Το αίσθημα ανακούφισης που προκαλεί η προγραμματισμένη αναθεώρηση των στοιχείων της Eurostat έχει ήδη οδηγήσει σε αναφορές για δανεισμό της Κύπρου με σκοπό την έξοδο από το μνημόνιο. Οι αναφορές δείχνουν άκαιρες, βεβιασμένες και μάλλον αφελείς, αφού ο δρόμος προς τη βιωσιμότητα του χρέους παραμένει ακόμα μακρύς και αβέβαιος.
Την ίδια στιγμή, ωστόσο, το γεγονός ότι τα στοιχεία παρουσιάζουν σημαντική βελτίωση, έχει δικαιολογημένα οδηγήσει σε ανακούφιση, αφού οι δημοσιονομικές πιέσεις που δέχεται η Δημοκρατία δεν θα είναι πλέον το ίδιο ισχυρές. Τα νέα στοιχεία, που σύμφωνα με το Υπουργείο Οικονομικών οδηγούν το χρέος ως ποσοστό του ΑΕΠ στο 105% για το 2014 και στο 98% ως το 2016. Η εκτίμηση για το 2015 εξαρτάται σε σημαντικό βαθμό και από τα αποτελέσματα του στρες τεστ, τα οποία θα κρίνουν κατά πόσον –και σε ποιο βαθμό– θα γίνει εκταμίευση από το «μαξιλάρι» του 1 δισ. ευρώ που υπάρχει στο Μνημόνιο για τον Συνεργατισμό.
Οι αγορές
Η μείωση του χρέος ως ποσοστό του ΑΕΠ αποτελεί ένα από τους δείκτες που παρακολουθούν πολύ στενά, όχι μόνο η Τρόικα αλλά και οι επενδυτές, γεγονός που μεταφράζεται σε αύξηση δυνητικά του ενδιαφέροντος για απόκτηση κυπριακού κρατικού χρέους από τη διεθνή αγορά, και μάλιστα σε μειωμένο επιτόκιο. Ωστόσο, όπως γράφει σήμερα η «Κ», οι συνθήκες για επιστροφή στην αγορά είναι εξαιρετικά άσχημες, κυρίως για εξωγενείς λόγους που δεν έχουν την αφετηρία τους στην Κύπρο. Γι’ αυτό και πρέπει να θεωρείται βεβιασμένη η οποιαδήποτε αναφορά σε έξοδο από το Μνημόνιο μέσα από δανεισμό από τις αγορές. Εξάλλου, ακόμα και με ευνοϊκές συνθήκες, το χρέος δεν αναμένεται να σημειώσει κατά μια δυνητική νέα έκδοση, μείωση στο επιτόκιο μέχρι και το 3% που είναι το επιτόκιο με το οποίο δανείζει τη Δημοκρατία η Τρόικα.
Κάτι τέτοιο δεν σημαίνει πως η μείωση του χρέους είναι όφελος χωρίς περιεχόμενο. Η βελτίωση του δείκτη βιωσιμότητας του χρέους, σαφώς και θα επηρεάσει την αξιολόγηση της χώρας, με αναβαθμίσεις να είναι πιο πιθανές –και ενδεχομένως πιο γρήγορες. Πλέον, ένα από τα βασικότερα στοιχεία που επηρέαζαν την πιστοληπτική ικανότητα της χώρας δεν υφίσταται –στατιστικά τουλάχιστον, κι έτσι θα πρέπει να αναμένεται πως οι οίκοι θα αντιδράσουν θετικά.
Με τη σειρά της, η αναβάθμιση της πιστοληπτικής ικανότητας του κράτους, πέρα από τον όποιο θετικό αντίκτυπο που θα έχει στο δημόσιο χρέος και την έκδοση ομολόγου, θα ανακουφίσει σημαντικά και τον τραπεζικό τομέα. Όσο το κράτος βρίσκεται σε χαμηλή αξιολόγηση, είναι πολύ δύσκολη η αναβάθμιση των τραπεζών. Ο «νόμος» που λειτουργεί σχεδόν πάντα είναι πως το κράτος είναι ο πιο αξιόχρεος δανειολήπτης που υπάρχει εντός της επικράτειάς του, κι έτσι η δική του αξιολόγηση αποτελεί οροφή για όλους τους άλλους (sovereign ceiling).
Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα των υποβαθμίσεων της RCΒ. Οι Moody’s σχολιάζουν απερίφραστα πως η τράπεζα δεν αντιμετωπίζει προβλήματα με την ποιότητα των κεφαλαίων ή τη ρευστότητά της, ούτε έχει πρόβλημα με Μη Εξυπηρετούμενα Δάνεια, αλλά υποβαθμίστηκε τρις εξαιτίας του sovereign ceiling.
