Του Παναγιώτη Ρουγκάλα
Ο τραπεζικός χάρτης της Κύπρου έχει αλλάξει άρδην την τελευταία δεκαπενταετία και η πορεία της AstroBank αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα. Ο απερχόμενος διευθύνων σύμβουλος της AstroBank, κ. Αριστείδης Βουράκης, με πολυετή διεθνή εμπειρία στη JPMorgan στο Λονδίνο και στη Bank Audi σε Λίβανο, Αίγυπτο και Κωνσταντινούπολη, μιλά για τις προκλήσεις αλλά και τις προοπτικές του κυπριακού τραπεζικού συστήματος.
Στην τελευταία του συνέντευξη επί κυπριακού εδάφους τονίζει στην «Κ» πως το σύστημα εξήλθε ισχυρότερο από την πρωτοφανή κρίση του 2013, καταφέρνοντας με ίδιες δυνάμεις να εξυγιάνει τους ισολογισμούς του και να στηρίξει το νέο οικονομικό μοντέλο της χώρας.
Ο κ. Βουράκης τονίζει πως, στην περίπτωση της AstroBank, η πρόσφατη απορρόφησή της από την Alpha Bank δεν είναι τέλος, αλλά συνέχεια μιας στρατηγικής που ενώνει το κυπριακό τραπεζικό σύστημα με την «καρδιά» της Ευρώπης.
- Τι εντυπώσεις σας αφήνει το κυπριακό τραπεζικό σύστημα;
H AstroBank και το κυπριακό τραπεζικό σύστημα ήταν το τρίτο βήμα στην καριέρα μου μετά από σχεδόν 20 χρόνια στην JPMorgan με έδρα το Λονδίνο και τρία χρόνια με την Bank Audi μεταξύ Λιβάνου, Αιγύπτου, και Κωνσταντινούπολης. Το κυπριακό τραπεζικό σύστημα μού αφήνει πολύ θετικές εντυπώσεις για τη βελτίωση που πέτυχε, σε μεγάλο βαθμό με ίδιους πόρους και πρωτοβουλίες, τόσο στον τομέα της εξυγίανσης όσο και στον τομέα της κανονιστικής συμμόρφωσης. Το κυπριακό τραπεζικό σύστημα πέρασε τη βαθύτερη κρίση, αν όχι στα παγκόσμια, σίγουρα στα ευρωπαϊκά χρονικά, με την άδικη απόφαση του Eurogroup για μέτρα bail-in. Μην ξεχνάτε αυτό δεν εφαρμόστηκε ποτέ ξανά έκτοτε για λόγους χρηματοοικονομικής σταθερότητας, ενώ προβλεπόταν στην ευρωπαϊκή νομοθεσία. Παρόλα αυτά οι κυπριακές τράπεζες σε λιγότερο από δέκα χρόνια κατάφεραν να εξυγιάνουν τους ισολογισμούς τους και να στηρίξουν το νέο διεθνοποιημένο οικονομικό μοντέλο της Κύπρου. Μεγαλύτερη απόδειξη η μηδενική επίπτωση στις κυπριακές τράπεζες και την οικονομία γενικότερα από τις εξελίξεις μετά το 2022.
- Ποια ήταν η μεγαλύτερη πρόκληση ως διευθύνων σύμβουλος της ΑstroΒank;
Η AstroBank, ως συνένωση των τέως Πειραιώς και USB όπως γνωρίζετε είναι η τρίτη ένωση τραπεζών στην Κύπρο μετά το 2013 και την Τράπεζα Κύπρου και τέως Λαϊκή και την τέως Ελληνική και τέως Συνεργατισμό. Η AstroBank ήταν αποτέλεσμα ιδιωτικής πρωτοβουλίας και όχι αντίδρασης σε στιγμές μεγάλης κρίσης. Παρόλα αυτά η λειτουργική ενοποίηση των δύο τραπεζών δεν είχε προχωρήσει και η ποιότητα του ισολογισμού παρέμενε προβληματική. Με τη βοήθεια μιας νέας διευθυντικής ομάδας και πολύ σκληρής δουλειάς για τρία χρόνια η AstroBank ισχυροποιήθηκε κεφαλαιακά, έχοντας σήμερα ίσως τους ισχυρότερους δείκτες επάρκειας παγκύπρια και βελτιώθηκε λειτουργικά, ώστε να μπορεί να παίξει τον δικό της ξεχωριστό ρόλο στην έντονα ανταγωνιστική κυπριακή αγορά. Η AstroBank πρωτοπόρησε σε διάφορους τομείς και προϊόντα όπως στηρίζοντας τα πρώτα βήματα των εταιρειών ηλιακής ενέργειας, τον τομέα private banking, και πρωτοποριακά στεγαστικά προϊόντα (overdraft) και κάρτες.
