Της Οριάνας Παπαντωνίου
«Υπάρχει ένα φιλόδοξο, ολιστικό πρόγραμμα για να αλλάξουμε το εκπαιδευτικό μας σύστημα», δηλώνει σε συνέντευξή της στην «Κ» η υπουργός Παιδείας, Αθλητισμού και Νεολαίας Αθηνά Μιχαηλίδου. Αναφέρει ότι «η αντίσταση στην αλλαγή είναι αναμενόμενη. Είναι όμως ένα πρόβλημα, για το οποίο θα παλεύω, θα εξηγώ, θα τεκμηριώνω, κυρίως όμως δεν θα με εμποδίζει στο να προωθώ τις αλλαγές που πρέπει να γίνουν. Είτε κάνουμε τομές, είτε σταματάμε». Η κα Μιχαηλίδου αναφέρει ότι είναι έτοιμη να αρχίσει διαβούλευση για τον κατάλογο διοριστέων με συγκεκριμένα σενάρια τα οποία συζήτησε με τη Νομική Υπηρεσία.
–Τελικά τι αλλάζει στο σύστημα αξιολόγησης μετά τον διάλογο που αναπτύχθηκε το καλοκαίρι;
–Τροποποιούμε το νομοσχέδιο που καταθέσαμε σε συγκεκριμένα σημεία, τα οποία όμως δεν επηρεάζουν τη φιλοσοφία ή την επιστημονικότητα της πρότασης. Οι εκπαιδευτικές οργανώσεις δεν έχουν αλλάξει τις θέσεις τους. Εμμένουν στις απόψεις τους, γι’ αυτό και παραμένουν κάποιες διαφωνίες. Να θυμίσω ότι από την αρχή εμείς είχαμε πει ότι δεν ήταν θέμα χρόνου το αποτέλεσμα του διαλόγου. Ήταν και είναι θέμα βούλησης για να πάρουμε ένα βήμα μπροστά το εκπαιδευτικό σύστημα. Τώρα η Βουλή θα λάβει τις αποφάσεις.
–Και πότε αναμένετε την υλοποίησή του, ποιες είναι οι πρώτες αλλαγές που θα γίνουν άμεσα αισθητές;
–Πριν από το τέλος του 2025, ώστε να αποφύγουμε και το πρόστιμο προς το Ταμείο Ανάκαμψης. Από Ιανουάριο θα αρχίσουμε εντατικές επιμορφώσεις. Υπάρχει ένα συγκεκριμένο πλάνο για την πενταετή μεταβατική περίοδο, το οποίο περιλαμβάνει επιμορφώσεις για τους νέους ρόλους, σχέδια υπηρεσίας, κριτήρια, βαρύτητες. Πιστεύω ότι από τον δεύτερο ή τρίτο χρόνο κάποιες βασικές αλλαγές θα γίνουν αισθητές, μιας και θα διαφοροποιηθεί ο τρόπος σκέψης.
–Κατάλογοι διοριστέων. Ποια είναι η κατάληξη που επιθυμείτε;
–Με βάση τη νομοθεσία καταργείται ο κατάλογος το 2027. Άρα το καλύτερο είναι να βρεθεί η χρυσή τομή, ώστε να δοθούν επιλογές για να διοριστούν όσο το δυνατόν περισσότεροι. Παράλληλα, θα πρέπει την εξέταση να την κάνουμε πιο έγκυρη και πιο αξιόπιστη. Δεν γίνεται να περνά το 2% και το 3%. Το τόσο χαμηλό ποσοστό αποδεικνύει πως και ο τρόπος εξέτασης χρήζει αλλαγών.
