Kathimerini.gr
Γιάννης Παλαιολόγος
Τι γυρεύει ο Τόνι Μπλερ στα συντρίμμια της Γάζας; Με μία πρωθυπουργική θητεία που τόσο αμαυρώθηκε από την εισβολή στο Ιράκ, με την αποτυχία του στη συνέχεια ως απεσταλμένος του κουαρτέτου να προωθήσει τα συμφέροντα των Παλαιστινίων και με τους στενούς δεσμούς του μετα-πρωθυπουργικού Ινστιτούτου του με αυταρχικά καθεστώτα, είναι πραγματικά ο κατάλληλος άνθρωπος για να αναλάβει κεντρικό ρόλο στην ανοικοδόμηση της ισοπεδωμένης περιοχής;
Το νεότερο σχέδιο ειρήνευσης για τη Μέση Ανατολή, υπό την αιγίδα του Ντόναλντ Τραμπ, περιλαμβάνει τη σύσταση μιας «Επιτροπής Ειρήνης», με πρόεδρο τον ίδιο. Αυτή θα αναλάβει, για ένα μεταβατικό στάδιο απροσδιορίστου διαρκείας, την εποπτεία της διακυβέρνησης της Γάζας, την οποία θα «τρέχει» επί ημερησίας βάσεως μια ομάδα Παλαιστίνιων τεχνοκρατών. Μεταξύ των μελών της επιτροπής αναφέρθηκε το όνομα του πρώην πρωθυπουργού του Ηνωμένου Βασιλείου.
Σύμφωνα με προηγούμενα ρεπορτάζ (π.χ. της Haaretz στις 25/9), ο Λευκός Οίκος προσανατολιζόταν στον ορισμό του Μπλερ ως επικεφαλής του σχήματος μεταβατικής διακυβέρνησης της Γάζας. Ερωτώμενος σχετικά τη Δευτέρα, μετά τη συνάντησή του με τον Μπέντζαμιν Νετανιάχου στον Λευκό Οίκο, ο Τραμπ επαίνεσε τον Μπλερ αλλά δεν μπήκε σε λεπτομέρειες για τον ρόλο που θα έχει αν υλοποιηθεί το νέο σχέδιο.
Ο Μπλερ, που ήδη από το τελευταίο έτος της προεδρίας Μπάιντεν επεξεργάζεται ιδέες και αναζητάει ένα ρόλο στην ανοικοδόμηση της Γάζας, χαιρέτισε με ζέση τη νέα πρωτοβουλία Τραμπ. Ο πρώην Βρετανός πρωθυπουργός μίλησε για «ένα τολμηρό και έξυπνο σχέδιο», που «προσφέρει την καλύτερη ευκαιρία να τερματίσουμε δύο χρόνια πολέμου, δυστυχίας και πόνου». Δεν παρέλειψε, δε, να ευχαριστήσει τον Αμερικανό πρόεδρο «για την ηγεσία, την αποφασιστικότητα και τη δέσμευσή του».
Τις προηγούμενες εβδομάδες είχαν ακουστεί αρκετά για την πιθανή εμπλοκή του Μπλερ στη Γάζα. Μαζί με τον γαμπρό του Τραμπ, Τζάρεντ Κούσνερ, είχε διαμορφώσει πρόταση για τη δημιουργία της Διεθνούς Μεταβατικής Αρχής για τη Γάζα (Gaza International Transitional Authority ή GITA) με εντολή από το Συμβούλιο Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών διαρκείας πέντε ετών. Η ιδέα ήταν να τεθεί ο ίδιος επικεφαλής μιας επταμελούς εκτελεστικής επιτροπής που θα αναλάμβανε τη διοίκηση της Γάζας. Η χρηματοδότηση θα προερχόταν από τις αραβικές χώρες του Περσικού Κόλπου, με τις οποίες ο Μπλερ, μέσω του Ινστιτούτου του (Tony Blair Institute for Global Growth), έχει αναπτύξει στενές σχέσεις μετά το τέλος της πρωθυπουργίας του.
Το σχέδιο Μπλερ – Κούσνερ παρουσιάστηκε στις 27 Αυγούστου στο Οβάλ Γραφείο στον Τραμπ. Στη συνάντηση συμμετείχαν ο Μπλερ, ο Κούσνερ, ο Στιβ Γουίτκοφ και –μέσω τηλεφώνου– ο εξ απορρήτων του Νετανιάχου, Ρον Ντέρμερ. Στις 23 Σεπτεμβρίου, στο περιθώριο των εργασιών της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ, ο Τραμπ παρουσίασε μία εκδοχή του στους ηγέτες της Τουρκίας, του Πακιστάν, της Ινδονησίας και πέντε αραβικών χωρών, λέγοντάς τους ότι «ίσως μπορούμε να το τελειώσουμε (τον πόλεμο στη Γάζα) άμεσα».
