Του Παύλου Ξανθούλη
Μια επιστολή του Ντόναλντ Τραμπ ήταν αρκετή για να βραχυκυκλώσει τις Βρυξέλλες αλλά και το ΝΑΤΟ, καθώς ο πλανητάρχης ζήτησε, με υποδεικτικό τόνο, από τα κράτη-μέλη της Συμμαχίας να τερματίσουν να αγοράζουν πετρέλαιο από τη Ρωσία, ως προϋπόθεση προκειμένου η Ουάσιγκτον να επιβάλει κυρώσεις κατά του καθεστώτος Πούτιν, υπό το φως του συνεχιζόμενου πολέμου στην Ουκρανία. Η επιστολή Τραμπ βάζει δύσκολα στην Ε.Ε., καθώς η Σλοβακία και η Ουγγαρία εξακολουθούν να φρενάρουν κάθε σκέψη για πλήρη απεξάρτηση από τη ρωσική ενέργεια. Ενώ στο κάδρο μπαίνει και η Τουρκία, η οποία αν και μέλος του ΝΑΤΟ, εξασφαλίζει το 57% του εισαγόμενου πετρελαίου της από τη Ρωσία, ως επίσης και το 41% των εισαγωγών φυσικού αερίου από το καθεστώς της Μόσχας. Κάτι που αποκτά μεγαλύτερο ενδιαφέρον, υπό το φως της συνεχιζόμενης πρακτικής μεταπώλησης ρωσικής ενέργειας, με «τουρκική ετικέτα». Γεγονός που εξυπηρετεί τόσο τον Πούτιν που παρακάμπτει τις ευρωπαϊκές κυρώσεις, όσο και τον Ερντογάν που αγοράζει πολύ φτηνά ρωσική ενέργεια και τη μεταπωλεί, αποκομίζοντας τεράστια κέρδη. Όλα αυτά έχουν αποτελέσει στοιχεία καταγγελίας από τον πρόεδρο Χριστοδουλίδη σε ευρωπαϊκά συμβούλια, αλλά και από τον ΥΠΕΞ Κωνσταντίνο Κόμπο σε συμβούλια εξωτερικών υποθέσεων της Ε.Ε., θέτοντας θέμα καταστρατήγησης των ευρωπαϊκών κυρώσεων από την Άγκυρα. Κάτι ωστόσο που δεν ευαισθητοποίησε επαρκώς τις Βρυξέλλες, δεδομένης της σχέσης εξάρτησης της Ε.Ε. από την Τουρκία, τόσο στο μεταναστευτικό, όσο και στα ζητήματα άμυνας και ασφάλειας, υπό το φως και της πρόσφατης προσέγγισης που εγκαινιάστηκε και επεφύλαξε την είσοδο της Τουρκίας στη νέα ευρωπαϊκή αμυντική αρχιτεκτονική.
Ο πραγματικός στόχος
Την ίδια ώρα, η Ε.Ε. επιχειρεί να αποκρυπτογραφήσει τους πραγματικούς στόχους της επιστολής Τραμπ, καθώς ως γνωστόν ο πλανητάρχης διατηρεί πολύ καλές σχέσεις με τους ηγέτες της Ουγγαρίας, της Σλοβακίας, αλλά και της Τουρκίας και κατά συνέπεια, εάν πραγματικά ήθελε να τους πειθαναγκάσει να τερματίσουν τις ενεργειακές συναλλαγές με τη Μόσχα, θα μπορούσε να επικοινωνήσει μαζί τους και να το απαιτήσει, χωρίς να χρειάζεται να απευθύνει μια γενική επιστολή προς όλους τους εταίρους ΝΑΤΟ. Κύκλοι στις Βρυξέλλες θεωρούν ότι στην πραγματικότητα, η επιστολή Τραμπ αποτελεί κίνηση τακτικής και ότι «πιθανότατα» στοχεύει σε ένα ακόμη παζάρι με την Ε.Ε., ώστε οι ευρωπαϊκές χώρεςμέλη του ΝΑΤΟ, να αγοράσουν περισσότερο πετρέλαιο και φυσικό αέριο από τις ΗΠΑ. Άλλωστε, η Ουάσιγκτον γνωρίζει πολύ καλά ότι η Ε.Ε. δεν είναι έτοιμη να απεξαρτηθεί άμεσα και απόλυτα από τη ρωσική ενέργεια (σ.σ. εν προκειμένω η Κομισιόν παραπέμπει στο 2027).
Συνεπώς, σύμφωνα με την ανάγνωση αυτή, ο κ. Τραμπ επιχειρεί να εκμεταλλευθεί την κατάσταση πραγμάτων που επικρατεί στην Ένωση και το μετέωρό της βήμα αναφορικά με την πλήρη απεξάρτηση από τη ρωσική ενέργεια, δημιουργώντας συνθήκες για μεγαλύτερα ενεργειακά κέρδη των ΗΠΑ.