- Πώς αξιολογείτε την τελική κατάληξη, ήταν κάτι που σκεφτόσασταν ερχόμενος;
- Η απορρόφηση από την Alpha Bank των εργασιών της AstroBank είναι μία εξέλιξη για την οποία όλη η οικογένεια της AstroBank είναι ιδιαίτερα υπερήφανη. Η δημιουργία μιας μεγαλύτερης τράπεζας στην Κύπρο ήταν πάντα στον αρχικό σχεδιασμό του κυρίου Maurice Sehnaoui, μεγαλύτερου μετόχου της AstroBank, ήδη από τη δεκαετία του 1980 όταν ίδρυσε την SGBL στην Κύπρο. Από το 2017 μέσω της AstroBank απορροφήθηκε και εξυγιάνθηκε η USB, ενοποιήθηκε το κατάστημα της Byblos Bank στη Λεμεσό, και έγιναν προσπάθειες συνενώσεων με την Εθνική Κύπρου και την Τράπεζα Αναπτύξεως που δεν ευοδώθηκαν για εξωγενείς παράγοντες.
Η Alpha Bank, μία από τις μεγαλύτερες τράπεζες της Ελλάδας, είναι ένας ισχυρός πυλώνας του κυπριακού τραπεζικού συστήματος που με την έλευση του κυρίου Μίλτου Μιχαηλά από την Αυστραλία παρουσιάζει πολύ δυναμική πορεία. Μην ξεχνάμε επίσης ότι 26% της Alpha Bank Ελλάδος ελέγχεται από την UniCredit, τον μεγαλύτερο ευρωπαϊκό τραπεζικό όμιλο με κυρίαρχη θέση σε άλλες 13 χώρες, μεταξύ των οποίων δύο από τις μεγαλύτερες χώρες της Ευρωζώνης, Γερμανία και Ιταλία. Έτσι λοιπόν, η συνεργασία της AstroBank με την Alpha Bank ενώνει την κυπριακή οικονομία και το τραπεζικό της σύστημα απευθείας με την καρδιά της Ευρώπης.
«Σάκος του μποξ»
- Τι θα θέλατε να δείτε να αλλάζει στο κυπριακό τραπεζικό σύστημα;
- Ένα θέμα που με απασχολεί και σαν απερχόμενο πρόεδρο του Συνδέσμου Τραπεζών Κύπρου είναι ότι το κυπριακό τραπεζικό σύστημα αποτελεί κατά καιρούς, ας μου επιτραπεί η έκφραση, τον «σάκο του μποξ» για αριθμό παραγόντων στην Κύπρο τα τελευταία δεκαπέντε έτη. Θα αναφερθώ στις προτάσεις για έκτακτη φορολογία των κερδών και τη διαιώνιση τελών που έχουν εξαντλήσει τους στόχους τους μεταξύ άλλων. Δεν θα πρέπει να ξεχνάμε ότι αποταμιεύσεις δεκαετιών μηδενίστηκαν το 2013 με πρώτους τους μετόχους των τραπεζών να παίρνουν τη ζημιά. Η κρίση της Ελλάδας και η ευρωπαϊκή πολιτική που εξαίρεσε την Κύπρο από όποια στήριξη προκάλεσαν την κρίση.
