Η νέα έκθεση της IsNotGallery με έργα του άγνωστου λαϊκου καλλιτέχνη Βρασίδα Νεοφύτου, που αρχίζει την επόμενη εβδομάδα είναι μια καλή ευκαιρία για να επανεξετάσουμε το θέμα της λαϊκής τέχνης και των ναΐφ δημιουργών αλλά πιο συγκεκριμένα της κυπριακής ξυλογλυπτικής.
Η δύναμη της λαϊκής κυπριακής τέχνης είναι τεράστια δια μέσου της οποίας συντηρείται ένα μεγάλο μέρος της παράδοσης του νησιού που διατηρεί μέσα από τους αιώνες διαχρονικά στοιχεία του τόπου μας. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο παρακολουθούμε τα τελευταία χρόνια μία εντονότερη παρουσία της κυπριακής λαϊκής τέχνης την οποία προηγουμένως ίσως και να την υποτιμούσαμε. Πρόσφατο παράδειγμα η έκθεση και η έκδοση βιβλίου με τα έργα της λαϊκής ζωγράφου Μαργαρίτας Α. Τσαγγάρη μητέρας του Χαμπή του χαράκτη, ο οποίος εργάζεται επίσης σκληρά στην διατήρηση της ξυλογλυπτικής αλλά και τελευταία η συμβολή της Λεβέντειου Πινακοθήκης με την παρουσία σημαντικών έργων μεγάλων Κυπρίων λαϊκών ζωγράφων στην Κυπριακή Συλλογή του Αναστάσιου Γ. Λεβέντη ώστε να βγουν προς τα έξω και να τους μάθουν οι νεότερες γενιές.
Η τέχνη του ξύλου
Από τα πανάρχαια χρόνια γνωρίζουμε ότι η Κύπρος ήταν ένα νησί καλυμμένο με τεράστιες εκτάσεις δασών, με το ξύλο να αποτελεί βασική πρώτη ύλη στην καθημερινή ζωή των κατοίκων του νησιού και χρησίμευε για την κατασκευή καραβιών, γεωργικών και οικιακών εργαλείων, καθώς και ως οικοδομικό υλικό και μορφή ενέργειας. Με βάση πολλές ιστορικές πηγές, αναφορές αλλά και διάφορα αρχαιολογικά ευρήματα στην Κύπρο αλλά και στο εξωτερικό είμαστε σε θέση να ξέρουμε ότι η Κύπρος αποτελούσε από τότε τον κυριότερο προμηθευτή τόσο χαλκού όσο και ξύλου για την ευρύτερη περιοχή της Μεσογείου γεγονός που καθιστούσε την Κύπρο μήλο της έριδος για τους διάφορους κατακτητές. Με το πέρασμα των χρόνων οι καλλιτεχνικές ανησυχίες των ανθρώπων αναζητούσαν διαφόρους τρόπους έκφρασης με άμεση στροφή στα υλικά της φύσης και κυρίως το ξύλο που ήταν εύκολο στην ανάπλαση.
Έτσι, από εκείνα τα χρόνια το ξύλο γίνεται κομμάτι της καλλιτεχνικής δημιουργίας με τα πρώτα ξύλινα αγάλματα λατρείας που απεικονίζουν θεούς και άλλες μορφές να κάνουν την εμφάνισή τους. Το ξύλο στα χέρια των διαφόρων δημιουργών του, ανάλογα με την εποχή και ανάλογα με το ιδεολογικό υπόβαθρό τους, άρχισε να μετατρέπεται σε μέσο έκφρασης και να παίρνει διάφορες μορφές με τα θέματα να προέρχονται πάντοτε από τον περίγυρο του σκαλιστή-καλλιτέχνη. Το ζωικό και φυτικό βασίλειο με τον πλούτο τους έδιναν τα πρώτα ερεθίσματα στις ευαίσθητες ψυχές των πρώτων μαστόρων ενώ αφαίρεση και ο συμβολισμός δίνουν διακοσμητικά στοιχεία που μαζί με γεωμετρικά σχήματα φτιάχνουν θαυμάσιες συνθέσεις.
Τα βασικά σύμβολα στην κυπριακή παραδοσιακή ξυλογλυπτική, που χωρίζεται σε δύο κατηγορίες, την εκκλησιαστική και την κοσμική, σύμφωνα με σύμφωνα με την Υπηρεσία Κυπριακής Χειροτεχνίας είναι τα πουλιά που αποτελούν ένα αρχέγονο σύμβολο της αγάπης και του έρωτα, ο λύκος και το λιοντάρι ως τα σύμβολα της δύναμης, ο σταυρός που συμβολίζει το καλό, τα κυπαρίσσια, σύμβολο της αθανασίας, οι μαργαρίτες ροζέττες που συμβολίζουν τους κύκλους της ζωής, οι άγγελοι που παραπέμπουν στους φύλακες προστάτες κ.ά.
Σήμερα, η κυπριακή ξυλογλυπτική εξακολουθεί να εμπνέεται από τη φύση και τη θρησκεία και δίνει τον δικό της αγώνα για να κρατηθεί και να περάσει στα επόμενα χρόνια. Στις μέρες μας οι μάστορες του ξύλου μειώνονται και παραμένουν ελάχιστοι που συνεχίζουν την τέχνη όπως την έμαθαν από τους πατεράδες και τους παππούδες τους. Οι νέοι γλύπτες του ξύλου σήμερα είναι ελάχιστοι όμως μας ενθαρρύνουν μερικές παρουσίες τους σε ομαδικές ατομικές εκθέσεις μέσα από τις οποίες παρουσιάζονται νέες τεχνικές και ένας εκσυγχρονισμός της παραδοσιακής μορφής της ξυλογλυπτικής.
