Πριν από δύο χρόνια το ημερολόγιο έγραφε και τότε 15 Μαρτίου όπως σήμερα. «Θα εφαρμόσω μέχρι και το τελευταίο κόμμα τη συμφωνία με την τρόικα», δήλωσε ο μόλις δύο εβδομάδων Πρόεδρος της Δημοκρατίας Νίκος Αναστασιάδης, προσερχόμενος στη Σύνοδο Κορυφής στις Βρυξέλλες. Ήθελε να καθησυχάσει τους εταίρους ενόψει του κρίσιμου Eurogroup με θέμα τη διάσωση της κυπριακής οικονομίας, η οποία κατέρρεε λόγω της αιμορραγίας που παρουσίαζε η Λαϊκή Τράπεζα. «Δεν θέλουμε ειδική μεταχείριση, αλλά δίκαιη μεταχείριση», κατέληξε ο Πρόεδρος. Ωστόσο, όσα ακολούθησαν επιβεβαίωσαν τους χειρότερους φόβους της Λευκωσίας, η οποία απέκλειε κατηγορηματικά κάθε συζήτηση για κούρεμα καταθέσεων και μάλιστα διά στόματος Νίκου Αναστασιάδη. Ιδού πώς ο περιγράφει ο ίδιος τα γεγονότα εκείνης της δραματικής νύχτας, όπως τα κατέθεσε στην ερευνητική επιτροπή που εξέτασε τις συνθήκες καταστροφής της κυπριακής οικονομίας: «Με την έναρξη του Eurogroup, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρότεινε το κούρεμα των καταθέσεων με ποσοστό 3% μέχρι €100.000, 5% πάνω από €100.000 και 7% για πάνω από €500.000.
Η πρόταση αυτή απορρίφθηκε αμέσως από ομάδα κρατών-μελών τα οποία αντιπρότειναν ως λύση το κούρεμα των καταθετών με 5% των ασφαλισμένων καταθετών κάτω από €100.000 και 12,5% επί των καταθέσεων πέραν των €100.000, ανεβάζοντας μάλιστα το αναγκαίο ποσό για την ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών στα 6,3 δισ. Με τη θέση αυτή συμφώνησε και το ΔΝΤ, υπαναχωρώντας από την αρχική του θέση ότι οι τράπεζες θα έπρεπε να οδηγηθούν σε bail-in. Την εν λόγω πρόταση μετέφερε σε εμένα ο Υπουργός Οικονομικών Μιχάλης Σαρρής, την οποία απέρριψα, εμμένοντας ότι δεν αποδέχομαι συζήτηση της όποιας μορφής κουρέματος.
Οι διαβουλεύσεις συνεχίστηκαν για να καταλήξουν και πάλι σε αδιέξοδο. Αφού έτυχα ενημέρωσης από τον Υπουργό Οικονομικών κ. Σαρρή του υπέδειξα ότι σε περίπτωση επιμονής εις τις θέσεις που προβάλλονταν στο Eurogroup, δεν μας επέμενε άλλη από την επιλογή της αποχώρησης. Περί τις 2:30 το πρωί της 16ης Μαρτίου, ο Υπουργός Οικονομικών με πληροφόρησε ότι το Διευθυντήριο του Eurogroup επιθυμούσε να έχει συνάντηση μαζί μου για περαιτέρω διαβουλεύσεις. Κατά τη συνάντηση που πραγματοποιήθηκε στις 2:45 π.μ. συμμετείχαν από κυπριακής πλευράς ο υποφαινόμενος και ο Υπουργός Οικονομικών κ. Μ. Σαρρής και από πλευράς του Διευθυντηρίου ο Πρόεδρος του Eurogroup κ. Dijsselbloem, ο κ. Asmussen της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, ο Επίτροπος Olli Rehn, η Διευθύντρια του ΔΝΤ κ. Lagarde και οι Υπουργοί Οικονομικών Γερμανίας και Γαλλίας, κ.κ. Schäuble και Moscovici. Κατά τη μακρά διαβούλευση που ακολούθησε, ανεπτύχθη από πλευράς του Διευθυντηρίου του Eurogroup το επιχείρημα για τη μη βιωσιμότητα του δημοσίου χρέους και ως εκ τούτου η ανάγκη ανακεφαλαιοποίησης των τραπεζών από ίδιους πόρους.
