Μπορεί ένας άνθρωπος, ο οποίος συστήνεται ως εξερευνητής, εφευρέτης και ζογκλέρ μελάτων αβγών, που ανακάλυψε τη «Φρουτοπία» και ζει στο Νησί των Πυροτεχνημάτων με το αόρατο πράσινο καγκουρό να διδάσκει την εξιχνίαση εγκλημάτων σε πανεπιστήμιο του Λονδίνου; Αν αυτός είναι ο Ευγένιος Τριβιζάς τότε μπορεί και μάλιστα με μεγάλη επιτυχία. Ο κορυφαίος Έλληνας παραμυθάς βρέθηκε πρόσφατα στην Κύπρο με αφορμή τα εγκαίνια της έκθεσης «Από την Φρουτοπία στο νησί των πυροτεχνημάτων», η οποία θα φιλοξενείται στο Πολιτιστικό Ίδρυμα Τραπέζης Κύπρου μέχρι τις 28 Ιουνίου 2015. Πρόκειται για μια πρωτότυπη έκθεση η οποία διοργανώθηκε αρχικά από το Μουσείο Γ. Γουναρόπουλου στην Αθήνα και συγκεντρώνει ένα ονειρικό σύνολο έργων τέχνης εμπνευσμένων από τα βιβλία, τα θεατρικά έργα και τους ήρωες του αγαπημένου ποιητή παραμυθιών. Με αφορμή την έκθεση αυτή μίλησε στην «Κ» και μας εξήγησε γιατί η Κύπρος είναι η Σταχτοπούτα, εκμυστηρεύτηκε τι τον κάνει να γελά και πώς γίνεται ταυτόχρονα να εξιχνιάζει εγκλήματα και να γράφει παραμύθια.
–Πώς ένας άνθρωπος που διδάσκει την εξιχνίαση εγκλημάτων γράφει ταυτόχρονα και παραμύθια;
–Τόσο ο εγκληματολόγος όσο και ο ποιητής παραμυθιών παρατηρεί αυτό που για πολλούς περνάει απαρατήρητο. Και για τους δύο, το φαινομενικά ασήμαντο μπορεί να έχει καίρια σημασία. Ένα καλαμάκι πορτοκαλάδας, ένα ξυλάκι παγωτού, ένα κουκούτσι κερασιού, ένα χρυσόχαρτο από σοκολατάκι, ένα καμένο ρούχο μπορεί να κρύβουν τόσο τη λύση ενός ειδεχθούς εγκλήματος όσο και ένα υπέροχο παραμύθι.
–Εγκληματολόγος ή ποιητής παραμυθιών; Τι νιώθετε;
–Ανάλογα με το πού βρίσκομαι. Εγκληματολόγος όταν βρίσκομαι σε κελιά φυλακών και αίθουσες δικαστηρίων , ποιητής όταν είμαι σε παιδικές χαρές και νηπιαγωγεία.
–Ποια είναι η διαφορά του παραμυθιού από το ψέμα και της φαντασίας από την πραγματικότητα;
–Εδώ, ίσως, πρέπει να διευκρινίσουμε μια ορολογική σύγχυση. Το ψέμα προϋποθέτει πρόθεση εξαπάτησης ή παραπλάνησης εκείνου στον οποίο απευθύνεται. Στο παραμύθι ισχύει κάτι το εντελώς διαφορετικό. Στην περίπτωσή του λειτούργει η διαδικασία που ο φιλόσοφος Samuel Taylor Coleridge αποκαλεί ηθελημένη «αναστολή δυσπιστίας» (willing suspension of disbelief) μια άτυπη συμφωνία δηλαδή μεταξύ αναγνώστη και συγγραφέα σύμφωνα με την οποία ο αναγνώστης εισαγόμενος στον κόσμο της φαντασίας του συγγραφέα αναστέλλει τη δυσπιστία του και είναι έτοιμος να αφεθεί στη μαγεία του κόσμου του να ταυτισθεί με τους ήρωές του, να συγκινηθεί , να γελάσει και να υποφέρει μαζί τους. Για παράδειγμα ο καθένας μας όταν παρακολουθεί μια θεατρική παράσταση γνωρίζει πολύ καλά ότι τα όσα βλέπει να διαδραματίζονται στη σκηνή δεν συμβαίνουν στην πραγματικότητα αλλά παρόλα αυτά λόγω του φαινόμενου της αναστολής της δυσπιστίας, συγκινείται κλαίει και λυπάται σαν να ήταν αληθινά. Κάποτε συμμετείχα σε μια παιδική τηλεοπτική εκπομπή. Στα βραβεία που δώσαμε στο τέλος, ζήτησα από τα παιδιά να διαλέξουν ανάμεσα σε μια σειρά από βιβλία και ένα αόρατο πράσινο καγκουρό. Διάλεξαν το καγκουρό κι ας ήξεραν ότι τους έδινε κάτι ανύπαρκτο. Ήταν μια ηθελημένη αποδοχή του φανταστικού.
