Του Γιάννη Ιωάννου
Στην παγκόσμια πολιτική ιστορία, σύγχρονη και του αρχαίου κόσμου, οι ομιλίες των σπουδαίων πολιτικών, στρατιωτικών ή θρησκευτικών ηγετών, δεν επικαθόρισαν μόνο τη συμπύκνωση των κοσμοϊστορικών γεγονότων του πλαισίου τους –γι’ αυτό εξάλλου τις μνημονεύουμε– αλλά στοιχειοθέτησαν και τις αρετές της πολιτικής επικοινωνίας ως προς την ικανότητα, τον χρονισμό και το συγκείμενο αυτών των ηγετών που τις αγόρευσαν. Κι αυτό ισχύει διαχρονικά γιατί πολύ περισσοτερο από το αν ο «Επιτάφιος» του Θουκυδίδη είναι ένα σπουδαίο πολιτικό κείμενο που διδάσκεται εδώ και αιώνες παντού επί γης δεν παύει να είναι η ομιλία του Περικλή, το 430 π.Χ. για τους πρώτους νεκρούς του Πελλοπονησιακού Πολέμου. Σπουδαιότερη συνεπώς από την ίδια την ομιλία είναι ο ίδιος ο άνθρωπος που την εκφώνησε. Και ο Περικλής δεν μνημονεύεται για την ομιλία του αλλά για το έργο του που ταύτισε την περίοδο της διακυβέρνησής του, τον «χρυσό αιώνα» με την αθηναϊκή δημοκρατία, την οικονομική και πολιτιστική άνθηση της Αθήνας.
Το ίδιο ισχύει για όλους τους σπουδαίους λόγους πολιτικών ανδρών. Από τον Γκάντι και την ομιλία του για την εθνική ανεξαρτησία της Ινδίας μέχρι τον Τσόρτσιλ που παρακίνησε τον λαό του, την ύστατη στιγμή του πολέμου, με το θρυλικό «θα τους πολεμήσουμε στις παραλίες». Το ίδιο ισχύει για την ομιλία του Γεωργίου Παπανδρέου στο Σύνταγμα, την ημέρα της απελευθέρωσης της Ελλάδας από την τριπλή κατοχή. Το ίδιο ισχύει για το «Είμαστε όλοι Βερολινέζοι» του Κένεντι στο Βερολίνο ή το «I Have A Dream» του Μάρτιν Λούθερ Κίνγκ. Σπουδαίες ομιλίες που ωστόσο πέραν του σπουδαίου μηνύματός τους ταυτίστηκαν με οραματιστές ηγέτες. Ανθρώπους που με πραγματικούς όρους βεμπεριανού statesmanship κατόρθωσαν να μετατραπούν σε ηγέτες για τον λαό τους και ταύτισαν την πορεία τους –εντός ή εκτός πολιτικής– με σπουδαία επιτεύγματα. Και που απομυθοποιήθηκαν κιόλας: O Kένεντι ενέπλεξε τη χώρα του στον καταστροφικό πόλεμο του Βιετνάμ. Ο Τσόρτσιλ έχασε μεταπολεμικά τις εκλογές. Μετά από δύο θητείες Ομπάμα –του πρώτου μαύρου Προέδρου της Αμερικής– το όραμα του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ ακόμη σκοντάφτει στις δολοφονίες Αφρομερικανών.
Αλλά ήταν οι άνδρες που έγραψαν τις ομιλίες τους. Όχι οι ομιλίες που επικαθόρισαν την πορεία τους. Κι αυτό είναι που στη σύγχρονη πολιτική επικοινωνία έρχεται να ταυτιστεί με το ερώτημα περί ηγεσίας, μετριότητας, πολιτικού image/PR και ουσίας. Ακόμη και ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι, ένας κωμικός που από το πουθενά έγινε Πρόεδρος της Ουκρανίας, στην πιο κρίσιμη στιγμή για την πατρίδα του, είπε «θέλω πυρομαχικά όχι να με πάτε κάπου» απευθυνόμενος προς τις ηγεσίες του δυτικού κόσμου. Μια ατάκα που τον κατάταξε για μεγάλο μέρος της ανθρωπότητας στο πάνθεον των ηγετών.
Την περασμένη εβδομάδα ο υποψήφιος για την προεδρία της Κυπριακής Δημοκρατίας κ. Νίκος Χριστοδουλίδης στην εξαγγελία του για την κάθοδό του στη διεκδίκηση του προεδρικού θώκου –και την ηγεσία της Κύπρου– εκφώνησε μια ομιλία 24 λεπτών και 58 δευτερολέπτων όπου παρέθεσε το περίγραμμα των θέσεών του και κατέθεσε το όραμά του για την Κύπρο. Επανέλαβε συνολικά, 16 φορές, το ρήμα «οραματίζομαι» σε μια εξαγγελία που τόσο επικοινωνιακά όσο και οπτικά εντυπωσίαζε στην πρώτη επαφή του μέσου πολίτη με αυτή. Λίγα εικοσιτετράωρα μετά, ο κ. Χριστοδουλίδης θα απέλυε τον επικοινωνιολόγο του, κ. Φλέσσα, επειδή μεγάλο μέρος της ομιλίας που εκφώνησε παρέπεμπε –με την μορφή plagiarism– σε ομιλία του Γιαννάκη Κασουλίδη από το 2008. Πτυχή που έγινε και viral διαδικτυακά λόγω των βίντεο που κυκλοφόρησαν που κατέδειξαν τις φοβερές ομοιότητες. Αναπόφευκτα ένα πολύ σοβαρό φάουλ –επικοινωνιακά αλλά και ουσιαστικά μιας και ήταν η πρώτη εξαγγελία με την κατάθεση του προεκλογικού οράματος του υποψηφίου– για το οποίο ο κ. Χριστοδουλίδης θα κριθεί από το εκλογικό σώμα.
Το γεγονός πρέπει να υπενθυμίσει πως η πολιτική επικοινωνία –το κατ’ εξοχήν εργαλείο των προεκλογικών εκστρατειών στην Κύπρο σε όλα τα επίπεδα (ΜΚΔ, δημόσιες παρεμβάσεις, ομιλίες, debates στα ΜΜΕ)– δεν είναι μόνο η μετάδοση του μηνύματος αλλά και ο υποψήφιος, πέραν αυτού. Κι αυτό δεν ισχύει μόνο για τον κ. Χριστοδουλίδη αλλά για όλους τους υποψήφιους, διαχρονικά στην Κύπρο. Στην πολιτική επικοινωνία κρίνονται μεν η ρητορική και το περιεχόμενο αλλά σημαντικότερη από αυτά είναι το τι πράττει κάποιος και όχι το τι λέει. Γι’ αυτό εξάλλου οι μεγάλοι ηγέτες που ταύτισαν, ανά το παγκόσμιο, τις ιστορικές τους ομιλίες με τη σπουδαία τους δράση διακρίνονταν για δύο χαρακτηριστικά: την επίγνωση του τι λένε και που αλλά, κυριότερα, την ακολουθία λόγων και πράξεων. Συνεπώς, καλό θα ήταν ενόψει των προεδρικών του 2023 να δώσουμε περισσότερη έμφαση σε αυτό –το οποίο καταδεικνύει και τη διαχρονική έλλειψη ηγεσίας –μεταξύ των πολιτικών– στην Κύπρο.
Twitter: @JohnPikpas
