Τα αμερικανικά πλήγματα σε τρεις ιρανικές πυρηνικές τοποθεσίες, τα ξημερώματα της Κυριακής, εντείνουν τους φόβους για περαιτέρω διάχυση της κρίσης στη Μέση Ανατολή, με τη διεθνή κοινότητα να προετοιμάζεται για ιρανικά αντίποινα.
Ενας από τους τρόπους με τους οποίους το Ιράν θα μπορούσε να απαντήσει, σύμφωνα με τους αναλυτές, είναι το κλείσιμο των Στενών του Ορμούζ, μιας κομβικής εμπορικής οδού, μέσω της οποίας διακινείται ημερησίως πάνω από το ένα πέμπτο του παγκόσμιου πετρελαίου, περί τα 20 εκατ. βαρέλια, καθώς και μεγάλος μέρος του υγροποιημένου φυσικού αερίου.
Παρότι και στο παρελθόν το Ιράν έχει απειλήσει να μπλοκάρει το συγκεκριμένο θαλάσσιο πέρασμα, κάτι που θα διατάρρασε το εμπόριο και θα επηρέαζε τις τιμές του πετρελαίου, μέχρι στιγμής δεν έχει καταφύγει στη λύση αυτή.
Προς το παρόν, το ιρανικό κοινοβούλιο ενέκρινε τον αποκλεισμό των Στενών, απόφαση που, ωστόσο, θα πρέπει να οριστικοποιήσει το Ανώτατο Συμβούλιο Εθνικής Ασφάλειας της χώρας.
Τι είναι τα στενά του Ορμούζ;
Μεταξύ των σημαντικότερων πετρελαϊκών κόμβων του κόσμου, τα Στενά του Ορμούζ αι γεωστρατηγικά σημαντικό για τις Ηνωμένες Πολιτείες και όχι μόνο, καθώς η ισχύς της παγκόσμιας οικονομίας εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την (ομαλή) ροή του πετρελαίου.
Το στενό βρίσκεται μεταξύ του Ομάν και του Ιράν και συνδέει τον Περσικό Κόλπο στα βόρεια με τον Κόλπο του Ομάν στα νότια. Έχει πλάτος 33 χιλιόμετρα στο στενότερο σημείο του, ενώ η λωρίδα ναυσιπλοΐας έχει πλάτος μόλις 3 χιλιόμετρα.
Το μικρό βάθος του ναυτικού αυτού διαδρόμου καθιστά τα πλοία δυνητικά ευάλωτα σε νάρκες, ενώ η εγγύτητα με την ξηρά -ιδίως με το Ιράν- αφήνει τα πλοία εκτεθειμένα σε επιθέσεις από πυραύλους από την ξηρά ή σε αναχαίτιση από περιπολικά σκάφη και ελικόπτερα.
Γιατί είναι τόσο σημαντικό;
Περίπου το ένα πέμπτο του παγκόσμιου εφοδιασμού πετρελαίου διέρχεται από τον θαλάσσιο αυτό διάδρομο. Από τις αρχές του 2022 έως τον περασμένο μήνα, περίπου 17,8 έως 20,8 εκατομμύρια βαρέλια αργού, συμπυκνωμάτων και καυσίμων διακινούνταν καθημερινά από το στενό, σύμφωνα με στοιχεία της εταιρείας αναλύσεων Vortexa.
Τα μέλη του OPEC (σ.σ.: του Οργανισμιού Εξαγωγών Πετρελαιοπαραγωγών Χωρών που αποτελείται από τη Σαουδική Αραβία, το Ιράν, τα Ηνωμένεα Αραβικά Εμιράτα, το Κουβέιτ και το Ιράκ) εξάγουν το μεγαλύτερο μέρος του αργού τους μέσω του Ορμούζ, κυρίως προς την Ασία.
Η διασφάλιση της ομαλής πρόσβασης στα Στενά του Ορμούζ είναι κρίσιμη, όχι μόνο για τις ενεργειακές αγορές, αλλά και για τη διανομή κρίσιμων αγαθών στη Μέση Ανατολή, όπως σιτηρά, χημικά, μηχανήματα και έπιπλα, και τη σταθερότητα των παγκόσμιων εφοδιαστικών αλυσίδων.
Ο Πέμπτος Στόλος των ΗΠΑ, με έδρα το Μπαχρέιν, είναι επιφορτισμένος με την προστασία της εμπορικής ναυσιπλοΐας στην περιοχή.
