Kathimerini.com.cy
«Η Παγκόσμια Ημέρα Προσφύγων, που τιμάται κάθε χρόνο στις 20 Ιουνίου, μας υπενθυμίζει την τεράστια ανθρωπιστική κρίση που αφορά εκατομμύρια ανθρώπους παγκοσμίως και μας καλεί να αναλογιστούμε την ανάγκη για αλληλεγγύη, τον αδιάλειπτο σεβασμό στα ανθρώπινα δικαιώματα και την ανάγκη συνεχούς συνεργασίας σε παγκόσμιο επίπεδο», αναφέρει η Επίτροπος Διοικήσεως και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, Μαρία Στυλιανού-Λοττίδη στην τοποθέτησή της για την Παγκόσμια Ημέρα Προσφύγων.
Αναφορικά με την αντιμετώπιση της προσφυγικής κρίσης στην Κύπρο, η Επίτροπος τόνισε ότι «λόγω της γεωγραφικής της θέσης, η προσφυγική κρίση έχει έντονη παρουσία, με την Κυπριακή Δημοκρατία να συνεργάζεται με την Ευρωπαϊκή Ένωση για την εφαρμογή πολιτικών υποδοχής και ένταξης, αντιμετωπίζοντας ωστόσο προκλήσεις λόγω περιορισμένων πόρων και αυξημένων μεταναστευτικών ροών».
Παράλληλα σημειώνει ότι, «παρά την ‘’πίεση’’ που η τοπική κοινωνία συχνά αισθάνεται, δεν θα πρέπει να ξεχνάμε ότι η αντιμετώπιση των προσφύγων ως «βάρος» υπονομεύει την ηθική μας υπόσταση, ως κοινωνία και ως άνθρωποι. Αναγκαίο είναι να συνεχίσουν να αναβαθμίζονται οι δομές υποδοχής, να επεκταθούν οι πολιτικές ένταξης και εκπαίδευσης, να βελτιωθούν οι υπηρεσίες στήριξης και αλληλεγγύης στους ανθρώπους που αναζητούν προστασία, και – το κυριότερο – να πατάξουμε την προκατάληψη και την μισαλλοδοξία».
Αυτούσια η τοποθέτηση
«Κανείς δεν αφήνει το σπίτι του, εκτός αν το σπίτι του είναι το στόμα ενός καρχαρία.»
Η φράση αυτή της ποιήτριας Warsan Shire με καταγωγή από την Κένυα, δεν είναι σχήμα λόγου. Αποτελεί την πραγματικότητα εκατομμυρίων ανθρώπων που εξαναγκάζονται να εγκαταλείψουν τα πάντα – το σπίτι τους, τη δουλειά τους, την οικογένειά τους, τις ρίζες τους – γιατί απλώς το να μείνουν πίσω, ισοδυναμεί με απειλή για τη ζωή τους.
Τα τελευταία δύο χρόνια ο αριθμός των ανθρώπων που έχουν εκτοπιστεί ως αποτέλεσμα διώξεων, συγκρούσεων, βίας, παραβιάσεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων ή γεγονότων που διαταράσσουν σοβαρά τη δημόσια τάξη, έχει ξεπεράσει τα 123,2 εκατομμύρια, ένα ιστορικό ρεκόρ, με αυξητική τάση το 2024. Από αυτούς, περίπου 36,8 εκατομμύρια είναι πρόσφυγες που έχουν αναγκαστεί να διαφύγουν σε άλλες χώρες, ενώ περίπου 73,5 εκατομμύρια είναι εσωτερικά εκτοπισμένα άτομα που έχουν αναγκαστεί να εγκαταλείψουν τις εστίες τους αλλά παραμένουν στη χώρα τους.
Επιπλέον, περίπου 8,4 εκατομμύρια άτομα είναι αιτούντες άσυλο που αναμένουν, σε συνθήκες αβεβαιότητας, την απόφαση για την αίτησή τους σε χώρες υποδοχής. Τα παιδιά αποτελούν σχεδόν το 40% του συνόλου των εκτοπισμένων, με πολλά να ζουν σε περιοχές που πλήττονται από κλιματικές καταστροφές .
Πίσω από αυτούς τους αριθμούς κρύβονται ονόματα, οικογένειες, χαμένες πατρίδες, παιδιά που γεννήθηκαν και μεγάλωσαν χωρίς ποτέ να γνωρίσουν την έννοια της σταθερότητας. Η Συρία, η Ουκρανία, το Σουδάν και η Λωρίδα της Γάζας είναι μόνο μερικά από τα πιο πρόσφατα παραδείγματα καταρρεύσεων που μετατρέπουν ολόκληρους πληθυσμούς σε πρόσφυγες. Σε κάθε γωνιά του πλανήτη, η ασφάλεια, η ειρήνη και η ελευθερία παραμένουν προνόμια, όχι δικαιώματα.
Το διεθνές νομικό πλαίσιο προστασίας των προσφύγων βασίζεται κυρίως στη Σύμβαση της Γενεύης του 1951 και το Πρωτόκολλο του 1967, τα οποία καθορίζουν τα δικαιώματα των προσφύγων και τις υποχρεώσεις των κρατών.
Η Κυπριακή Δημοκρατία, μέσω του περί Προσφύγων Νόμου, ο οποίος έχει μεταφέρει στο ημεδαπό δίκαιο και τις σχετικές Οδηγίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης αναφορικά με σωρεία παραμέτρων του προσφυγικού δικαίου, καθορίζει τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις τόσο των αιτούντων άσυλο όσο και των αναγνωρισμένων προσφύγων, διασφαλίζοντας την παροχή προστασίας, αξιοπρέπειας και ίσων ευκαιριών.