–Με την κατάργηση θα μείνουν εκτός σχολείων εκπαιδευτικοί που για χρόνια εργάζονται ως μη μόνιμοι;
–Είμαστε πλέον έτοιμοι να αρχίσουμε διαβούλευση με τις εκπαιδευτικές οργανώσεις. Έχουμε σενάρια, τα οποία συζητήσαμε με τη Νομική Υπηρεσία, όπως και με την Επιτροπή Εκπαιδευτικής Υπηρεσίας, γιατί είναι εμπλεκόμενη. Καλούμαστε να δώσουμε έγκαιρα λύσεις, που θα έχουν πληρότητα ως προς τη νομική πτυχή τους. Υπάρχουν άτομα με έννομο συμφέρον, καθώς και περιπτώσεις που είναι ψηλά στον κατάλογο, με δικαιώματα, όταν μάλιστα οι ανάγκες είναι αυξημένες και πρέπει να συμπληρωθούν οι θέσεις. Θα πρέπει να απαντηθεί το ερώτημα από ποιον κατάλογο θα γίνεται η επιλογή, αφού θα έχει καταργηθεί ο συγκεκριμένος.
–Γιατί πολλοί εκπαιδευτικοί παρά τις ανάγκες αποσπώνται σε άλλα τμήματα της δημόσιας υπηρεσίας και δημιουργούνται κενά;
–Πρέπει να πούμε ότι αυτό είναι ένας μύθος. Το ποσοστό των αποσπάσεων στο ίδιο το ΥΠΑΝ είναι μικρότερο του 3%. Βεβαίως είναι πρόθεσή μας να μειώσουμε τα στελέχη που είναι σε απόσπαση, αν και οι πλείστοι είναι σε θέσεις που παράγουν εκπαιδευτικό έργο. Το στοίχημα είναι να μην έχουμε αποσπάσεις, σε θέσεις που μπορούν να καλυφθούν και από ένα διοικητικό στέλεχος. Είναι πολύ λίγες αυτές οι θέσεις, όμως ήδη εκπονούμε μελέτη για να τους αντικαταστήσουμε με λειτουργούς εκπαιδευτικού προγραμματισμού. Η ανάγκη για αποσπάσεις δεν θα εκλείψει ποτέ, για εκπαιδευτικό έργο.
–Πώς θα λειτουργεί τελικά το συμπεριληπτικό σχολείο;
–Το θέμα πρωτίστως είναι να δημιουργηθεί ένα πραγματικά συμπεριληπτικό σχολείο, ώστε να δίνει ευκαιρίες σε όλα τα παιδιά. Δουλεύουμε προς αυτή την κατεύθυνση και θα είμαστε έτοιμοι, όπως είπα και στη Βουλή, να καταθέσουμε ένα νομοσχέδιο, πριν από το τέλος του χρόνου. Δεν αναμένουμε να είναι πλήρως συμφωνημένο, γιατί υπάρχουν πολλές διαφορετικές απόψεις. Το σημαντικό, όμως, είναι να έχουμε ένα πλαίσιο που θα δίνει ευκαιρίες σε όλα τα παιδιά, που για χρόνια ταλαιπωρούνται. Την ίδια ώρα, στόχος είναι να αναγνωρίσουμε ότι υπάρχουν και χαρισματικά παιδιά στα σχολεία, τα οποία έχουμε ξεχάσει και που βεβαίως οφείλουμε να τους δώσουμε την αναγκαία ώθηση. Ήδη, αναπτύσσουμε πολιτική για τα χαρισματικά παιδιά και δίνουμε εισηγήσεις και πρακτικές στους εκπαιδευτικούς πώς να τα εντοπίζουν και να τα στηρίζουν.
–Οι αλλαγές σε ό,τι αφορά όσα διδάσκονται τα παιδιά περιορίζονται στη μείωση της ύλης;
–Όχι. Κριτική σκέψη, δημιουργικότητα, εντάσσονται στα αναλυτικά μας προγράμματα. Έχουν εργαστεί ομάδες εργασίας και συνεχίζουν να το κάνουν, με στόχο να εντοπίσουν στοχευμένα πού χρειάζεται επικαιροποίηση της ύλης. Σε άλλες χώρες γίνεται αυτό κάθε πέντε χρόνια, και αυτό είναι φυσικό μιας και τα δεδομένα στα πλείστα μαθήματα αλλάζουν. Συνεπώς υπήρξε μείωση και επικαιροποίηση της ύλης και ταυτόχρονα εισαγωγή βασικών δεξιοτήτων. Πώς το παιδί να εντοπίζει τη σημαντική γνώση, να σκέφτεται κριτικά, να τεκμηριώσει τη θέση του με επιχειρήματα. Έχουμε ένα φιλόδοξο, ολιστικό πρόγραμμα για να αλλάξουμε το εκπαιδευτικό μας σύστημα. Είμαστε οι τελευταίοι στην Ευρώπη στα μαθησιακά αποτελέσματα και αυτό οφείλεται και στο τι διδάσκουμε, αλλά και στο πώς το διδάσκουμε. Άρα, το πρώτο το αντιμετωπίζουμε με την επικαιροποίηση της ύλης και το πώς το διδάσκουμε το αλλάζουμε, επενδύοντας στους εκπαιδευτικούς με τις επιμορφώσεις. Πρέπει να γίνουν πιο συμπεριληπτικές, αν θέλετε, οι μεθοδολογίες και να δοθούν κίνητρα επαγγελματικής ανάπτυξης, μέσω του νέου σχεδίου αξιολόγησης.
