Kathimerini.gr
«Η χώρα μας απολαμβάνει μπροστά της μια περίοδο 4,5 χρόνων δίχως εκλογικές διαμάχες», δήλωσε με στόμφο ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, την περασμένη Πέμπτη, απευθυνόμενος σε πλήθος δημοσίων υπαλλήλων στην Άγκυρα. «Ηρθε η ώρα να αφήσουμε πίσω τις εντάσεις, να αγκαλιάσουμε τους αντιπάλους και να συγκεντρωθούμε στην οικονομία, στην ασφάλεια και στη σταθερότητα της χώρας», προσέθεσε ενώ το κοινό ξεσπούσε σε χειροκροτήματα.
Λίγες ημέρες μετά και λίγα χιλιόμετρα μακριά από τον τόπο της ομιλίας του Ερντογάν, ο ηγέτης του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος της αντιπολίτευσης Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου δεχόταν γροθιές στο πρόσωπο από διαμαρτυρόμενο πλήθος εθνικιστών, κατά τη διάρκεια της κηδείας ενός φαντάρου που έχασε τη ζωή του σε επιχείρηση κατά Κούρδων μαχητών.
Με φόντο μια Τουρκία που αμφιταλαντεύεται μεταξύ της πρόσφατης αμφισβητούμενης εκλογικής περιόδου –που χάρισε τα μεγαλύτερα αστικά κέντρα της χώρας στην αντιπολίτευση, παρότι είναι ακόμη στολισμένα με αφίσες που συγχαίρουν τους υποψηφίους της κυβέρνησης– και μιας τετραετίας σταθερότητας όπου το κυβερνητικό κόμμα του AKP σκοπεύει να ολοκληρώσει το όραμά του για την οικονομία και την ανάπτυξη της χώρας, μια ομάδα Ελλήνων δημοσιογράφων επισκέφθηκε τη γειτονική χώρα. Στόχος του ταξιδιού, που οργάνωσε το πρόσφατα αναβαθμισμένο επικοινωνιακό επιτελείο της τουρκικής προεδρίας, ήταν η αμοιβαία κατανόηση μεταξύ των δύο λαών και η γεφύρωση του επικοινωνιακού χάσματος μέσα από την αλληλεπίδραση και την εξοικείωση.
Η δεξαμενή σκέψης SETA
Παράλληλα, με επισκέψεις στα γραφεία του κρατικού καναλιού TRT και της φιλοκυβερνητικής Daily Sabah, στα κτίρια του προεδρικού επικοινωνιακού επιτελείου και του υπουργείου Εξωτερικών, αλλά και στον χώρο της SETA, της μεγαλύτερης δεξαμενής σκέψης στην Τουρκία, το ταξίδι προσέφερε άμεση ματιά στο αφήγημα της τουρκικής κυβέρνησης και του πρίσματος μέσω του οποίου αντικρίζει τη χώρα, την ευρύτερη περιοχή και τον κόσμο.
Η αντίληψη της Τουρκίας για τη διεθνή αρένα και τις εξωτερικές της σχέσεις με τη Δύση περιγράφεται απτά και συνοπτικά από την επιλογή των βιβλίων που μας δωρίστηκαν από το ερευνητικό κέντρο του SETA, έπειτα από μια ζωηρή συζήτηση. Το ίδρυμα μας χάρισε ένα βιβλίο για την έξυπνη λογική πίσω από το νέο μοντέλο άμεσης διακυβέρνησης της τουρκικής προεδρίας, ένα για την τουρκική στρατηγική ανασυγκρότησης στη Συρία και ακόμη ένα για την άνοδο της τουρκικής αμυντικής βιομηχανίας: όλα σημάδια μιας Τουρκίας που αναπτύσσεται με ισχύ και εξωστρέφεια στη διεθνή σκηνή. Από την άλλη, τα βιβλία που αφορούσαν τη Δύση «κουβαλούσαν» μεγαλύτερη δόση σκεπτικισμού, καθώς οι τίτλοι ήταν «Η βίαιη ριζοσπαστικοποίηση και ο ακροδεξιός εξτρεμισμός στην Ευρώπη» και η ετήσια «Εκθεση ισλαμοφοβίας». Η απογοήτευση της Τουρκίας από τη στάση της Ευρώπης στις διαπραγματεύσεις για την ένταξη της χώρας ήταν ολοφάνερη – παρότι ένας δημοσιογράφος του TRT World έκρινε πως η Τουρκία δεν έχει πολλά να κερδίσει από την ένταξή της στην Ενωση, σε αντίθεση με την ίδια την Ευρώπη.