Μπορεί δε, η Ευρωπαϊκή Ένωση, με το πρόσφατο Σύμφωνο για τη Μετανάστευση και το Άσυλο, να προσπαθεί να εξορθολογίσει τη διαδικασία ασύλου και να μοιράσει πιο
δίκαια την ευθύνη μεταξύ των κρατών-μελών, πλην όμως συνεχίζονται παράλληλα και οι πολιτικές περιορισμού και συμφωνίες ανάσχεσης των ροών με τρίτες χώρες, ενώ συνεχίζεται σε πολλές χώρες η ρητορική της «αποτροπής», η ρητορική μίσους και ο ακραίος ρατσιστικός λόγος.
Αυτό που επιβαρύνει ακόμα περισσότερο την ήδη οδυνηρή πραγματικότητα της προσφυγιάς είναι οι δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι πρόσφυγες στις χώρες υποδοχής. Παρά τις διεθνείς συμβάσεις και το νομικό προστατευτικό πλαίσιο, στην πράξη, οι πρόσφυγες συναντούν φραγμούς: όπως κοινωνικό αποκλεισμό, ξενοφοβία. Πολλές φορές ζουν για αρκετό χρονικό διάστημα σε καθεστώς «αναμονής» – σε δομές υποδοχής που καταλήγουν να μοιάζουν με χώρους εγκατάλειψης και όχι με γέφυρες ένταξης.
Αναντίλεκτα, στην Κύπρο, λόγω της γεωγραφικής της θέσης, η προσφυγική κρίση έχει έντονη παρουσία, με την Κυπριακή Δημοκρατία να συνεργάζεται με την Ευρωπαϊκή Ένωση για την εφαρμογή πολιτικών υποδοχής και ένταξης, αντιμετωπίζοντας ωστόσο προκλήσεις λόγω περιορισμένων πόρων και αυξημένων μεταναστευτικών ροών.
Παρά την «πίεση» που η τοπική κοινωνία συχνά αισθάνεται, δεν θα πρέπει να ξεχνάμε ότι η αντιμετώπιση των προσφύγων ως «βάρος» υπονομεύει την ηθική μας υπόσταση, ως κοινωνία και ως άνθρωποι.
Αναγκαίο είναι να συνεχίσουν να αναβαθμίζονται οι δομές υποδοχής, να επεκταθούν οι πολιτικές ένταξης και εκπαίδευσης, να βελτιωθούν οι υπηρεσίες στήριξης και αλληλεγγύης στους ανθρώπους που αναζητούν προστασία, και – το κυριότερο – να πατάξουμε την προκατάληψη και την μισαλλοδοξία.
Η Παγκόσμια Ημέρα Προσφύγων, που τιμάται κάθε χρόνο στις 20 Ιουνίου, μας υπενθυμίζει την τεράστια ανθρωπιστική κρίση που αφορά εκατομμύρια ανθρώπους παγκοσμίως και μας καλεί να αναλογιστούμε την ανάγκη για αλληλεγγύη, τον αδιάλειπτο σεβασμό στα ανθρώπινα δικαιώματα και την ανάγκη συνεχούς συνεργασίας σε παγκόσμιο επίπεδο.
Η διαχείριση της προσφυγικής κρίσης απαιτεί κοινή προσπάθεια και δέσμευση, ώστε να διασφαλιστεί η προστασία και η αξιοπρέπεια των ανθρώπων που αναγκάζονται να εγκαταλείψουν τις πατρίδες τους. Η Κύπρος, ως μέλος της Ε.Ε και ως χώρα που δέχεται προσφυγικές ροές, έχει αναμφίβολα ενεργό ρόλο στη συνολική αυτή προσπάθεια για ένα πιο δίκαιο και ανθρώπινο μέλλον.
Κρίσιμο παράγοντα για την επίτευξη του αναγκαίου προστατευτικού πλαισίου για τους πρόσφυγες, συνιστά η ανάπτυξη περαιτέρω ενσυναίσθησης και κατανόησης σε σχέση με την προσφυγική ιδιότητα, η αποδοχή και αλληλεγγύη έναντι των προσφύγων που ζουν στις χώρες υποδοχής καθώς και η ενίσχυση των προσπαθειών για ένταξή τους στην τοπική κοινωνία.
Ως θεσμός συμβάλλουμε ενεργά στην προώθηση και διαφύλαξη των δικαιωμάτων των προσώπων που αιτούνται άσυλο, καθώς και των ατόμων που έχουν λάβει διεθνή προστασία. Μέσω τακτικών επισκέψεων σε Κέντρα Υποδοχής και Φιλοξενίας, διαπιστώνονται ζητήματα που άπτονται των συνθηκών διαβίωσης και γίνονται εισηγήσεις για τη βελτίωσή τους. Παράλληλα, έχουμε παρέμβει σε θέματα που αφορούν τη διαδικασία εξέτασης αιτημάτων ασύλου και την παροχή βασικών υλικών συνθηκών διαβίωσης.
Κύριο μέλημα του Γραφείου μου είναι όπως συνδράμει στην αποτελεσματική προστασία των δικαιωμάτων των ανθρώπων αυτών, χωρίς καμία διάκριση.
Η αλληλεγγύη είναι το ελάχιστο που οφείλουμε στους πρόσφυγες, γιατί όπως λέει και ο Khaled Hosseini : «Αν θέλουμε να μετρηθούμε ως άνθρωποι, πρέπει να σταθούμε δίπλα στους πιο αδύναμους από εμάς. »
Μαρία Στυλιανού-Λοττίδη
Επίτροπος Διοικήσεως και
Προστασίας Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων
