα. Και ίσως γι’ αυτό διαλέγω να γράψω αυτή τη συνέντευξη σαν κουβέντα μεταξύ φίλων. Διότι στην πραγματικότητα αυτό είναι.
–Μ’ άρεσε που μια ανάμνηση που κουβαλάς μέσα σου 25 χρόνια τώρα, είναι που γέννησε το «Έξι λεπτά ακόμα».
–Έτσι είναι. Είναι η εικόνα μιας ηλικιωμένης γυναίκας –γνωστής Ελληνίδας ηθοποιού– που καθόταν σε ένα καφέ του Κολωνακίου. Σιωπηλή και ακίνητη. Μου έκανε τρομερή εντύπωση.
–Τι σε εντυπωσίασε περισσότερο;
–Η στάση του σώματός της. Όρθια πλάτη, χέρια πάνω στα γόνατα και κοιτούσε μπροστά πίσω από μαύρα γυαλιά για ώρα. Σαν άγαλμα. Την παρατηρούσα και διερωτώμουν τι μπορεί να σκέφτεται.
–Τι σε έκανε να την ανασύρεις από τη μνήμη σου;
–Λειτουργώ με αυτό τον τρόπο. Σε όλα μου τα βιβλία υπάρχει κάτι που ήταν βαθιά καταχωρημένο μέσα μου ως εικόνα ή σκέψη. Το πρώτο μου βιβλίο το «Hotel National» ξεκινά με τη σκηνή, όπου ο ήρωας διασχίζει μια γέφυρα από την Πέστη στη Βούδα και όταν φτάνει στην άλλη άκρη έχει πλέον αφήσει το παρελθόν πίσω του. Όταν αποφάσισα να εγκαταλείψω τις σπουδές στην Ιατρική περπατούσα και εγώ σε αυτή την ίδια γέφυρα και ένιωθα πως μου ήταν αδύνατο να γίνω γιατρός και πως ήθελα να γίνω κάτι για μένα. Και όταν έφτασα στη Βούδα πήρα τηλέφωνο τη μάνα μου και τους το είπα. Ήταν η στιγμή της ουσιαστικής μου ενηλικίωσης. Και αυτή η στιγμή βρήκε μια θέση στο «Hotel National».
–Και η ηλικιωμένη γυναίκα στο καφέ; Γιατί λες χαράκτηκε στο μυαλό σου;
–Ίσως γιατί όπως την κοιτούσα είχα τρομακτική επίγνωση της επίδρασης που είχε ο χρόνος πάνω της. Το ένιωθα σχεδόν μεταφυσικά. Πως μέσα από την ακινησία της πάλευε με τον χρόνο. Επιστρέφοντας σ’ αυτή την ανάμνηση και στην πρώτη μου σκέψη του τι άραγε να σκέφτεται, είπα πως θέλω να γράψω γι’ αυτό το θέμα. Τον χρόνο και τη σιωπή.
Η σιωπή
–Η σιωπή είναι ένας ακόμα πρωταγωνιστής στο βιβλίο σου.
–Ναι. Σε διαφορετικές εκφάνσεις και εκδοχές. Η σιωπή ανέκαθεν ασκούσε καταλυτική γοητεία πάνω μου. Την παρατηρούσα πάντα από μια απόσταση, με πολύ ενδιαφέρον.
–Τη σιωπή που βολεύει, που στοιχειώνει, που καταπίνει τα καλύτερά μας χρόνια, που απονεκρώνει τις αισθήσεις… Ποια απ’ όλες αυτές για τις όποιες γράφεις, σε γοητεύει;
–Η κατ’ επιλογήν σιωπή. Όπως και οι άνθρωποι που είναι συμφιλιωμένοι με τη σιωπή τους.
–Η άλλη σιωπή όμως είναι που κουβαλά το βάρος των ανείπωτων μας αληθειών, σωστά;
–Η άλλη σιωπή δεν είναι κάτι συμπαγές, εμπεριέχει πολλά. Είναι ένα βάρος αλλά είναι και μια προίκα. Από κει αντλείς για να δημιουργήσεις. Στο βιβλίο έχω μια φράση από την Άννα Καρένινα που αγαπώ και αφορά αυτό που συζητούμε: «Οι ευτυχισμένες οικογένειες είναι ίδιες και απαράλλαχτες» λέει ο Τολστόι. «Όμως κάθε δυστυχισμένη οικογένεια τη βαραίνει η δική της ιδιαίτερη δυστυχία». Εκείνο που με ερεθίζει δημιουργικά, λοιπόν, είναι αυτή η ιδιαίτερη δυστυχία που βαραίνει ζωές και ψυχές.
–Εσύ θα έλεγες πως βρίσκεσαι στη φάση της κατ’ επιλογήν σιωπής;
–Κάναμε, όπως ξέρεις, φασαριόζικη καριέρα, αναλωθήκαμε μέσα στη συνάφεια του κόσμου, και συχνά με κόσμο που δεν εκτιμούσαμε. Περάσαμε ωραία, δεν λέω, ζήσαμε ωραία, αλλά όλο αυτό είχε πολλή εξωστρέφεια, πολλή φασαρία. Και ενώ ακόμα συνεχίζω να είμαι στη συνθήκη της εξωστρέφειας από άποψη δουλειάς, η πραγματικότητα είναι πως εκείνο που επιζητώ είναι να κλείνω την πόρτα του γραφείου και να βυθίζομαι μέσα στη σιωπή. Μέσα στις λέξεις και στα βιβλία. Αυτό είναι που αγαπώ. Αυτή είναι η φάση της ζωής μου στην οποία εισέρχομαι.
–Έχεις την έγνοια πια να μη μείνει καμιά αλήθεια σου ανείπωτη;
–Ναι, είναι ζητούμενο για μένα. Σε δύο επίπεδα. Με τους ανθρώπους που με αφορούν θέλω να μην υπάρχει αυτό σαν σκιά. Αλλά και μέσα μου δεν το θέλω. Κάνοντας ψυχοθεραπεία διαπιστώνω ότι πηγαίνεις ολοένα και πιο βαθιά και ενώ νόμιζες ότι δεν υπάρχει πιο κάτω, πάντα υπάρχει κάτι που δεν υποπτεύεσαι. Και αυτό με ενδιαφέρει πολύ. Με ενδιαφέρει να αποκτήσω συνειδητότητα του ποιος είμαι, να έχω επαφή με τα συναισθήματά μου και μια στάση ειλικρίνειας απέναντι στον εαυτό μου. Απέναντι στη ζωή. Μεγαλώνοντας με αφορά το ξεκαθάρισμα σε όλα τα επίπεδα. Στις σχέσεις, στα συναισθήματα, στα ανείπωτα, στις εκκρεμότητες.
–Το κυνήγι της επιτυχίας σε αφορά λιγότερο πια;
–Το έζησα έντονα το κυνήγι της επιτυχίας. Ήθελα πολύ να φύγω από την Κύπρο, να πάω στην Ελλάδα, να δοκιμαστώ σε μια άλλη αγορά για να εισπράξω την αποδοχή και να νιώσω ότι ανέβηκα ένα σκαλί πάνω από κει όπου ήμουν. Τώρα στα 62 μου δεν με αφορά καθόλου. Έχοντας διαγράψει μια διαδρομή, έχοντας κάνει κάποια πράγματα επαγγελματικά, τα οποία τα χάρηκα, και έχοντας βγάλει κάποια λεφτά για να μπορώ να ζήσω μια ζωή όπως την ήθελα, τώρα μπαίνω σε μια ησυχία. Αρχίζω να συμφιλιώνομαι με την ιδέα ότι μεγάλωσα. Και έχει μεγάλη σημασία, να αισθάνομαι ισορροπία μέσα μου. Αυτό για μένα έχει μια αξία: Να είναι πολύ καθαρά τα θέλω μου, οι ανάγκες μου, η ισορροπία μου.
–Η σιωπή είναι συνώνυμο της ησυχίας;
–Όχι. Η σιωπή είναι μια ιδιωτική κατάσταση. Η ησυχία είναι μια συνθήκη. Η σιωπή έχει να κάνει με αυτή τη συνειδητότητα που λέγαμε πριν, με μια πιο εσωτερική διεργασία. Εγώ δεν είμαι εκεί. Είναι κάτι το οποίο όμως με απασχολεί και συνήθως τα βιβλία μου, όπως και αυτό τώρα, ακουμπούν πάνω σε σκέψεις που με απασχολούν.
Η πυξίδα
–Νιώθω πως σ’ αυτό το βιβλίο επιστρέφεις στα χρόνια της αθωότητάς μας. Όλα όσα αγάπησες στο θέατρο και σε διαμόρφωσαν, είναι εδώ.
–Σίγουρα. Οι παραστάσεις που είδα στη ζωή μου ήταν σαν να διάβασα μια ακόμα βιβλιοθήκη. Και θυμάμαι πολύ την αίσθηση των παραστάσεων. Θυμάμαι στιγμές. Όταν για παράδειγμα είδα το ντεμπούτο της Καραμπέτη στο «Τι κρίμα που είναι πόρνη» έπαθα ταχυπαλμία, ένιωσα ότι συνέβη κάτι συνταρακτικό.
–Και τα συνταρακτικά γκρο πλαν που αγάπησες είναι εδώ.
–Ξέρεις πολλοί απορούν γιατί έγραψα αυτή την ιστορία και είναι κυρίως όσοι με γνώρισαν από τα προηγούμενά μου βιβλία –όχι πιο πριν– στα οποία είναι φανερό το ενδιαφέρον μου για την πολιτική. Εκείνο που δεν ξέρουν είναι πως εμένα ο έρωτάς μου ήταν πάντα το θέατρο και το σινεμά. Έτσι μεγάλωσα. Με τα γκρο πλαν των ηρωίδων που λάτρευα και με τις παραστάσεις που με έκαναν να ανατριχιάζω. Γράφοντας γι’ αυτά ένιωσα πως επέστρεψα σε ένα τόπο οικείο.
–Μήπως τελικά μέσα από αυτό το βιβλίο γίνεσαι πιο τρυφερός με τον εαυτό σου;
–Ναι, νομίζω ότι ακουμπά μια πιο τρυφερή εκδοχή του εαυτού μου. Όταν τέλειωσα το «Μαύρο Φλαμίνγκο» που ήταν ένα πολύ σκληρό θέμα, ήξερα πως το επόμενό μου δεν θα είχε σχέση με την πολιτική. Και τότε θυμήθηκα την εικόνα εκείνης της γυναίκας. Και επειδή αν με ρωτήσεις πώς αυτοπροσδιορίζομαι σ’ αυτό το τοπίο της λογοτεχνίας, θα σου απαντήσω πως εγώ είμαι παραμυθάς, έχω δηλαδή τη δυνατότητα να λέω ιστορίες, έφτιαξα αυτή την ιστορία που μέσα της κρύβονται πολλές σιωπές.
–Πρέπει να έκανες ωραία διαδρομή γράφοντας την, αγαπησιάρικη…
–Όντως ήταν αγαπησιάρικη. Οι «Τρεις Σκάλες» ήταν πολύ σκοτεινό βιβλίο, ακόμα και στον «Ποταμό» άγγιξα πράγματα που ήταν δύσκολα θέματα για μένα να πραγματευτώ. Αυτό όμως ήταν σαν το νερό που κυλούσε, βγήκε αβίαστα, όχι εύκολα, αλλά όχι βασανιστικά.
–Ισχύει και για σένα, αυτό που γράφεις, πως «ό,τι σε ανατριχιάζει είναι η πυξίδα σου»;
–Ναι, βέβαια. Ελπίζω να μην ακουστεί ελιτίστικο –απεχθάνομαι αυτού του είδους τον ελιτισμό– αλλά νομίζω πως αυτό είναι που διαχωρίζει τους ανθρώπους που δημιουργούν από τους ανθρώπους που βιώνουν τα πράγματα με μια πρακτικότητα. Αυτός ο άλλος τρόπος να βιώνεις τη ζωή.
Ο απολογισμός
–Λες πως η ηρωίδα σου έκανε το λάθος να μπερδέψει το θέατρο με την αληθινή ζωή. Δεν είναι ανθρώπινο να αποζητούμε λίγη μαγεία;
–Είναι, αλλά η ζωή δεν είναι θέατρο, δεν είναι σινεμά. Είναι κάτι πολύ πιο πεζό και δύσκολο. Το να θέλεις να ζήσεις τη μαγεία και όχι τον ρεαλισμό, όπως λέει η αγαπημένη μου Μπλανς, το καταλαβαίνω, αλλά τελικά ο ρεαλισμός συντριπτικά βγαίνει νικητής. Αυτό μου έμαθε τουλάχιστον εμένα η ζωή. Ότι ο ρεαλισμός νικά για πολλούς λόγους, αν και είναι ωραίο να αποζητάς τη μαγεία, να την έχεις σαν ζητούμενο ακόμα κι αν ξέρεις ότι δεν θα βγει νικήτρια.
–Σημείωσα μια φράση της ηρωίδας σου που μου άρεσε πολύ…
–Πάντα είχες το συνήθειο να σημειώνεις τις φράσεις που σου αρέσουν. Για πες…
– «Δεν φοβάμαι τον θάνατο αρκεί να είναι συνεπής με τη ζωή που ονειρεύτηκα».
–Χαίρομαι που την εντόπισες, γιατί είναι όντως πεποίθησή μου. Πιστεύω πολύ σε αυτό. Το να είναι κάποιος συνεπής απέναντι στη ζωή που ονειρεύτηκε. Σε αυτό που ήθελε να είναι. Και θυμάμαι πως στις συνεντεύξεις μια ερώτηση που μου άρεσε να κάνω σε ηθοποιούς ήταν κατά πόσο παρέμειναν συνεπείς στο ταλέντο τους. Αν το τίμησαν. Γιατί είναι και κάποιοι που δεν το τιμήσαν. Και αυτό το βρίσκω φρικτό. Να μην το δικαίωσες από λάθος επιλογές, γιατί πήρες δρόμους που ήταν της ευκολίας. Ή το άλλο, ότι ακολουθείς ένα δρόμο και προς το τέλος καταλήγεις στο αποκαρδιωτικό συμπέρασμα πως δεν ήμουν συνεπής με την αφετηρία μου.
–Χρειάζεται τελικά να διανύσεις κάποια χιλιόμετρα για να επανέλθεις στην πρώτη σου ύλη.
–Ναι, χρειάζεται. Να κάνεις αυτό τον κύκλο. Και όταν είσαι σε θέση να κάνεις απολογισμό να αναρωτηθείς, αν ήσουν συνεπής απέναντι στη ζωή που ονειρεύτηκες. Και να πεις «ναι, ρε φίλε, ήμουν».
Πληροφορίες
Η παρουσίαση του βιβλίου «Έξι Λεπτά Ακόμα» (εκδόσεις Καστανιώτη) θα γίνει τη Δευτέρα 1η Δεκεμβρίου 2025 στο θέατρο Δέντρο, οδός Ενότητος 44, Παλλουριώτισσα, ώρα 6:30 μ.μ.