–Είναι λογικό εν έτει 2025 οι πλείστες τάξεις να συμπληρώνουν το επιτρεπτό όριο των 25;
–Τα 25άρια υπάρχουν ακόμα μόνο σε κάποια σχολεία, κυρίως στα μεγάλα. Όπου μπορούμε να μειώσουμε τον αριθμό, το κάνουμε. Βάσει ερευνών, το μέγεθος της τάξης δεν επηρεάζει τα αποτελέσματα των παιδιών. Είναι ο εκπαιδευτικός κυρίως που τα επηρεάζει. Αν δηλαδή ο εκπαιδευτικός έχει ζήλο, ξέρει τη δουλειά του και κάνει τη διαφοροποίηση της διδασκαλίας τους, δεν έχει σημασία πόσους μαθητές έχει απέναντί του.
–Μιλώντας με τους μαθητές ποια θεωρείτε πως είναι τα κυριότερα προβλήματά τους;
–Τα θέλω των παιδιών συνάδουν πλήρως με τις δικές μας πολιτικές και αυτό είναι πολύ ενθαρρυντικό για εμάς. Θα μπορούσαν οι μαθητές να έγραφαν το πρόγραμμα όποιας διακυβέρνησης και να είναι σύμβουλοι στο έργο της. Ξέρουν πολύ καλά τα προβλήματα. Μιλώντας μαζί τους το πρώτο πράγμα που μου αναφέρουν είναι «κάντε κάτι με τους εκπαιδευτικούς, δεν είναι όλοι το ίδιο. Κάποια μαθήματα μάς αρέσουν ιδιαίτερα λόγω κάποιου ανθρώπου, κάποια άλλα όχι. Κάντε κάτι με τα κτίριά μας». Θέλουν τα κλιματιστικά στις τάξεις, να ομορφύνει το σχολείο τους, να εκσυγχρονιστεί και να μειωθεί η ύλη. Η βιωματική τους εμπειρία αποτυπώνει την εικόνα του συστήματος.
–Πριν από έναν περίπου χρόνο συζητούσαμε γι’ αυτές τις αλλαγές σε σχέση με την εικόνα των σχολείων, δενδροφυτεύσεις, παιχνίδια και χρώμα, τι έχει αλλάξει;
–Ήδη, αρκετά σχολεία μας έχουν αλλάξει ριζικά μέσω του προγράμματος «Πρασινίζω το Σχολείο». Προχωρούμε με πολύ περισσότερα σχολεία, γιατί αποκεντρωνόμαστε. Μπορούν και τα σχολεία να πάρουν ιδέες και να κάνουν πράγματα μόνα τους μέσω της Μονάδας για το περιβάλλον στο Παιδαγωγικό Ινστιτούτο και ευρωπαϊκών πόρων. Οι εξωτερικοί χώροι αναδιαμορφώνονται και το σχολείο γίνεται πιο ελκυστικό για τα παιδιά, κυρίως τις ώρες του διαλείμματος.