Βάζει δύσκολα στην Ε.Ε.
Σε κάθε περίπτωση, η επιστολή Τραμπ «βάζει δύσκολα» στις Βρυξέλλες, καθώς τείνει ήδη να οδηγήσει σε καθυστέρηση την προσπάθεια επιβολής του 19ου πακέτου κυρώσεων κατά της Ρωσίας. Η 19η δέσμη μέτρων επρόκειτο να παρουσιασθεί σήμερα Τετάρτη, στην Επιτροπή Μονίμων Αντιπροσώπων, COREPER, αλλά τα 27 κράτη-μέλη ενημερώθηκαν από τις Βρυξέλλες τη Δευτέρα τη νύχτα ότι, εκτός συγκλονιστικού απροόπτου, θα βρίσκεται εκτός της ατζέντας της σημερινής συνεδρίας των Μονίμων Αντιπροσώπων Ε.Ε. Παράλληλα, η κίνηση Τραμπ βάζει τα δυο πόδια της Ε.Ε. σε ένα παπούτσι, καθώς απαιτεί ουσιαστικά την επίσπευση της διαδικασίας πλήρους απεξάρτησης της Ένωσης από τα ρωσική ενέργεια, πολύ νωρίτερα από την πρόταση που υπέβαλε η Κομισιόν τον περασμένο Ιούλιο, παραπέμποντας στο 2027. Πέραν όμως αυτών, η επιστολή του πλανητάρχη αναγκάζει την Ε.Ε. να επιχειρήσει να ρυθμίσει σε πρώτο χρόνο τα του οίκου της, καθώς η Σλοβακία και η Ουγγαρία εξακολουθούν να φρενάρουν την πλήρη απεξάρτηση της Ε.Ε. από τη ρωσική ενέργεια.
Κι αν η Ε.Ε. διαθέτει κάποιους μοχλούς πίεσης έναντι της Μπρατισλάβας και της Βουδαπέστης, για να πετύχει την πλήρη απεξάρτηση από τη ρωσική ενέργεια, εύλογα κάποιος θα μπορούσε να διερωτηθεί πώς θα μπορούσε να εκμαιεύσει ανάλογη απόφαση από την Τουρκία, καθώς το αίτημα Τραμπ αφορά τις χώρες του ΝΑΤΟ στο σύνολό τους και όχι μόνο τις ευρωπαϊκές χώρες της Βορειοατλαντικής Συμμαχίας. Ξένη διπλωματική πηγή που μίλησε στην «Κ», ανέφερε ότι «ακόμη κι αν υποθετικά θεωρήσουμε ότι όλες οι χώρες του ΝΑΤΟ, τόσο οι ευρωπαϊκές όσο και οι τρίτες, θα συμπλεύσουν με το αίτημα του Αμερικανού προέδρου, είναι εξαιρετικά αμφίβολο εάν η Ε.Ε. είναι σε θέση να κάνει πράξη την πλήρη απεξάρτηση από τη ρωσική ενέργεια, αυτή τη στιγμή, δηλαδή σήμερα». Η ίδια πηγή απέδωσε αλλότριους στόχους στην επιστολή Τραμπ, θεωρώντας ότι «πιθανότατα» στοχεύει στην εκμαίευση υψηλών συμβολαίων για αγορά μεγαλύτερων ποσοτήτων αμερικανικού πετρελαίου και φυσικού αερίου.
Στους ώμους της Ε.Ε.
Πέραν όμως από την οικονομική διάσταση του ζητήματος, η επιστολή Τραμπ επιχειρεί παράλληλα να αδειάσει το ευρωπαϊκό αίτημα για επιβολή αμερικανικών κυρώσεων στη Ρωσία. Ουσιαστικά, ο Αμερικανός πρόεδρος αναστρέφει το ευρωπαϊκό αίτημα και το επανατοποθετεί στους ώμους της Ε.Ε., αναφέροντας χαρακτηριστικά ότι «είμαι έτοιμος να επιβάλω σημαντικές κυρώσεις στη Ρωσία όταν όλες οι χώρες του ΝΑΤΟ συμφωνήσουν και αρχίσουν να κάνουν το ίδιο, και όταν όλες οι χώρες του ΝΑΤΟ σταματήσουν να αγοράζουν πετρέλαιο από τη Ρωσία».
Η κίνηση Τραμπ είναι άλλωστε συμβατή με τη μέχρι τώρα στάση του πλανητάρχη έναντι του Βλαντιμίρ Πούτιν, τον οποίο μπορεί να έχει επικρίνει σε διάφορες φάσεις, αποφεύγοντας ωστόσο ουσιαστική αντιπαράθεση, τουλάχιστον επί του παρόντος.
Ανάλογοι λόγοι τακτικής εκτιμάται ότι υποκρύπτονται πίσω από το αίτημα Τραμπ –στην ίδια επιστολή– για επιβολή δασμών ύψους 50%-100% σε κινεζικά προϊόντα.