«Ο Τόνι Μπλερ αναζητάει μία διαφορετική υστεροφημία», εξηγεί στην «Κ» ο Ρόμπιν Νίμπλετ, distinguished fellow και μέχρι πρότινος διευθυντής του Chatham House στο Λονδίνο, αναφερόμενος στον βαθμό που η θέση του στην Ιστορία έχει συνδεθεί με την επιλογή να στηρίξει τις ΗΠΑ στην εισβολή του Ιράκ το 2003.
«Παράλληλα, μέσω των δραστηριοτήτων του μετά την πρωθυπουργία του, διαθέτει τις επαφές –ειδικά με τις χώρες του Κόλπου– και τα στελέχη ώστε να μπορέσει να αναλάβει το δύσκολο έργο της μετάβασης. Aρα συνδυάζει την προσωπική φιλοδοξία, έχει τις υποδομές και την επιχειρησιακή ικανότητα να αναλάβει το έργο και θα μπορούσε να προσελκύσει την αναγκαία χρηματοδότηση». Ο Νίμπλετ εικάζει ότι ο Μπλερ θα μπορούσε να είναι σαν CEO της εποπτεύουσας επιτροπής, με τον Τραμπ να έχει τον ρόλο του μη εκτελεστικού προέδρου και τον Κούσνερ σε μια πιο διακριτική, παρασκηνιακή παρουσία.
Γνωρίζει την περιοχή
«Είναι ένας άνθρωπος που γνωρίζει καλά την περιοχή από την εποχή που ήταν επικεφαλής του κουαρτέτου (ΗΠΑ, Ε.Ε., Ρωσία, OHΕ) για τη Μέση Ανατολή», λέει στην «Κ» από την πλευρά του ο Ντένις Μακσέιν, πρώην υπουργός Ευρώπης του Ηνωμένου Βασιλείου επί πρωθυπουργίας Μπλερ. «Κανένας άλλος Ευρωπαίος ηγέτης δεν έχει τέτοια εμπειρία». Δεύτερον, προσθέτει ο Μακσέιν, ο Μπλερ «κατάφερε στη Βόρειο Ιρλανδία να επιλύσει μια διαμάχη που είχε διαρκέσει 200 χρόνια, μεταξύ δύο στρατοπέδων που μισούσαν αλλήλους».
Θα είναι αποδεκτός όμως και από τις δύο πλευρές ως έντιμος διαμεσολαβητής; Επί των ημερών του ως απεσταλμένος του κουαρτέτου, άλλωστε, υπήρξαν διαδοχικές επιχειρήσεις των ισραηλινών ενόπλων δυνάμεων στη Γάζα, οι εποικισμοί στη Δυτική Οχθη συνέχισαν να επεκτείνονται και η πρόοδος προς τη σύσταση παλαιστινιακού κράτους ήταν μηδαμινή προς μηδενική.
«Για τους Παλαιστινίους θα είναι αποδεκτός οποιοσδήποτε υποστηρίξει το δικαίωμά τους στην ίδρυση ανεξάρτητου κράτους», υποστηρίζει ο Μακσέιν. Υπενθυμίζει μάλιστα ότι ο Μπλερ είχε ξεκαθαρίσει πως δεν θα είχε καμία εμπλοκή με τη Γάζα αν το σχέδιο για την επόμενη μέρα περιελάμβανε τον εκτοπισμό του παλαιστινιακού πληθυσμού.
Οι χρηματοδότες του
Για τους Ισραηλινούς το κρίσιμο δεδομένο είναι η στάση του Τραμπ – και θεωρούν ενθαρρυντική την πρόθεσή του να αναλάβει τον τίτλο του προέδρου της «Επιτροπής Ειρήνης». Οσο για τον Μπλερ, έχουν κάθε λόγο να νιώθουν ότι θα δείξει παραπάνω από τη δέουσα κατανόηση για τις θέσεις τους.
Η ερευνητική δημοσιογράφος Κάρολ Καντγουάλαντρ, σε ρεπορτάζ της προ ημερών στο νεοσύστατο Τhe Nerve, ανέδειξε τη στενή σχέση του Μπλερ και του ινστιτούτου του με επιχειρηματίες που έχουν ισχυρούς δεσμούς με την κυβέρνηση του Ισραήλ – με σημαντικότερο τον Λάρι Ελισον της Oracle. Ο 81χρονος Ελισον, ο δεύτερος πλουσιότερος άνθρωπος στον κόσμο, είναι μέντορας του Ελον Μασκ, επί μακρόν υποστηρικτής του Νετανιάχου και από τους πρώτους μεγιστάνες της Σίλικον Βάλεϊ που στράφηκαν υπέρ του Τραμπ. Η Oracle έχει υπάρξει ζωτικός τεχνολογικός εταίρος των ισραηλινών ενόπλων δυνάμεων, μέσω των κοινοπραξιών της με την ισραηλινή εταιρεία αμυντικής τεχνολογίας Rafael.
Σύμφωνα με την Καντγουάλαντρ, η εταιρεία του Ελισον έχει χρηματοδοτήσει το Tony Blair Institute for Global Growth με περίπου μισό δισεκατομμύριο δολάρια (μέρος αυτού είναι ποσά που έχουν δεσμευθεί, αλλά δεν έχουν ακόμη καταβληθεί). Η εταιρεία αναφέρεται στις εκθέσεις του Ινστιτούτου ως «στρατηγικός εταίρος» του.
Μεταξύ άλλων χρηματοδοτών του ινστιτούτου, σύμφωνα με το ρεπορτάζ του The Nerve, είναι το Ιδρυμα Kirsh του Νοτιοαφρικανού επιχειρηματία Νάτι Κιρς, η εταιρεία του οποίου, Magal Solutions, έχτισε το τείχος στη Δυτική Οχθη και τη μάντρα που χωρίζει τη Γάζα από το Ισραήλ, και το ίδρυμα του Λεν Μπλαβάτνικ, που έχει συμφέροντα στην αμυντική βιομηχανία και στα ΜΜΕ του Ισραήλ.
Εμπλοκή στο κόμμα
Στο ίδιο του το κόμμα, το οποίο οδήγησε σε τρεις διαδοχικές εκλογικές νίκες και το οποίο έχει κλονιστεί από έντονες εσωκομματικές τριβές τα τελευταία χρόνια για ζητήματα που συνδέονται με το Μεσανατολικό (σχετικά με τις τάσεις αντισημιτισμού στην αριστερή πτέρυγα, τη στάση του Κιρ Στάρμερ στον πόλεμο στη Γάζα κ.ά.), η πιθανή εμπλοκή του Μπλερ έχει προκαλέσει ανάμεικτα συναισθήματα.
Ο ίδιος ο Στάρμερ τάχθηκε υπέρ του σχεδίου Τραμπ, δηλώνοντας ότι «υποστηρίζουμε σθεναρά τις προσπάθειές του να τερματιστούν οι εχθροπραξίες, να απελευθερωθούν οι όμηροι και να διασφαλιστεί η παροχή επειγόντως αναγκαίας ανθρωπιστικής βοήθειας προς τον λαό της Γάζας».
Στο συνέδριο των Εργατικών στο Λίβερπουλ, ωστόσο, που ολοκληρώθηκε την περασμένη Τετάρτη, ακούστηκαν φωνές που εξέφραζαν καχυποψία για την επιστροφή του Μπλερ στην πρώτη γραμμή σε ένα τόσο ευαίσθητο πόστο. «Προσωπικά πιστεύω ότι είναι μια φρικτή ιδέα και νομίζω ότι πολλοί από τους συναδέλφους μου που όπως εγώ νοιάζονται βαθιά για την Παλαιστίνη θα σκεφτούν επίσης ότι είναι μια φρικτή ιδέα», δήλωσε στους Financial Times ένας βουλευτής που υποστηρίζει εδώ και αρκετά χρόνια τα δικαιώματα των Παλαιστινίων.
Αξιωματούχοι από αραβικά και ευρωπαϊκά κράτη, παράλληλα, εξέφραζαν την ανησυχία ότι οι προτάσεις του πρώην Βρετανού πρωθυπουργού ήταν υπερβολικά κοντά στις θέσεις του Ισραήλ και άφηναν στο περιθώριο τους Παλαιστινίους.
«Ο Μπλερ αιωρείται πλέον πέρα από τα όρια της βρετανικής πολιτικής», λέει στην «Κ» ο Ντάνκαν Ρόμπινσον του Economist, τον οποίο πετύχαμε στο τηλέφωνο στο τρένο επιστροφής από το Λίβερπουλ. «Δεν ασχολούνται πολύ εδώ με το τι κάνει». Παρ’ όλα αυτά, όπως μας είπε, αν αναλάβει τον ρόλο του «κυβερνήτη της Γάζας» και το εγχείρημα πάει στραβά, «θα είναι ένα ακόμη πρόβλημα για τον Στάρμερ, σε ένα ζήτημα το οποίο έχουν διαχειριστεί πολύ άσχημα από την αρχή».
Για τον Ααρον Ντέιβιντ Μίλερ, πρώην στέλεχος του Στέιτ Ντιπάρτμεντ και από τους πιο έμπειρους αναλυτές του Μεσανατολικού στις Ηνωμένες Πολιτείες, πάντως, η συμμετοχή ή μη του Μπλερ στη μεταβατική διακυβέρνηση της Γάζας είναι ήσσονος σημασίας. «Το κλειδί συνδέεται με τη διάθεση των τριών βασικών παικτών –του Τραμπ, του Νετανιάχου και της Χαμάς– να πάρουν αποφάσεις που μέχρι τώρα δεν ήταν διατεθειμένοι ή ικανοί να λάβουν».