–Επιτεύχθηκε τελικά ο στόχος για κατάργηση των κινητών τηλεφώνων στα σχολεία;
–Η αποτίμηση είναι θετική. Πολλές καλές πρακτικές έχουν υιοθετηθεί στα σχολεία μας, ώστε κατά το διάλειμμα ο χρόνος να αξιοποιείται δημιουργικά. Ωστόσο, δεν γίνεται σε όλα τα σχολεία το ίδιο επίπεδο ελέγχου. Φέτος δώσαμε πιο αυστηρές κατευθύνσεις, τόσο για τους περιορισμούς όσο και για την αξιοποίηση του κινητού για εκπαιδευτικούς λόγους, ακριβώς γιατί εντοπίσαμε διαφορές. Ο ρόλος της εκπαιδευτικής ηγεσίας είναι σημαντικός, γι’ αυτό φέτος πάει εγκύκλιος ειδικά για το θέμα με αυστηρές ποινές. Η έρευνα δείχνει ότι τα μαθησιακά αποτελέσματα βελτιώνονται και μέσω αυτής της πρακτικής.
–Δίνουμε στα παιδιά ώθηση να μαθαίνουν σωστή χρήση της τεχνολογίας;
–Μιλάμε για το ψηφιακό σχολείο. Άρα την τεχνολογία τη θέλουμε ως εργαλείο στη διδασκαλία και τη μάθηση. Άρα έχουμε αυξήσει τις συσκευές στα σχολεία. Όλα σχεδόν έχουν διαδραστικές οθόνες. Έχουμε επενδύσει στην επιμόρφωση των εκπαιδευτικών, γιατί δεν αρκεί να έχεις συσκευές στο σχολείο, πρέπει να χρησιμοποιούνται σωστά. Έχουμε πια και την τεχνητή νοημοσύνη. Ξεκινήσαμε δυναμικά με επιμορφώσεις. Το θέμα το συζητάμε και σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Επιτροπής μιας και δεν είναι μόνο το πώς αξιοποιείται, αλλά είναι και η ηθική πλευρά της χρήσης.
–Ποιος είναι ο στόχος που δεν καταφέρατε να υλοποιηθεί παρά τις αρχικές σας προθέσεις;
–Έχουμε θέσει αρκετούς στόχους από την αρχή. Κάποιοι επιτεύχθηκαν και εφαρμόζονται, άλλοι υλοποιήθηκαν σε ένα βαθμό και ακόμη αναμένονται πολλά για να τους ολοκληρώσουμε. Αυτό για το οποίο θα εργαζόμαστε μέχρι την τελευταία στιγμή είναι η αντίσταση στην αλλαγή. Πάμε με μεγάλες τομές σε καίρια θέματα, με μεταρρυθμίσεις στην παιδεία, για τα οποία παγιώθηκε μία συγκεκριμένη πρακτική. Η αντίσταση στην αλλαγή είναι αναμενόμενη. Είναι όμως ένα πρόβλημα, για το οποίο θα παλεύω, θα εξηγώ, θα τεκμηριώνω, κυρίως όμως δεν θα με εμποδίζει στο να προωθώ τις αλλαγές που πρέπει να γίνουν. Είτε κάνουμε τομές, είτε σταματάμε.
Δεν πρόκειται ποτέ να προωθήσουμε κάτι στη Βουλή για το οποίο δεν θα είμαστε περήφανοι
–Πιστεύετε ότι οι εκπαιδευτικές οργανώσεις και τα συμφέροντά τους κάποιες φορές πιθανόν να εμποδίζουν ουσιαστικές αλλαγές στον χώρο της Παιδείας;
–Αυτό αποδεικνύεται από την ιστορία. Γνωρίζω πως τα προηγούμενα χρόνια πολλές φορές τα συνδικαλιστικά αιτήματα κέρδιζαν έναντι των παιδαγωγικών και των εκπαιδευτικών. Αυτό επιδιώκουμε να το αλλάξουμε, σε ένα πλαίσιο συναίνεσης. Έχω μια καλή σχέση με τις εκπαιδευτικές οργανώσεις και πιστεύω πως θα αρθούν οι όποιες διαφωνίες για το καλό όλων. Όμως, δεν πρόκειται ποτέ να προωθήσουμε κάτι στη Βουλή για το οποίο δεν θα είμαστε περήφανοι ή το οποίο δεν θα μπορεί να μπει σε εφαρμογή.