Θα ήθελα να δω τις κυπριακές τράπεζες να αντιμετωπίζονται όπως οι άλλοι κλάδοι της οικονομίας και να αναγνωρίζονται ως καταλύτης για την πρόοδο και ανάπτυξη, αντί να «δαιμονοποιούνται» κατά καιρούς. Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας κινήθηκε εξαιρετικά υπεύθυνα σε αυτή την κατεύθυνση, αποκρούοντας επιζήμιες πιέσεις, και θα περίμενα το ίδιο από όλους τους φορείς.
Η ελληνική κυριαρχία
- Ήταν φυσικό επακόλουθο η ελληνική κυριαρχία στις κυπριακές τράπεζες;
- Θα τολμούσα να πω ότι οι κυπριακές τράπεζες έπεσαν «θύμα» της επιτυχίας τους και ώς ένα βαθμό της εσωστρέφειάς τους. Η Κύπρος, παρά το μικρό μέγεθος της οικονομίας της, είναι μία από τις ισχυρότερα αναπτυσσόμενες οικονομίες της Ευρώπης και έχει ένα από τα χαμηλότερα επίπεδα χρέους της Ευρωζώνης. Οι κυπριακές τράπεζες με την καλή δουλειά που έκαναν, η οποία από την άλλη πλευρά άργησε να αποτυπωθεί στη χρηματιστηριακή τους αξία, ήταν μετά την περίοδο αβεβαιότητας του COVID σε πάρα πολύ ελκυστικές αποτιμήσεις και σχετικά μικρή απαιτούμενη συνολική επένδυση. Μην ξεχνάμε ότι η μετοχή της Τράπεζας Κύπρου έχει ανέβει σχεδόν 10 φορές τα τελευταία πέντε χρόνια. Με μόνη ίσως εξαίρεση τα Ταμεία Προνοίας ΕΤΥΚ ίσως κανείς δεν διέβλεψε αυτή την άνοδο. Έτσι με τη γνώση της κυπριακής αγοράς από τις ελληνικές τράπεζες και τη μεγάλη οικονομική τους ευχέρεια, η ελληνική κυριαρχία στο τραπεζικό σύστημα ήταν πράγματι φυσικό επακόλουθο.
- Με την εμπειρία σας από την JPMorgan θα εκτιμούσατε ότι ο κύκλος εξαγορών ολοκληρώθηκε ή θα έχει και συνέχεια;
- Θα μπορούσε κανείς να πει ότι με τη δημιουργία δύο νέων μεγάλων ομίλων σε ένα χρόνο ο κύκλος πράγματι πρέπει να έχει ολοκληρωθεί. Από την άλλη πλευρά, δεδομένου του μικρού μεγέθους των εναπομεινασών τραπεζών σε τοπικό και ιδιαίτερα σε ευρωπαϊκό επίπεδο, δεν μπορούν να αποκλειστούν περαιτέρω εξελίξεις σε βάθος χρόνου, όπως φαίνεται άλλωστε να είναι και η ευρωπαϊκή εποπτική τάση για ακόμη μεγαλύτερα σχήματα.