Μια αναβάθμιση του κράτους, έτσι, θα ανοίξει τον δρόμο για αναβάθμιση των τραπεζών, που αναμένεται πως θα παραμείνουν μία με δύο βαθμίδες χαμηλότερα από τη Δημοκρατία. Επιπλέον, όμως, θα ανακουφίσει και κάποιες από τις πιέσεις που δέχονται στις αξιολογήσεις τους εξαιτίας της (πλέον μειωμένης) έκθεσής τους σε κρατικό χρέος (κυρίως ΚΟΧΑ και άλλα προϊόντα που υπόκεινται στο κυπριακό δίκαιο). Κάτι τέτοιο θα είναι εξαιρετικής σημασίας καθώς η Ελληνική θα αρχίζει roadshow με σκοπό την έκδοση Rights, ενώ η Κύπρου προσβλέπει περί τα τέλη του α΄ τριμήνου του 2015 να εγγραφεί σε κάποια από τις αγορές του London Stock Exchange.
ΔΝΤ και Τρόικα
Αυτό που είναι φυσικό, πάντως, είναι πως και οι πιέσεις της Τρόικας θα είναι πλέον πιο χαλαρές, τουλάχιστον σε ορισμένα ζητήματα όπως τις ιδιωτικοποιήσεις. Εκεί η άντληση 1,4 δισ. ευρώ κρίνεται πλέον ως λιγότερο επιτακτική ανάγκη, χωρίς αυτό να σημαίνει πως θα διαγραφεί από το μνημόνιο.
Από πλευράς των δανειστών, το ΔΝΤ προσδίδει τη μεγαλύτερη σημασία στον εν λόγω δείκτη, καθώς θεωρείται ιδιαίτερα σημαντική ένδειξη για τη βιωσιμότητα του χρέους. Άλλοι δείκτες, όπως το εξωτερικό χρέος προς ισοζύγιο πληρωμών ή το χρέος προς κρατικά έσοδα, που επίσης θεωρούνται σημαντικά, δεν αναμένεται πως θα δείξουν ιδιαίτερη διαφοροποίηση. Ωστόσο, το πρόβλημα της Κύπρου δεν είναι τόσο σοβαρό ως προς τους συγκεκριμένους δείκτες: Ο λόγος χρέος-προς-ΑΕΠ είναι ο χειρότερος από τους δείκτες μας. Εξάλλου, το εξωτερικό χρέος είναι μηδενικό, αφού σχεδόν όλο μας το κρατικό χρέος είναι σε ευρώ (με ελάχιστα, αμελητέα ποσά σε ελβετικό φράγκο).
Εσωτερικά, η Τρόικα ενδεχομένως να βιώσει και κάποιες αλλαγές, αφού η στάση του ΔΝΤ ήταν μέχρι σήμερα η πιο σκληρή από τους τρεις δανειστές της Κύπρου (ΔΝΤ, ΕΚΤ και Κομισιόν), κυρίως λόγω των δεικτών στους οποίους δίνει πολύ περισσότερη σημασία το ΔΝΤ από την πιο «πολιτική» Κομισιόν και την ΕΚΤ. Μάλιστα, σε ένα χρονικό σημείο κατά το οποίο αντικαθίσταται η Ντέλια Βελκουλέσκου, που ήταν πολύ «κατανοητική» προς τις θέσεις της Κύπρου, η βελτίωση του δείκτη του χρέους μπορεί να γλυτώσει τη Δημοκρατία από πολλούς μπελάδες.
Η γενική εικόνα
Σε αντίθεση με άλλες χώρες που έχουν περάσει από παρόμοια αναθεώρηση, στην περίπτωση της Κύπρου δεν έχει αλλάξει ουσιαστικά η γενικότερη εικόνα που επικρατεί, πέρα από το γεγονός ότι το χρέος καθίσταται βιώσιμο. Στην περίπτωση της Ελλάδας, για παράδειγμα, διαφάνηκε μεγαλύτερη ύφεση για το 2013, ενώ στην περίπτωση της Πορτογαλίας η αύξηση του χρέους που προέκυψε από την αναθεώρηση, «ισοφάρισε» τη βελτίωση στον λόγο χρέους-προς-ΑΕΠ που επήλθε από την αύξηση του παρονομαστή.
Η ύφεση στην Κύπρο παραμένει σταθερή, όπως είχε αρχικά εκτιμηθεί, ενώ και το χρέος δεν αναθεωρείται ουσιαστικά. Εκτιμάται πως ο πληθωρισμός θα επανεκτιμηθεί χαμηλότερα από ήταν μέχρι σήμερα, κάτι που σημαίνει πως ο αποπληθωρισμός ήταν βαθύτερος από ό,τι είχε αρχικά εκτιμηθεί. Αυτό το στοιχείο, όμως, δεν πρέπει να υπερεκτιμάται, ενώ σημειώνεται πως το Υπουργείο Οικονομικών δεν προβλέπει μείωση σε σχέση με τις αρχικές εκτιμήσεις.
Σε κάθε περίπτωση, η Κύπρος παραμένει σε υφεσιακή πορεία, και εξακολουθεί να χρειάζεται μεταρρυθμίσεις και ολοκλήρωση της πορείας του Μνημονίου. Θα ήταν επικίνδυνο να θεωρηθεί πως η βιωσιμότητα του χρέους επηρεάζει τους σχεδιασμούς για έξοδο από το Μνημόνιο.
