Της Δωρίτας Γιαννακού
Nέα σελίδα γυρίζει η Κύπρος καθώς τίθεται επίσημα σε λειτουργία η ανταγωνιστική αγορά ηλεκτρισμού. Η λειτουργία της ανταγωνιστικής αγοράς ηλεκτρισμού αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα βήματα προς την απελευθέρωση του ενεργειακού τομέα, διαμορφώνοντας ένα πιο ευέλικτο σύστημα τιμολόγησης της ενέργειας. Η Κύπρος, εναρμονισμένη με το ευρωπαϊκό πλαίσιο, εφαρμόζει αυτό το νέο μοντέλο με στόχο τη βελτίωση της αποδοτικότητας και την ενίσχυση της θέσης του τελικού καταναλωτή.
Σύμφωνα με τον Διευθυντή Λειτουργίας, του Διαχειριστή Συστήματος Μεταφοράς Κύπρου (ΔΣΜΚ), Κωνσταντίνο Βαρνάβα, το αποτύπωμα από την λειτουργία της ανταγωνιστικής αγοράς ηλεκτρισμού δεν θα είναι άμεσο εκτός από το γεγονός ότι όλοι οι καταναλωτές θα έχουν την ευκαιρία ελεύθερα να διαλέξουν το δικό τους προμηθευτή.
Όπως εξήγησε εάν οι προμηθευτές προσφέρουν τις διατιμήσεις σε διάφορες κατηγορίες καταναλωτών, θα μπορέσουν να επιλέξουν εκείνον τον προμηθευτή ο οποίος τους συμφέρει καλύτερα. Παρ' όλ' αυτά η σημαντική όμως διαφοροποίηση είναι ότι οι προμηθευτές θα έχουν την ευκαιρία μέσω της ανταγωνιστικής αγοράς να αγοράσουν ενέργεια από όλους τους παραγωγούς, και οι ανεξάρτητοι προμηθευτές θα μπορούν να αγοράσουν ενέργεια και από την ΑΗΚ.
Η δεύτερη μεγάλη διαφοροποίηση, σύμφωνα με τον κ. Βαρνάβα είναι ότι θα γίνεται μια αλλαγή της τιμής της ενέργειας στη χοντρική αγορά ανάλογα με την ώρα της ημέρας και ανάλογα με την προσφορά και τη ζήτηση κάθε ώρα της ημέρας. Αυτό σημαίνει ότι θα μπορούν να δοθούν διαφορετικές διατιμήσεις στις διάφορες κατηγορίες πελατών.
Οι συμμετέχοντες
Σε πρώτο στάδιο, έχουν ενταχθεί στην αγορά ηλεκτρισμού 17 Συμμετέχοντες, δύο είναι Παραγωγοί (ο ένας εξ αυτών με «εικονική μονάδα», με ισχύ μικρότερη από 5 MW), δέκα είναι Προμηθευτές, εννέα Φορείς Σωρευτικής Εκπροσώπησης ΑΠΕ και τρεις Παραγωγοί ΑΠΕ.
Πρόκειται για τους ΛΕΙΤΟΥΡΓΟΣ ΑΓΟΡΑΣ, ΙΔΙΟΚΤΗΤΗΣ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΜΕΤΑΦΟΡΑΣ, ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΤΗΣ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΜΕΤΑΦΟΡΑΣ, ΙΔΙΟΚΤΗΤΗΣ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΔΙΑΝΟΜΗΣ, ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΤΗΣ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΔΙΑΝΟΜΗΣ, AΡΧΗ ΗΛΕΚΤΡΙΣΜΟΥ ΚΥΠΡΟΥ - (ΒΡΔ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ), ΗΛΕΚΤΡΙΣΜΟΥ ΚΥΠΡΟΥ - (ΒΡΔ ΠΡΟΜΗΘΕΙΑΣ), BIOLAND PROMITHIA LTD, BIOLAND AGGREGATOR "APHRODITE" LTD, BIOLAND AGGREGATOR "ATHENA" LTD, E&B (ENERGY & BEYOND) LTD, IOANNOU ALTERNATIVE ENERGY LTD, Α. ΚΕΡΑΣΙ (ΦΩΤΟΒΟΛΤΑΪΚΑ) ΛΤΔ, PETROLINA ELECTRIC LTD, VASSILIKO CEMENT CLEAN ENERGY SUPPLY LTD, ENERGY CYPRUS LIMITED, F.E FIRST ELECTRIC SUPPLY LTD, W2E1 LTD, ABIO POWER LTD, SYNENERGIA_LTD, E. FOS LTD και GREEN ENERGY AGGREGATOR LTD.