Απλοποίηση της εποπτείας
- Πού κατευθύνεται η πανευρωπαϊκή εποπτεία κατά τη γνώμη σας;
- Με αργούς ρυθμούς, όπως οι περισσότερες πρωτοβουλίες στην Ευρώπη, η ευρωπαϊκή εποπτεία θα απλοποιηθεί. Οι Ηνωμένες Πολιτείες με την έλευση του προέδρου Τραμπ ήδη έχουν προχωρήσει σε βήματα απλοποίησης και μερικής μόνο εφαρμογής των τελευταίων κανονισμών της Βασιλείας. Η Ευρωπαϊκή Ένωση θεώρησε τον τραπεζικό κλάδο σαν ένα από τα βασικά αίτια της ευρωπαϊκή κρίσης. Ως αποτέλεσμα με αυστηρή εποπτεία αύξησε τις κεφαλαιακές απαιτήσεις και περιόρισε την ευχέρεια δράσης του τραπεζικού κλάδου, ώστε να μπορεί να ανταπεξέλθει και στις πιο δύσκολες συνθήκες. Αυτό που δεν παραδέχθηκαν οι Ευρωπαίοι νομοθέτες είναι ότι σε μεγάλο βαθμό οι κρίσεις των 2008/2013 προκλήθηκαν από τη μη συνετή δημοσιονομική πολιτική των χωρών του νότου, την αλόγιστη επέκταση των αγγλικών τραπεζών στις Ηνωμένες Πολιτείες και τον τομέα Real Estate, και την έλλειψη πλαισίου διαχείρισης κρίσεων όπως αυτής της Ελλάδας από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Δυστυχώς και η πιο αποτελεσματική προληπτική εποπτεία δεν μπορεί να αντιμετωπίσει τέτοιου μεγέθους εξελίξεις και ελπίζω να μη δοκιμάσουμε ξανά τις αντοχές των αγορών με όσα συμβαίνουν σε μεγάλες ευρωπαϊκές χώρες.
- Εκτιμάτε πως θα απειληθεί το παραδοσιακό τραπεζικό μοντέλο;
- Δεν θα έλεγα ότι απειλείται, αλλά χρειάζεται εγρήγορση ώστε να μην χάνονται οι ευκαιρίες που προσφέρει η νέα τεχνολογία. Τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια τεκτονικές αλλαγές έχουν συντελεστεί στο τι θεωρούμε τράπεζα. Δεν απαιτούνται πια σε μεγάλο βαθμό καταστήματα, έχουν σχεδόν εξαφανιστεί οι πλαστικές κάρτες, και πολύ σύντομα θα εξαφανιστούν τα χαρτονομίσματα σε κυκλοφορία με το ηλεκτρονικό ευρώ. Υπάρχουν νέοι που δεν έχουν δει ποτέ στη ζωή τους τραπεζικό υπάλληλο ή κατάστημα.
Η τεχνολογία δίνει ευκαιρίες, αρκεί κανείς να προσαρμόζεται. Δείτε τη λειτουργία του Uber και του Bolt. Δεν απείλησαν τα ταξί, αλλά έκαναν τη μεταφορά ευκολότερη για όλους μας. Δείτε το Airbnb και τις εταιρείες Ryanair/Easyjet. Δεν απείλησαν τις παραδοσιακές εταιρείες, αλλά ξαναέκαναν τις αερομεταφορές και διακοπές ευκολότερες. Θα ήθελα να δούμε τις ίδιες τις τράπεζες να είναι πηγή καινοτομίας, από το να ακολουθούν τις εξελίξεις. Αν κάτι μας έδειξαν οι δύο τελευταίες δεκαετίες είναι ότι η καινοτομία δεν απαιτεί μεγάλες επενδύσεις, ενώ φέρνει εξαιρετικές αποδόσεις.
Νέες προκλήσεις
- Ποιοι οι στόχοι σας για την Aegean Baltic Bank; Τι σας οδήγησε σε αυτή την απόφαση;
- Η Aegean Baltic Bank είναι μία από τις μόνο οκτώ τράπεζες που λειτουργούν στην Ελλάδα, ενώ έχει ένα εξαιρετικό ιστορικό με μέτοχους για πάνω από δέκα χρόνια όπως GE Capital της Αμερικής. To 2025 ο κύριος Τέλης Μυστακίδης, ένας από τους πλουσιότερους Έλληνες στον κόσμο, απέκτησε πλειοψηφική συμμετοχή. Στόχος είναι η διατήρηση της ισχυρής θέσης της AB Bank στον τομέα της ναυτιλίας και η προσφορά ευέλικτων προϊόντων με τεχνολογίες αιχμής στο ευρύτερο κοινό, με στόχο την ανάπτυξη των εργασιών της. Είναι μία εξαιρετική νέα πρόκληση για εμένα και ανυπομονώ για τα επόμενα βήματα.