–Ένας άνθρωπος που γράφει παραμύθια πώς εκλαμβάνει την πραγματικότητα;
–Ανακαλύπτει συνεχώς άγνωστες πρωτόγνωρες και μυστικές πτυχές της.
–Έχετε πει ότι τα παραμύθια σας δεν απευθύνονται μόνο στα παιδιά. Πώς «κερδίζει» τους μεγάλους ένα παραμύθι και πώς τα παιδιά;
–Τα καλά παραμύθια είναι διηλικιακά . H «Αλίκη στη χώρα των Θαυμάτων» του Λούις Κάρολ για παράδειγμα ή ο «Μικρός πρίγκιπας» του Αντουάν ντε Σαιντ-Εξυπερύ ή τα παραμύθια του Όσκαρ Ουάιλντ, είναι πολυδιάστατα και πολυεπίπεδα. Τα παραμύθια είναι ταυτόχρονα, απλά και περίπλοκα, εύληπτα και εμβριθή. Μπορεί να τα απολαύσει τόσο ένα μικρό παιδί όσο και ένας ώριμος ενήλικας. Αυτά είναι τα πρότυπά μου. Κείμενα με διττή υπόσταση, πολυπρισματικές μαγικές εικόνες που ανάλογα με την οπτική γωνία του παρατηρητή αποκαλύπτουν νέες τους πλευρές. Όταν με ρωτάνε γιατί γράφω για παιδιά απαντώ ότι δεν γράφω μονό για παιδιά αλλά για όλη την οικογένεια. Πρόσφατα, μια κυρία στα εγκαίνια της έκθεσης έργων εμπνευσμένων από βιβλία μου στο μουσείο Γουναρόπουλου με πλησίασε και μου είπε: «Σας ευχαριστούμε που ως γονείς δεν πλήξαμε, διαβάζοντας βιβλία στα παιδιά μας». Ήταν μια δικαίωση.
–Πόση ανάγκη έχει η εποχή μας από παραμύθια;
–Όση ποτέ. Πέρα την εκπαίδευση που και αυτή όταν δεν λειτουργεί σωστά, αντί να εμπνέει και να δίνει φτερά στο παιδί, το συνθλίβει και το καταθλίβει με τη συσσώρευση γνώσεων, έχουμε ανάγκη και από τη διεύρυνση των δημιουργικών οριζόντων και την καλλιέργεια της φαντασίας την οποία προσφέρει πλουσιοπάροχα το ποιοτικό παραμύθι.
–Αν η Κύπρος ήταν παραμύθι τι τίτλο θα είχε και πώς θα εξελισσόταν η ιστορία;
–Θα είχε τίτλο «Η Σταχτοπούτα και οι Σαράντα Κλέφτες». Μια Σταχτοπούτα, την οποία όχι μόνο οι κακές μητριές υποβάλλουν σε εξευτελισμούς αλλά την προδίδουν και οι καλές νεράιδες που χρόνια τώρα της χάριζαν πανέμορφες τουαλέτες, μεγαλοπρεπείς άμαξες και αμαξάδες με λιβρέες και τα βλέπει όλα αυτά, όταν σημαίνουν μεσάνυχτα να μετατρέπονται σε ράκη, κούφιες κολοκύθες και ποντίκια. Μια Σταχτοπούτα που δεν πρέπει να περιμένει έναν πρίγκιπα να καταφθάσει καβάλα σε ένα άσπρο άλογο για να τη σώσει αλλά να πάρει την μοίρα της στα δικά της χέρια.
–Τι σας κάνει να γελάτε και τι να στεναχωριέστε σήμερα;
–Ευτυχώς δύο εφευρέσεις μου με βοηθάνε να γελάω ακόμα και όταν είμαι στενοχωρημένος. Μια συσκευή, ο γαργαλιός και ένα πότο, η πορτογαργαλάδα.
–Τι θα λέγατε στους νέους ανθρώπους που έρχονται αντιμέτωποι με απογοητεύσεις και πολλοί αναφέρονται σε αυτούς χαρακτηρίζοντάς τους ως «χαμένη γενιά»;
–Δύο φράσεις. Τη φράση του Βίκτωρα Ουγκώ ότι «Και η σκοτεινότερη νύχτα έχει την χαραυγή της» και του Τσάρλυ Τσάπλιν ότι «Ποτέ δεν θα βρεις το ουράνιο τόξο αν συνέχεια κοιτάζεις κάτω».