Ο κ. Βαρνάβας επισήμανε ότι σήμερα θα γίνουν οι πρώτες εμπορικές πράξεις στην ανταγωνιστική αγορά ηλεκτρισμού και πρόσθεσε πως η εμπορική λειτουργία ακολουθεί την περίοδο δοκιμαστικής λειτουργίας της αγοράς που ξεκίνησε στις 7 Ιανουαρίου τους 2025, χωρίς όμως χρηματικές συναλλαγές.
Σημείωσε ότι οι πλείστοι από τους Συμμετέχοντες στην Ανταγωνιστική Αγορά δραστηριοποιούνται ήδη στη Μεταβατική Ρύθμιση της Αγοράς Ηλεκτρισμού που λειτουργεί από το 2021 και στην οποία εμπορεύεται περίπου το 10% της συνολικής παραγωγής και κατανάλωσης.
Ανέφερε επίσης ότι οι συμμετέχοντες στην αγορά, αφού εξασφαλίσουν την κατάλληλη άδεια από τη Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας Κύπρου (ΡΑΕΚ), αποκτούν διάφορες ιδιότητες με τις πιο σημαντικές να είναι Παραγωγοί ή Φορείς Σωρευτικής Εκπροσώπησης ΑΠΕ ή Παραγωγοί ΑΠΕ για την παραγωγή και πώληση ενέργειας και Προμηθευτές για την αγορά ενέργειας και την μεταπώληση της σε καταναλωτές στη λιανική αγορά.
3 επιμέρους αγορές
Η αγορά ηλεκτρισμού περιλαμβάνει τρεις επιμέρους αγορές, με διαφορετικό σκοπό.
Η μία είναι η Προθεσμιακή αγορά, στην οποία οι συμμετέχοντες συνάπτουν διμερείς συμβάσεις σε τιμές και όρους που καθορίζουν οι ίδιοι, ενώ η δεύτερη είναι η Προημερήσια αγορά, στην οποία οι προμηθευτές θα συμπληρώσουν την ενέργεια που έχουν αγοράσει προθεσμιακά για να ικανοποιήσουν τη ζήτηση των πελατών τους για την επόμενη μέρα.
Η τρίτη επιμέρους αγορά είναι η Αγορά Εξισορρόπησης Πραγματικού Χρόνου που θα λειτουργεί σε 24ωρη βάση, στην οποία ο ΔΣΜΚ, ως διαχειριστής του συστήματος, «αποδέχεται προσφορές από συμμετέχοντες για αύξηση της παραγωγής ή της κατανάλωσης ώστε να εξισορροπούνται συνεχώς και το ηλεκτρικό σύστημα να λειτουργεί με ασφάλεια».
Πως θα υπολογίζεται η αλλαγή της τιμής της ενέργειας
Όπως τονίζεται από τον ΔΣΜΚ οι προσφορές πώλησης υποβάλλονται για κάθε μισή ώρα ενώ η ακριβότερη προσφορά πώλησης καθορίζει την τιμή στην οποία όλες οι προσφορές πληρώνονται (οριακή τιμή). Η οριακή τιμή —δηλαδή η υψηλότερη προσφορά που έγινε αποδεκτή— καθορίζει την τιμή στην οποία πληρώνονται όλες οι συμμετέχουσες προσφορές. Έτσι, η τιμή ενέργειας μεταβάλλεται μέσα στη μέρα, αντανακλώντας σε πραγματικό χρόνο την προσφορά και τη ζήτηση. Οι προσφορές κατατίθενται την προηγούμενη ημέρα μέχρι τις 16.00.
Πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα
Ο ανταγωνισμός μεταξύ των προμηθευτών θα φέρει διατιμήσεις με πολλαπλές επιλογές στους καταναλωτές. Όπως αναφέρεται από μεριάς του Διαχειριστή, λαμβάνοντας τα σήματα των τιμών της χονδρικής αγοράς και με τους κατάλληλους μετρητές κατανάλωσης, οι προμηθευτές μπορούν να δομήσουν τις διατιμήσεις για τους πελάτες τους, προσαρμοσμένες στις ανάγκες τους.
Πιο συγκεκριμένα το άνοιγμα της ανταγωνιστικής αγοράς ηλεκτρισμού θα επιφέρει σταθερή διατίμηση, διατίμηση με αναπροσαρμογή τιμής καυσίμων, δυναμική διατίμηση όπου ο πελάτης θα πληρώνει ανάλογα με την τιμή της χονδρικής αγοράς, διατιμήσεις με συνδυασμό άλλων προϊόντων και υπηρεσιών, όπως υπηρεσίες για την εξοικονόμηση ενέργειας κλπ. Ως εκ τούτου, οι επιλογές των καταναλωτών αυξάνονται και μπορούν να επιλέξουν ελεύθερα τον προμηθευτή και τη διατίμηση που ανταποκρίνεται καλύτερα στις δικές τους ανάγκες.
Οι καταναλωτές που διαθέτουν τη δική τους παραγωγή είτε μεμονωμένα, ως ενεργοί πελάτες είτε «συνεργατικά» ως ενεργειακές κοινότητες μπορούν επίσης να συμμετέχουν έμμεσα στην αγορά. Εξάλλου, η ενίσχυση της θέσης του καταναλωτή (consumer empowerment) αποτελεί βασικό στοιχείο του ενεργειακού μοντέλου της Ευρωπαϊκής Ένωσης το οποίο ακολουθεί και η Κύπρος.
Τα οφέλη και επενδύσεις
Η ανταγωνιστική αγορά δημιουργεί νέα πεδία για επενδύσεις, ειδικά στην αποθήκευση ενέργειας και σε ευέλικτες μονάδες παραγωγής. Όπως αναφέρει ο ΔΣΜΚ οι επενδυτές μπορούν να εκμεταλλευτούν τη διαφοροποίηση των τιμών, αγοράζοντας ενέργεια σε περιόδους χαμηλής τιμής και πωλώντας όταν οι τιμές είναι υψηλές.
Αυτού του είδους οι στρατηγικές επενδύσεις μπορούν να συμβάλουν καθοριστικά στη μείωση του συνολικού ενεργειακού κόστους για τους καταναλωτές, ενισχύοντας τη σταθερότητα και την αποδοτικότητα της αγοράς προσθέτει.
Οι ΑΠΕ
Η συμμετοχή των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας έχει καθοριστικό ρόλο στη σταθερότητα και το κόστος της αγοράς επισημαίνει ο ΔΣΜΚ. Όταν η ζήτηση είναι χαμηλή ή η παραγωγή από ΑΠΕ υψηλή, απορρίπτονται οι ακριβές προσφορές και η τιμή εκκαθάρισης είναι πιο χαμηλή.
Οι προκλήσεις και οι κίνδυνοι
Παρά τα οφέλη, η εφαρμογή της ανταγωνιστικής αγοράς συνοδεύεται και από προκλήσεις. Στην πρώτη φάση λειτουργίας, ενδέχεται να παρουσιαστούν τεχνικά προβλήματα, ιδιαίτερα στην επικοινωνία μεταξύ των συστημάτων ή λόγω της ελλιπούς ετοιμότητας ορισμένων συμμετεχόντων. Ο ΔΣΜΚ έχει ήδη προβεί σε εκτεταμένες δοκιμές και βρίσκεται σε ετοιμότητα για την αντιμετώπιση ενδεχόμενων προβλημάτων.
Επιπλέον, η πολυπλοκότητα στις επιλογές τιμολόγησης μπορεί να προκαλέσει σύγχυση στους καταναλωτές, ενώ η εξάρτηση των τιμών από τη δυναμική προσφορά και ζήτηση ενδέχεται να οδηγήσει σε διακυμάνσεις στο τελικό κόστος.
