Kathimerini.com.cy
Αναμφίβολα, η πανδημία έπληξε σημαντικά τόσο την κυπριακή, όσο και την παγκόσμια οικονομία, με επίκεντρο το λιανικό και το χονδρικό εμπόριο. Η μειωμένη οικονομική δραστηριότητα αναμένεται να διαταράξει την αυξητική τάση που παρατηρείται στο παγκόσμιο Ακαθάριστο Εθνικό Προϊόν (ΑΕΠ) την τελευταία δεκαετία. Ενδεικτικά, σύμφωνα και με τις τελευταίες προβλέψεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (Μάιος 2020), αναμένεται συρρίκνωση του ΑΕΠ τόσο της Κύπρου όσο και της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) κατά 7,4%. Πιθανά συνεπακόλουθα της γενικής συρρίκνωσης της οικονομίας αποτελούν η αύξηση της ανεργίας, η μείωση του μέσου διαθέσιμου εισοδήματος, η ραγδαία επιδείνωση του δείκτη εμπιστοσύνης των καταναλωτών, η αύξηση του ιδιωτικού και δημόσιου χρέους αλλά και οι δυσκολίες πρόσβασης της χώρας σε διεθνή κεφάλαια.
Σημειώνεται ότι από το 2015 εντεύθεν, ο τομέας του εμπορίου (λιανικό και χονδρικό) στην Κύπρο επιδεικνύει σταθερά ανοδική πορεία και μέχρι πρόσφατα τα στοιχεία έδειχναν πως επανήλθε σχετικά στα επίπεδα της προς του 2012-2013 κρίσης. Είναι προφανές ότι οι επιπτώσεις της πανδημίας ενδεχομένως να αντιστρέψουν αυτή την ανοδική πορεία, τουλάχιστον τους επόμενους λίγους μήνες.
Η υποχρεωτική αναστολή των εργασιών των πλείστων καταστημάτων λιανικού και χονδρικού εμπορίου, με εξαίρεση τα καταστήματα τροφίμων και ειδών πρώτης ανάγκης, οδήγησε στην ραγδαία μείωση του κύκλου εργασιών τους. Σύμφωνα με προκαταρκτικές εκτιμήσεις της Στατιστικής Υπηρεσίας Κύπρου, ο δείκτης όγκου κύκλου εργασιών του λιανικού εμπορίου κατά τον μήνα έναρξης εφαρμογής των περιοριστικών μέτρων (Μάρτιος 2020) σημείωσε 1,4% μείωση σε σχέση με τον Μάρτιο του 2019.
Παρά τη γενική μείωση του κύκλου εργασιών του λιανικού εμπορίου, η μεταβολή ήταν ασύμμετρη: Συγκρίνοντας Μάρτιο 2020 και Μάρτιο 2019 παρατηρείται αξιοσημείωτη μείωση 26,8% στο εμπόριο μη εδώδιμων προϊόντων, με τη μείωση στο εμπόριο υφασμάτων, ενδυμάτων και υποδημάτων να φθάνει το 59,2%. Αντιθέτως, το εμπόριο εδώδιμων προϊόντων σημείωσε σημαντική αύξηση της τάξης του 23,3%. Παρόμοιες τάσεις παρουσιάστηκαν σε ολόκληρη την ΕΕ, σε μικρότερο όμως βαθμό.
Η κρίση κατέδειξε την ολοένα αυξανόμενη σημασία του τομέα του ηλεκτρονικού εμπορίου. Τα τελευταία δύο χρόνια οι πωλήσεις μέσω ηλεκτρονικού εμπορίου έχουν αυξηθεί κατά περίπου 25% στην ΕΕ. Το μερίδιο του ηλεκτρονικού εμπορίου σε σχέση με τον συνολικό κύκλου εργασιών έχει ανέλθει στο 18% στην ΕΕ. Η Κύπρος παραμένει ανάμεσα στις χώρες με τη χαμηλότερη διείσδυση του ηλεκτρονικού εμπορίου, με μερίδιο στον συνολικό κύκλο εργασιών μόλις 5%, παρά την αυξανόμενη τάση που παρατηρείται τα τελευταία χρόνια.
Πιο κάτω παρατίθενται κάποια άλλα εξίσου σημαντικά στοιχεία (έτος αναφοράς 2019):
(α) μόλις 39% των Κυπρίων πολιτών χρησιμοποίησε το διαδίκτυο για ηλεκτρονικές αγορές, σε σχέση με 63% στην ΕΕ (μέσος όρος)
(β) οι Κύπριοι καταναλωτές προτιμούν να προβαίνουν σε ηλεκτρονικές αγορές από εμπόρους στο εξωτερικό, αφού μόνο 17% αγόρασε από ντόπιους εμπόρους, σε σύγκριση με αντίστοιχο ποσοστό 55% στην ΕΕ
(γ) η χρήση του ηλεκτρονικού εμπορίου μειώνεται ραγδαία καθώς αυξάνεται η ηλικιακή ομάδα των καταναλωτών.
