Του Λάρκου Λάρκου
Ο Μ. Τσαβούσογλου αποτιμά την «Ανατολική» εξωτερική πολιτική της χώρας του για το 2021 ως ο επικεφαλής της. Θεωρεί ότι το 2021 η Τουρκία έκανε «βήματα για ομαλοποίηση των πολλών προβληματικών σχέσεων» με ειδικότερες αναφορές στα ΗΑΕ, την Αίγυπτο, το Μπαχρέιν και το Ισραήλ. Προσθέτει πως «αυτές οι επαφές συμβάλλουν στη μείωση των περιφερειακών εντάσεων, ομοίως αρχίσαμε να μειώνουμε την ένταση στις σχέσεις μας με τη Γαλλία. Μαζί με το Κατάρ, η Τουρκία υπέβαλε πρόταση στους Ταλιμπάν για ν’αναλάβουν οι δύο χώρες από κοινού τη λειτουργία πέντε αεροδρομίων, περιλαμβανομένου και αυτού της πρωτεύουσας Καμπούλ» (πηγή «Χουριέτ», 28/12).
Στο ίδιο δημοσίευμα σημειώνεται πως αντιπρόσωποι από την Αρμενία και την Τουρκία, που διορίστηκαν με σκοπό την ομαλοποίηση των σχέσεων των δύο χωρών, θα έχουν την πρώτη τους συνάντηση στη Μόσχα μετά από επιθυμία της Αρμενίας, ωστόσο «η Τουρκία θέλει απευθείας επαφές μετά την πρώτη συνάντηση στη Μόσχα». Οι αρμενοτουρκικές εκκρεμότητες: ανταλλαγή πρέσβεων, κλειστή συνοριακή διάβαση, επανεκκίνηση της αεροπορικής σύνδεσης Κωνσταντινούπολης-Ερεβάν, πλήρης ομαλοποίηση των σχέσεων Αζερμπαϊτζάν-Αρμενίας.
Πέρα από τις αναλύσεις Τσαβούσογλου, θεωρώ ότι η κορυφαία στιγμή της τουρκικής διπλωματίας για το 2021 υπήρξε η 3η Σύνοδος Τουρκίας-Αφρικής που διεξήχθη στην Κωνσταντινούπολη στις 17 Δεκεμβρίου με τίτλο «Enhanced Partnership for Common Development and Prosperity». Στη Σύνοδο έλαβαν μέρος 16 ηγέτες και 102 υπουργοί από αφρικανικές χώρες («Χουριέτ», 19/12). Χαρακτηριστικό της ανάπτυξης των τουρκο-αφρικανικών σχέσεων συνιστά το γεγονός πως σήμερα υπάρχουν 43 τουρκικές πρεσβείες στην Αφρική, από 12 που υπήρχαν το 2002. Το Reuters σημειώνει πως «Τούρκοι επιχειρηματίες έχουν εξασφαλίσει σημαντικά συμβόλαια για την κατασκευή μεγάλων έργων υποδομής στην Αφρική, όπως αυτοκινητόδρομοι, στάδια και αεροδρόμια. Οι εξαγωγές τουρκικών καταναλωτικών προϊόντων, κατά μέσο όρο 30% φθηνότερα από τα αντίστοιχα ευρωπαϊκά, ενισχύονται σταθερά».
Η τουρκική διπλωματία μέσα στο 2021 έθεσε ένα εκτεταμένο σχέδιο σε εφαρμογή ώστε οι διμερείς αντιπαλότητές της με κράτη της περιοχής να εξομαλυνθούν. Γιατί όμως μπήκαν εδώ και χρόνια σε στραβό δρόμο; Άλλοτε οι ευθύνες ανήκαν στην Τουρκία (Νταβούτογλου, Ερντογάν, ανατολική πολιτική χωρίς τις κατάλληλες προϋποθέσεις όπως λ.χ. η συνεχής αλλαγή στάσης απέναντι στο καθεστώς Άσαντ). Άλλοτε εξ ημισείας (όπως η περίπτωση της Αιγύπτου, στήριξη των «Αδελφών Μουσουλμάνων» από την Τουρκία, πραξικόπημα Σίσι με εξόντωση Μόρσι). Άλλοτε με ευθύνη από την άλλη πλευρά (όπως η περίπτωση του Ισραήλ με την βύθιση τουτουρκικού πλοίου «Μαβί Μαρμαρά» το 2010, όταν ισραηλινοί κομάντος σκότωσαν 10 Τούρκους ακτιβιστές που μετέφεραν ανθρωπιστική βοήθεια στη Γάζα).
Το σχέδιο για εξομάλυνση των σχέσεων της Τουρκίας με άλλα κράτη στα ανατολικά της σύνορα συνιστά μια στροφή στον ρεαλισμό. Ωστόσο, την ίδια στιγμή, ακολουθώντας μία, σχεδόν θεολογική, προσκόλληση στην πολιτική με τα χαμηλά επιτόκια, αποδυναμώνει τα οφέλη από τα ανοίγματα για την εξομάλυνση των σχέσεών της με άλλα κράτη. Η επιπλοκή ανάμεσα στην εξωτερική και εσωτερική δραστηριότητα της τουρκικής κυβέρνησης είναι εμφανής. Η επιμονή Ερντογάν στην πολιτική «χαμηλά επιτόκια, ενδυνάμωση της ανάπτυξης, ενίσχυση των εξαγωγών» έφερε ένα σωρό προβλήματα στη χώρα του. Είπε στη Σύνοδο Τουρκίας-Αφρικής πως «αργά ή γρήγορα θα πέσει ο πληθωρισμός, όπως έπεσε στο 4%, όταν ήρθαμε στην εξουσία» (18/12). Σήμερα ο πληθωρισμός τρέχει με ρυθμό πάνω από το 20% και οικονομικά θαύματα, ως γνωστόν, δεν γίνονται.
Την πιο σωστή κριτική στις απόψεις Ερντογάν άσκησε η TUSIAD- Σύνδεσμος Επιχειρηματιών και Βιομηχάνων της Τουρκίας. Ο Σύνδεσμος κάλεσε την κυβέρνηση «να εγκαταλείψει την τρέχουσα οικονομική πολιτική της και να επιστρέψει στους κανόνες της οικονομικής επιστήμης». Προφανώς εννοεί την εποχή Αλί Μπαμπατζάν, μόνο που ο τέως αντιπρόεδρος και υπουργός Οικονομικών εγκατέλειψε το ΚΑΔ και ίδρυσε το δικό του (μικρής επιρροής) κόμμα DEVA«Κόμμα της Δημοκρατίας και της Προόδου».
Η συνεχής μείωση της αξίας της τουρκικής λίρας έναντι των ξένων νομισμάτων, οι συνεχείς αυξήσεις των τιμών σε βασικά καταναλωτικά αγαθά, η διαρκής άνοδος του πληθωρισμού, δεν συνιστούν ορθολογική διαχείριση των σύγχρονων, παγκοσμιοποιημένων ζητημάτων που συνδέονται με τις διεθνείς αγορές. Μπορεί ο Τ. Ερντογάν να λέει πως οι φήμες για capital control είναι «σκουπίδια», αλλά αν δεν «επιστρέψει στους κανόνες της οικονομικής επιστήμης», κατά την εύστοχη επισήμανση της TUSIAD, οι επιλογές του θα είναι πολύ περιορισμένες, καθώς όλα μπαίνουν σε ρυθμό εκλογικών ζυμώσεων για τις προεδρικές εκλογές του Ιουνίου, 2023. Αν δεν εισακουστεί η θέση της TUSIAD, οι πρόωρες εκλογές μοιάζουν, σχεδόν, αναπόφευκτες. Η αντιπολίτευση αναζητεί κοινό βηματισμό με κοινές λύσεις για την οικονομία και την ουσιώδη αναθεώρηση του συντάγματος (από προεδρικό πίσω στο κοινοβουλευτικό) αλλά μένει να αποδειχθεί αν ο ηγέτης της αντιπολίτευσης Κ. Κιλιτσντάρογλου είναι σε θέση να προκαλέσει εξελίξεις –διέψευσε πάντως φήμες ότι τσακώθηκε με τον δήμαρχο της Κωνσταντινούπολης Ε. Ιμάμογλου. Η πιο ουσιαστική δήλωσή του (28/12) αφορούσε ενδεχόμενη υποψηφιότητα Αμπντουλάχ Γκιουλ για την προεδρία της Τουρκίας ως κοινού υποψηφίου της ευρείας αντιπολίτευσης. Απάντησε: «Ουδέποτε συζητήσαμε κάτι τέτοιο. Ναι, είναι ένα πρόσωπο που γνωρίζει πώς να διοικήσει το κράτος, αλλά δεν είναι το μόνο...».
