Kathimerini.gr
Το μερίδιο του παγκόσμιου εμπορίου που διεξάγεται με βάση τους κανόνες του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου (WTO) έχει μειωθεί στο 72% και μπορεί να περιοριστεί ακόμη περισσότερο, σύμφωνα με τη γενική διευθύντρια Νγκόζι Οκόντζο-Ιουεάλα. Πρόκειται για τη μεγαλύτερη αναταραχή στο διεθνές εμπορικό σύστημα από το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, όπως είπε χαρακτηριστικά.
Η πτώση αποδίδεται κυρίως στους δασμούς που έχει επιβάλει φέτος ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ στους περισσότερους εμπορικούς εταίρους. Το ποσοστό του εμπορίου που γίνεται υπό το καθεστώς της «πλέον ευνοούμενης χώρας» (Most Favoured Nation – MFN) έχει μειωθεί από περίπου 80% σε 72%. Η αρχή αυτή διασφαλίζει ότι τα μέλη του WTO μεταχειρίζονται ισότιμα τους εμπορικούς τους εταίρους και η υποχώρηση της εφαρμογής της έχει προκαλέσει ανησυχία ότι ο οργανισμός χάνει τον ρόλο του ως θεματοφύλακα του ελευθέρου εμπορίου.
«Ζούμε τη μεγαλύτερη διατάραξη των κανόνων του παγκόσμιου εμπορίου εδώ και 80 χρόνια», τόνισε η Νγκόζι Ιουεάλα σε συνέντευξη στο Reuters, στην έναρξη της δεύτερης θητείας της. Αναγνώρισε ότι η αξιοπιστία του συστήματος αμφισβητείται, υπογράμμισε ωστόσο ότι η πλειονότητα του εμπορίου εξακολουθεί να γίνεται με όρους MFN και «απέχουμε πολύ από το να πέσουμε κάτω από το 50%».
Η γενική διευθύντρια προειδοποίησε ότι οι επιπτώσεις των δασμών μπορεί να φανούν εντονότερα το 2026, όταν θα έχουν εξαντληθεί τα αποθέματα προϊόντων που εισήχθησαν μαζικά το πρώτο εξάμηνο του 2025. Παρά τη συγκυριακή αυτή ώθηση, ο WTO αναθεώρησε τον Αύγουστο την πρόβλεψη για την ανάπτυξη του παγκόσμιου εμπορίου στο 0,9% από 0,2%. Ενα άλλο ζήτημα που προβληματίζει τη Γενεύη είναι η χρηματοδότηση. Η Νγκόζι Ιουεάλα εξέφρασε ανησυχία για τα σχέδια της κυβέρνησης Tραμπ να περικόψει 29 εκατ. δολάρια από τη συνεισφορά των ΗΠΑ. Ο ετήσιος προϋπολογισμός του WTO για το 2024 ανήλθε στα 205 εκατ. ελβετικά φράγκα (232 εκατ. δολάρια), εκ των οποίων η Ουάσιγκτον όφειλε να καλύψει περίπου το 11%. Η αμερικανική αποχώρηση ή μείωση της χρηματοδότησης θα δημιουργούσε σοβαρό πρόβλημα στη λειτουργία του οργανισμού.
Η μεταρρύθμιση του WTO αποτελεί βασικό στόχο της Νγκόζι Ιουεάλα. Οπως τόνισε, η προθυμία της Κίνας να συζητήσει αλλαγές στη βιομηχανική πολιτική μπορεί να αποτελέσει εφαλτήριο για πρόοδο. Εγγραφα που είδε το Reuters δείχνουν ότι τα μέλη εξετάζουν τρόπους απλοποίησης των διαδικασιών και εισαγωγής δικαιότερων κανόνων για τις επιδοτήσεις. Για την Ευρωπαϊκή Ενωση, το στοίχημα αυτό είναι κομβικό: οι Βρυξέλλες έχουν επενδύσει διαχρονικά στη λειτουργία του WTO ως αντιστάθμισμα σε μονομερείς πρακτικές των ΗΠΑ και της Κίνας.
Η αδυναμία επίτευξης συναινέσεων τα τελευταία χρόνια είχε αφήσει το παγκόσμιο εμπορικό σύστημα σε τέλμα. Ο πρώην επικεφαλής Ρόμπερτ Αζεβέδου είχε χαρακτηρίσει το WTO «νεκρό» τον περασμένο Απρίλιο. Τώρα, η Νγκόζι Ιουεάλα προσπαθεί να γυρίσει σελίδα: «Εχω τελειώσει με τον πεσιμισμό και τον φόβο. Χρειαζόμαστε αισιοδοξία και στήριξη σε χώρες που πραγματικά προσπαθούν να δώσουν λύσεις», είπε, αναφέροντας ως παραδείγματα τη Βρετανία, την Αυστραλία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα.
Μέσα στις επόμενες εβδομάδες αναμένεται να τεθεί σε ισχύ η συμφωνία για τον περιορισμό των κρατικών επιδοτήσεων στην αλιεία, το πρώτο παγκόσμιο deal του WTO από το 2017. «Χρειαζόμαστε ακόμη τρεις επικυρώσεις, αλλά τις έχω ήδη εξασφαλίσει», δήλωσε η Νγκόζι Ιουεάλα, υπογραμμίζοντας ότι το βήμα αυτό θα ενισχύσει την αξιοπιστία του οργανισμού.
Για την Ε.Ε., η εξέλιξη αυτή είναι ιδιαίτερα σημαντική, καθώς η αλιεία αποτελεί ευαίσθητο πεδίο τόσο για τα κράτη-μέλη όσο και για τις σχέσεις της με αναδυόμενες αγορές. Στο ευρύτερο πλαίσιο, η Ενωση φοβάται ότι η εμπορική πολιτική Tραμπ μπορεί να δημιουργήσει νέα ρήγματα στη διεθνή τάξη και να πλήξει τις εξαγωγές της, ιδιαίτερα σε τομείς όπως τα βιομηχανικά προϊόντα και τα αγροτικά αγαθά.
Σε διεθνές επίπεδο, η αύξηση των δασμών απειλεί να επαναχαράξει τον χάρτη του εμπορίου. Χώρες της Ασίας στρέφονται σε περιφερειακές συμφωνίες, ενώ η Λατινική Αμερική προσπαθεί να εκμεταλλευθεί την αναδιάταξη των αλυσίδων εφοδιασμού. Ο WTO βρίσκεται έτσι στο επίκεντρο μιας μάχης για το αν το πολυμερές σύστημα θα αντέξει ή αν θα παραμεριστεί από μια λογική «μπλοκ» και διμερών συμφωνιών.
Η μάχη αυτή θα κρίνει αν οι κανόνες του ελευθέρου εμπορίου θα συνεχίσουν να λειτουργούν ως εγγύηση σταθερότητας ή αν το παγκόσμιο εμπόριο θα εισέλθει σε μια νέα εποχή κατακερματισμού. Οπως παραδέχεται η ίδια η Νγκόζι Ιουεάλα, η ισορροπία είναι εύθραυστη: «Αν οι δασμοί χρησιμοποιούνται ως γεωπολιτικό όπλο, δεν μπορούμε να κάνουμε πολλά. Αυτό που μπορούμε να κάνουμε είναι να κρατήσουμε ζωντανό το πνεύμα της συνεργασίας».