Η πανδημία οδήγησε σε γενική κορύφωση των ηλεκτρονικών αγορών κατά το 2020 και έχει οδηγήσει πάρα πολλές επιχειρήσεις να αναθεωρήσουν τα μοντέλα λειτουργίας τους, εντάσσοντας το ηλεκτρονικό εμπόριο στις προτεραιότητές τους. Η κρίση φαίνεται ότι θα επιταχύνει σημαντικά την τάση μετάβασης του εμπορίου σε ηλεκτρονικές πλατφόρμες τόσο σε τοπικό, όσο και σε παγκόσμιο επίπεδο.
Ως εκ τούτου, οι εταιρείες που δραστηριοποιούνται στον χώρο του κυπριακού λιανικού και χονδρικού εμπορίου καλούνται να αντιμετωπίσουν πολύπλευρες προκλήσεις. Σε αυτές περιλαμβάνεται η άμεση ανάγκη για προσαρμογή των επιχειρηματικών και λειτουργικών τους μοντέλων, η υιοθέτηση ή ενίσχυση της ηλεκτρονικής τους παρουσίας και η εξεύρεση εναλλακτικών εφοδιαστικών πηγών και καναλιών πωλήσεων.
Ακόμη, η συμπεριφορά και οι προσδοκίες των καταναλωτών φαίνεται να μεταβάλλονται με γοργούς ρυθμούς, ενώ η μείωση του διαθέσιμου εισοδήματός τους και της εμπιστοσύνης τους στην αγορά αναμένεται να επηρεάσουν αρνητικά τις καταναλωτικές τους συνήθειες και δαπάνες τους επόμενους μήνες. Η διασφάλιση της υγείας των εργαζομένων και των πελατών και η συμμόρφωση με τους αυστηρότερους κανονισμούς υγιεινής και ασφάλειας είναι πλέον πρωταρχικής σημασίας για όλες τις εμπορικές επιχειρήσεις. Φαίνεται ακόμα να δημιουργείται μια τάση από τους καταναλωτές να προτιμούν εμπόρους που επιλέγουν τη διαφάνεια και την αειφορία ως βασικές εταιρικές αξίες επιδεικνύοντας παράλληλα ένα πλούσιο έργο εταιρικής κοινωνικής ευθύνης. Δημιουργούνται επίσης συνθήκες εντονότερου ανταγωνισμού, αφού η διείσδυση του ηλεκτρονικού εμπορίου πολλαπλασιάζει τις επιλογές των καταναλωτών.
Οι πιο πάνω προκλήσεις μπορεί να επενεργήσουν και ως ευκαιρίες διαφοροποίησης για πρωτοπόρες, ευέλικτες επιχειρήσεις. Εκείνες οι επιχειρήσεις που θα θέσουν ως στόχους τη βελτιστοποίηση του επιχειρηματικού και λειτουργικού τους μοντέλου, την υιοθέτηση της τεχνολογίας και των εναλλακτικών καναλιών πώλησης, τη χρήση ψηφιακών καναλιών διανομής και ανάλυσης των εν εξελίξει προτιμήσεων και αναγκών των καταναλωτών και τη μεγιστοποίηση της πελατειακής αφοσίωσης (loyalty), θα καταφέρουν να ξεπεράσουν τις παραδοσιακές επιχειρήσεις του τομέα θέτοντας γερά θεμέλια για την επόμενη μέρα του εμπορίου. Σε αυτή τη συγκυρία προσφέρονται, επιπρόσθετα, ή και επιβάλλονται σε συγκεκριμένες περιπτώσεις, επιλογές για στρατηγικές συμμαχίες (π.χ. σε κοινές πλατφόρμες για την προβολή ή και διάθεση των προϊόντων), συγχωνεύσεις και εξαγορές, καθώς και επαναξιολόγηση των πλάνων κεφαλαιουχικών δαπανών που θα ενισχύσουν την ανθεκτικότητα των εταιρειών (π.χ. προτεραιότητα σε τεχνολογικές επενδύσεις εν αντιθέσει με επενδύσεις σε ακίνητη περιουσία).
Ρένος Ιωαννίδης, Διοικητικός Σύμβουλος, KPMG Cyprus Credit Institute., rioannides@kpmg.com
Αλέξανδρος Αλεξάνδρου, Senior Advisor, KPMG in Cyprus, aalexandrou@kpmg.com