–Ως υπουργείο Παιδείας δεν θέλετε ένα ισχυρό γραφείο Προστασίας των Δικαιωμάτων του Παιδιού, κάνετε οποιαδήποτε διαβήματα προς αυτή την κατεύθυνση;
–Λαμβάνουμε σοβαρά υπόψη τις εισηγήσεις, αν και δεν υιοθετούνται πάντα μιας και πιθανώς να υπάρχουν διαφορετικές ερμηνείες. Η επικοινωνία με την Επίτροπο επιβάλλεται. Ο θεσμός πρέπει να είναι δίπλα μας, γιατί τα δικαιώματα των παιδιών είναι πρώτιστο μέλημα και για εμάς.
–Το σκηνικό στην τριτοβάθμια εκπαίδευση αλλάζει;
–Ναι, πλήρως. Ανοιγόμαστε και επεκτεινόμαστε με προσοχή. Αναπτύξαμε στρατηγική για πρώτη φορά και επιβεβαιωνόμαστε ότι αυτό ήταν αναγκαίο. Είναι επικίνδυνο και παρακινδυνευμένο να επεκτείνεσαι χωρίς κριτήρια και αξιολογήσεις. Έχουμε τον Φορέα Διασφάλισης και Πιστοποίησης της Ποιότητας της Ανώτερης Εκπαίδευσης (ΔΙΠΑΕ), ο οποίος ελέγχει και πιστοποιεί στη βάση ευρωπαϊκών κριτηρίων. Προωθούμε ένα πλάνο με το οποίο οριοθετούμε την επέκταση στην Ανώτερη Εκπαίδευση, στη βάση κριτηρίων. Αποδεικνύεται πια ότι ο Ευρωπαϊκός Χώρος Ανώτερης Εκπαίδευσης υπάρχει και λειτουργεί. Βοηθά και τα τοπικά πανεπιστήμια, υπάρχει και ένας υγιής ανταγωνισμός και διατηρούνται ισορροπίες μεταξύ ιδιωτικής και δημόσιας εκπαίδευσης.
–Ο θεσμός του εναλλακτικού σχολείου νιώθετε ότι πιθανώς να μην λειτούργησε ορθά;
–Νιώθουμε περήφανοι γι’ αυτόν. Είχαμε τέσσερα μόνο παιδάκια που δεν πήγαιναν καθόλου σχολείο και είναι πολύ σημαντικό ότι καταφέραμε την επανένταξή τους. Τα επισκέφθηκα και εγώ πολλές φορές, μακριά από τα φώτα της δημοσιότητας. Αντιμετώπιζαν σοβαρές προκλήσεις, κυρίως όμως χρειάζονταν κάποιον να τους δείξει αγάπη. Ένιωσα ότι πραγματικά δώσαμε ευκαιρίες. Είναι παιδιά που με συγκίνησαν με τις αντιδράσεις τους. Φέτος συνεχίζεται ο θεσμός με νέα παιδιά στη Λευκωσία και ανοίγει αντίστοιχο σχολείο στη Λεμεσό τον Ιανουάριο. Θέλω όμως να στείλω και ένα μήνυμα, γιατί υπάρχει παραπληροφόρηση. Το Εναλλακτικό Σχολείο δεν είναι για παιδιά που μας δυσκολεύουν, για να τα περιθωριοποιήσουμε, είναι για πολύ σοβαρά περιστατικά που θέλουμε να τα κρατήσουμε στην υποχρεωτική φοίτηση.
–Σας αγγίζουν τα σενάρια ανασχηματισμού;
–Είμαστε εδώ συνειδητά και από την πρώτη στιγμή γνωρίζουμε ότι είναι συνταγματικό δικαίωμα του Προέδρου, ανά πάσα στιγμή, αν είναι για το καλό του τόπου, να αναλάβει κάποιος άλλος. Όσο όμως είμαστε εδώ δουλεύουμε σοβαρά για την υλοποίηση του Προγράμματος Διακυβέρνησης. Ήδη, στο δικό μας χαρτοφυλάκιο, υλοποιήσαμε ένα μεγάλο ποσοστό έργου, με συνεργασίες, νιώθω πολύ καλά με αυτά που κάναμε και προχωρούμε.