Η αντίληψη της Τουρκίας για την Ελλάδα ήταν σαφώς πιο θετική και διπλωματική, με τους εκπροσώπους του επιτελείου επικοινωνίας του προέδρου να μιλούν με θερμά λόγια για την επίσκεψη του Αλέξη Τσίπρα στη γείτονα και να εκφράζουν την αισιοδοξία τους για τις εμπορικές συνεργασίες μεταξύ των δύο χωρών. Ωστόσο, ο τόνος των συνομιλιών έγινε σημαντικά πιο έντονος όταν στο τραπέζι έπεσε το ζήτημα τον οκτώ αξιωματικών που προσγειώθηκαν στην Ελλάδα τη νύχτα του πραξικοπήματος. «Με τη στάση της, η Ελλάδα μεταμορφώνεται σε μαγνήτη των επικίνδυνων τρομοκρατών του Γκιουλέν», ήταν το μήνυμα που μεταφερόταν επανειλημμένως από τους Τούρκους εκπροσώπους, οι οποίοι εξέφρασαν την απογοήτευσή τους που τόσο η χώρα μας όσο και η Δύση ευρύτερα δεν στηρίζει τη «μάχη της Τουρκίας απέναντι στην τρομοκρατία του Φετουλάχ Γκιουλέν και του κουρδικού PKK».
Η ελευθερία του λόγου
Το ζήτημα της τρομοκρατίας επανήλθε, ως άμυνα αυτή τη φορά, όταν Τούρκοι εκπρόσωποι και δημοσιογράφοι ερωτήθηκαν για το καθεστώς της ελευθερίας του λόγου – άλλωστε, σύμφωνα με μελέτες της Επιτροπής Προστασίας των Δημοσιογράφων, η Τουρκία βρίσκεται πρώτη στη λίστα των χωρών με τους περισσότερους δημοσιογράφους πίσω από τα σίδερα της φυλακής, με σημαντική διαφορά από τη δεύτερη Κίνα. «Εάν ένας δημοσιογράφος των New York Times συνεργαζόταν με το Ισλαμικό Κράτος, δεν θα έπρεπε να φυλακιστεί;» ήταν η απάντηση των δημοσιογράφων της Daily Sabah. Συμπτωματικά, μόλις δύο ημέρες πριν από τη συνάντησή μας, η αστυνομία εισέβαλε στο σπίτι του γνωστού οικονομολόγου Μουσταφά Σονμέζ και προχώρησε σε σύντομη κράτησή του, καθώς μια σειρά από αναρτήσεις του στο Twitter που ασκούσαν κριτική στην οικονομική πολιτική της χώρας θεωρήθηκαν προσβλητικές προς τον Τούρκο πρόεδρο.
Οταν, πριν από 17 χρόνια, το κυβερνητικό κόμμα AKP εμφανίστηκε με πρωτοφανή δυναμική στην πολιτική σκηνή της χώρας, οι Τούρκοι ψηφοφόροι το προτίμησαν χάρη στην υιοθέτηση των αξιών της δικαιοσύνης –για τους πρότινος παραμελημένους ευσεβείς μουσουλμάνους– και κυρίως της οικονομικής ανάπτυξης. Το εντυπωσιακό καινούργιο αεροδρόμιο της Κωνσταντινούπολης, το μεγαλοπρεπές καινούργιο Τσαμιλτζά Τζαμί, που ανταγωνίζεται την Αγία Σοφία σε μέγεθος, και η ανάπλαση της πλατείας Ταξίμ αποτελούν όλα πρόσφατες κατασκευές που στοχεύουν να αποδείξουν την ισχύ της τουρκικής οικονομίας – ωστόσο, παρά τη λειτουργία τους, παραμένουν όλα ημιτελή. Στο μεταξύ, την Τετάρτη, η αξία της λίρας έφθασε στη χαμηλότερη τιμή των τελευταίων έξι μηνών.
Ο πρόεδρος Ερντογάν πράγματι έχει μπροστά του μια περίοδο 4,5 χρόνων δίχως εκλογικές διαμάχες. Το στοίχημα για τον ίδιο και τη χώρα είναι αν θα συνεχίσει να πολεμάει κάθε αντίλογο με κατηγορίες περί προσβολών ή τρομοκρατίας ή αν θα προτιμήσει το μονοπάτι της συμφιλίωσης και τον υπεύθυνο χειρισμό μιας οικονομίας με προκλήσεις που επιμένουν.
Ηχηρή επανεμφάνιση Νταβούτογλου
Μια σπάνια εκδήλωση εσωτερικής αντίστασης αντιμετώπισε αυτή την εβδομάδα ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν από τον πρώην πρωθυπουργό και στενό σύμμαχό του Αχμέτ Νταβούτογλου. Ο βετεράνος Τούρκος πολιτικός, ο οποίος παραμένει μέλος του κυβερνώντος κόμματος παρότι δεν κατέχει πλέον έδρα στο τουρκικό Κοινοβούλιο, δημοσίευσε μια ιδιαίτερα καυστική επιστολή πριν από λίγες ημέρες με την οποία άσκησε σκληρή κριτική στην κυβέρνηση για τον περιορισμό της ελευθερίας του λόγου, την ανεύθυνη διαχείριση της οικονομίας και τη συμμαχία του AKP με το κόμμα των εθνικιστών. Ο πρώην πρωθυπουργός ισχυρίστηκε πως η κατάρρευση της τουρκικής οικονομίας συνδέεται με μια κρίση διακυβέρνησης, αλλά και την αυξανόμενη απόσταση του κυβερνητικού επιτελείου από τις ηθικές αρχές της τουρκικής κοινωνίας – ωστόσο, απέφυγε να αναφερθεί επωνύμως στον Ερντογάν.