Ένας μάστορας του ξύλου μας συστήνει την τέχνη, τις τεχνικές και τις εμπνεύσεις του
Ο καλλιτέχνης Βρασίδας Νεοφύτου είναι μία «ανακάλυψη» του ιδιοκτήτη της IsNotGellery Άντρου Ευσταθίου ο οποίος εντυπωσιάστηκε από την τέχνη, τα έργα αλλά και την προσωπικότητά του. Ο κ. Νεοφύτου κατάγεται από την Τάλα της Πάφου όπου ζει μέχρι και σήμερα.
Η τέχνη του ξύλου είναι συνυφασμένη με ολόκληρη την ζωή του αφού από τον καιρό που θυμάται τον εαυτό του όπως μας είπε παρακολουθούσε τόσο τον παππού όσο και τον πατέρα του που ασχολούνταν με χειροτεχνίες όπως την κατασκευή μύλων για τις ελιές, αλέτρια για την γεωργία αλλά και τη διακόσμηση της γνωστής σε όλους μας κυπριακή κολοκύθας. «Από πολύ μικρός είχα ταλέντο στην κολοκύθα και άρχισα να διακοσμώ και να φτιάχνω διάφορες μορφές από κολοκύθα. Έπειτα άρχισα να επεκτείνω το ενδιαφέρον μου και αφού είχα το μεράκι μάζευα ξύλα και έφτιαχνα διάφορα ξυλόγλυπτα». Ο κ. Νεοφύτου, σήμερα εργάζεται ως τεχνικός στο κοινοτικό συμβούλιο της Τάλας, διατηρεί δική του ταβέρνα στην οποία όπως μας είπε φεύγει από τις κατσαρόλες παίρνει το μικρόφωνο και τραγουδά αλλά παίζει και ντράμς.
Ένας άνθρωπος, φύσει καλλιτέχνης, λίγα χρόνια πριν την συνταξιοδότησή του βρίσκει το δρόμο να βγάλει προς τα έξω την τέχνη του με την πρώτη του ατομική έκθεση που θα πραγματοποιηθεί στην πρωτεύουσα. Ο ίδιος υπολογίζει ότι μέχρι σήμερα έχει κατασκευάσει πάνω από 500 ξυλόγλυπτα, κάποια τα έχει πωλήσει και άλλα τα διατηρεί σε χώρο στην οικία του. Κατασκευάζει συνήθως μικρά και μέτρια σε μέγεθος έργα αλλά έχει φτιάξει και δύο γαϊδούρια σε φυσικό μέγεθος από ξύλο ελιάς αλλά και δύο βρακάδες οι οποίοι βρίσκονται στην ταβέρνα του.
Τα έργα του είναι κατασκευασμένα κυρίως από κορμούς και ρίζες ελιάς ενώ, όπως μας είπε, προτιμά τα παλιά κομμάτια ξύλου μπουρνελιάς που έχουν ένα ιδιαίτερο κοκκινωπό χρώμα αλλά χρησιμοποιεί επίσης ξύλο από χαρουπιά και ρίζες λεμονιάς. «Το υλικό αυτό δουλεύεται πιο εύκολα, ιδιαίτερα από την ρίζα του δέντρου, δεν πιάνει σκόρο και διατηρείται καλύτερα αργότερα το γλυπτό», εξηγεί ο κ. Νεοφύτου. Στην επερχόμενή του έκθεση μας είπε πως έχουν επιλεγεί περίπου τριάντα κομμάτια τα οποία είναι εμπνευσμένα από την κυπριακή φύση, χλωρίδα και πανίδα. Μερικά κομμάτια που θα εκτεθούν είναι κατασκευασμένα από κολοκύθα ενώ άλλα αναπαριστούν σαύρες, χελώνες, φίδια και πουλιά που είναι κατασκευασμένα από ξύλο ελιάς.
Η τέχνη του κ. Βρασίδα, διακατέχεται από την μια από την αγνότητα και πλαστικότητα της κυπριακής λαϊκής τέχνης που βλέπουμε στους πρότερους Κύπριους γλύπτες του ξύλου και από την άλλη παρατηρούμε την αγάπη και ανάγκη του ανθρώπου να εκφράσει τις καλλιτεχνικές του ανησυχίες και το μεράκι του μέσα από ένα κομμάτι άψυχου ξύλου ζωντανεύοντας το. Τα έργα, όμως, του κ. Βρασίδα Νεοφύτου ξεφεύγουν από το ναΐφ πλαίσιο της παραδοσιακής λαϊκής γλυπτικής κυπριακής τέχνης παρουσιάζοντας ένα δικό τους κώδικα επικοινωνίας που έρχεται να συνομιλήσει με το παρόν.
Αυτό είναι και το κύριο χαρακτηριστικό των έργων του κ. Νεοφύτου. Οι ανάλαφρες, ανάγλυφες γραμμές, η ευελιξία στην κίνηση και η ένταση των έργων του καλλιτέχνη αποτυπώνουν αυτήν ακριβώς τη γλώσσα που απαιτείται ώστε να γίνει κατορθωτό ένας διάλογος τόσο με το παρελθόν της τέχνης, το παρόν αλλά και το μέλλον που θα προσδώσει στο έργο την αναγκαία για την επιβίωσή του διαχρονικότητα.
Info
Τα εγκαίνια της έκθεσης λαϊκής ξυλογλυπτικής του Βρασίδα Νεοφύτου θα γίνουν την Τετάρτη 11 Ιουνίου στις 8.00μ.μ στην IsNotGallery, Παλιά Λευκωσία. Η έκθεση θα διαρκέσει μέχρι τις 27 Ιουνίου. Ώρες λειτουργίας: Καθημερινά 5.00-8.00μμ. Πληρ. 22343670.