Τόσο ο Πρόεδρος του Eurogroup όσο και η Διευθύντρια του ΔΝΤ, προτάσσοντας το επιχείρημα ότι η μη βιωσιμότητα του χρέους δεν διασφάλιζε την αξιοπιστία των προτάσεών μας, προέβαλαν ότι για να γινόντουσαν αποδεκτές οι εισηγήσεις μας θα έπρεπε να εξευρίσκετο προκαταβολικά το απαιτούμενο προς ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών ποσό, κάτι που γνώριζαν ότι ήταν αδύνατο. Παρουσίασαν ως τελική πρόταση την απομείωση των ασφαλισμένων καταθέσεων κατά 6,75% και των ανασφάλιστων κατά 9,9%, που οδηγούσε στην εξασφάλιση του ποσού των 5,8 δισ., αντί του ποσού του 6,3 δισ. που ήταν η προηγούμενη πρόταση. Αντέδρασα εντόνως (…) τα επιχειρήματά μου απευθύνονταν εις ώτα μη ακουόντων με τη θέση ή αποδέχεστε την τελική πρόταση του Διευθυντηρίου ή δεν θα υπογραφεί δανειακή σύμβαση. Ως ύστατη προσπάθεια για αναθεώρηση της θέσης τους, δήλωσα ότι δεν αποδέχομαι και αποχωρώ. Προ της εξόδου μου από την αίθουσα, ο κ. Asmussen εκ μέρους της ΕΚΤ, μου ανέφερε επί λέξη: ‘Κύριε Πρόεδρε οφείλω να σας ενημερώσω ότι είμαι υποχρεωμένος να ενημερώσω άμεσα τηλεφωνικώς τον κ. Ντράγκι για την απόφασή σας αλλά θα ήθελα να γνωρίζετε πως διακόπτεται άμεσα η παροχή ρευστότητας (ΕLA) και στις δύο τράπεζες, ενώ ταυτόχρονα θα δοθούν οδηγίες στο Διοικητή της Κεντρικής Τράπεζας της Κύπρου για την απαγόρευση λειτουργίας της Τράπεζας Κύπρου και της Λαϊκής Τράπεζας’.
Oι δύο επιλογές
Εις απάντηση, ζήτησα αναβολή μερικών ημερών προκειμένου να διαβουλευτώ με τις πολιτικές δυνάμεις του τόπου, αλλά και ενόψει μιας πιθανής θετικής κατάληξης από τις διαβουλεύσεις που θα ακολουθούσαν με τη ρωσική κυβέρνηση. Το αίτημά μου απερρίφθη, με το επιχείρημα ότι τα όποια χρονικά περιθώρια διαπραγματεύσεις είχαν εξαντληθεί. Ενόψει της ομοφωνίας του Διευθυντηρίου στις θέσεις του κ. Asmussen, και των ορατών καταστροφικών συνεπειών που θα είχε μια ανάλογη απόφαση, εζήτησα χρόνο για να διαβουλευτώ με τους συνεργάτες μου. Κατά τη διαβούλευση που ακολούθησε ετίθεντο ενώπιόν μου δύο επιλογές. Ή η εμμονή μου στην άρνηση αποδοχής της πρότασης που θα με καθιστούσε αρεστό για μερικά εικοσιτετράωρα ή η αποδοχή της πρότασης που θα ήταν σημαντικά ολιγότερο επώδυνη από μια άτακτη χρεοκοπία των τραπεζών και κατ’ επέκταση του κράτους. Ύστερα από σοβαρό προβληματισμό, αποφάσισα πως θα έπρεπε να είμαι ωφέλιμος αντί αρεστός».
Ξημερώματα Σαββάτου ο Πρόεδρος Αναστασιάδης επέστρεψε στην Κύπρο καταρρακωμένος και απευθύνθηκε στον λαό με διάγγελμα, υποστηρίζοντας ότι η απόφαση ήταν επώδυνη αλλά υπό τις περιστάσεις η λιγότερο οδυνηρή. «Πήγα αξιόπιστος και επέστρεψα αναξιόπιστος» παραδέχθηκε αργότερα σε μια στιγμή αυτοκριτικής. Μέσα σε μια νύχτα χάθηκε περίπου το 25% του ΑΕΠ της χώρας. Οι τράπεζες παρέμειναν κλειστές και οι ημερήσιες αναλήψεις περιορίστηκαν στα 300 ευρώ. Ο κόσμος προσπαθούσε να καταλάβει τι είχε γίνει. Ξεκίναγε εξάλλου το εορταστικά τριήμερο της Καθαράς Δευτέρας, έτσι οι περισσότεροι βρίσκονταν σε διακοπές στη Λεμεσό για το καρναβάλι, κάποιοι στα εξοχικά τους στα ορεινά και λιγότεροι στο εξωτερικό για διακοπές. Η Βουλή συνήλθε εκτάκτως και απέρριψε τη συμφωνία του Εurogroup, το οποίο λίγες μέρες αργότερα, αποφάσισε το τελικό «κούρεμα», που άλλαξε για πάντα το τραπεζικό σύστημα της Κύπρου και δίχασε οριζοντίως και καθέτως την κυπριακή κοινωνία. Από τότε, πολιτικοί και οικονομικοί παράγοντες, τραπεζίτες και ο καθένας από τους εμπλεκόμενους άρχισε να δείχνει με το δάχτυλο τον διπλανό του, επιρρίπτοντας ο ένας στον άλλο τις ευθύνες για το αποτέλεσμα. Τα επεισόδια που παίζονται στη Βουλή είναι η συνέχεια μιας τραγωδίας που έχει και στοιχεία φαρσοκωμωδίας.