Τι θα συμβεί αν κλείσει το Ορμούζ;
Για το Ιράν, το κλείσιμο των Στενών έχει το πλεονέκτημα ότι αποτελεί ένα μέσο άμεσων αντιποίνων στην Αμερική, καθώς θα προκαλούσε εκτίναξη της τιμής του πετρελαίου με σχεδόν άμεσο πληθωριστικό αποτέλεσμα στις ΗΠΑ και σε ολόκληρο τον κόσμο.
Αλλά θα ήταν επίσης μια πράξη δραματικού οικονομικού «αυτοτραυματισμού», καθώς το Ιράν χρησιμοποιεί την ίδια ναυτική πύλη για τη διακίνηση του δικού του πετρελαίου.
Επιπλέον, ενδεχόμενο κλείσιμό του ενέχει τον κίνδυνο αντίδρασης προς διασφάλιση των συμφερόντων τους των αραβικών κρατών του Κόλπου – τα οποία έως τώρα έχουν ασκήσει έντονες επικρίσεις στο Ισραήλ για τις επιθέσεις του.
Μια τέτοια εξέλιξη, όμως, θα έπληττε σοβαρά και την Κίνα, καθώς η δεύτερη μεγαλύτερη οικονομία του κόσμου αγοράζει σχεδόν το 90% των εξαγωγών πετρελαίου του Ιράν, οι οποίες υπόκεινται σε διεθνείς κυρώσεις.
Ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Μάρκο Ρούμπιο κάλεσε σήμερα την Κίνα να αποτρέψει αυτήν την εξέλιξη: «Προτρέπω την κινεζική κυβέρνηση να τους εγκαλέσει γι’ αυτό, επειδή εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από το Ορμούζ για το πετρέλαιό τους».
«Αν το κάνουν αυτό, θα είναι άλλο ένα τρομερό λάθος«, πρόσθεσε ο ίδιος, «Θα πρόκειται για οικονομική αυτοκτονία».
«Το Ιράν έχει πολλά να χάσει και πολύ λίγα, αν όχι τίποτα, να κερδίσει από την προσπάθεια να κλείσει τα Στενά», δήλωσε η Βαντάνα Χάρι, ιδρύτρια και διευθύνουσα σύμβουλος της Vanda Insights, εταιρείας μακρο-ανάλυσης των παγκόσμιων πετρελαϊκών αγορών. «Το Ιράν δεν έχει την πολυτέλεια να μετατρέψει τους πετρελαιοπαραγωγούς γείτονές του -οι οποίοι ήταν ουδέτεροι ή ακόμη και ευνοϊκά διακείμενοι προς την Ισλαμική Δημοκρατία ενώ δεχόταν επιθέσεις του Ισραήλ και των ΗΠΑ- σε εχθρούς, και πολύ περισσότερα να προκαλέσει την οργή της κύριας αγοράς ιρανικού αργού, της Κίνας».
Μπορεί το Ιράν να μπλοκάρει την πρόσβαση;
Σύμφωνα με το Bloomberg, το Ιράν δεν διαθέτει νομική εξουσία για να διατάξει τη διακοπή της κυκλοφορίας μέσω του Ορμούζ, οπότε για να επιτύχει κάτι τέτοιο, θα έπρεπε να κάνει χρήση βίας.
Εάν το ναυτικό του επιχειρούσε να εμποδίσει την είσοδο στο στενό, θα συναντούσε πιθανότατα την έντονη αντίδραση του Πέμπτου Στόλου των ΗΠΑ και άλλων δυτικών ναυτικών δυνάμων που περιπολούν στην περιοχή.
Ωστόσο, το Ιράν θα μπορούσε να διαταράξει σοβαρά την κυκλοφορία στην περιοχή, χωρίς μάλιστα να κινητοποιήσει καν το πολεμικό του ναυτικό, παρενοχλώντας τη ναυσιπλοΐα με μικρά, γρήγορα περιπολικά σκάφη, εκτοξεύσεις drone ή και πυραύλων από ξηράς.
Προς το παρόν, το σχέδιο για κλείσιμο των Στενών του Ορμούζ ενέκρινε χθες, Κυριακή το ιρανικό κοινοβούλιο.
Οπως μετέδωσε η κρατική τηλεόραση του Ιράν, την απόφαση θα πρέπει να οριστικοποιήσει το Ανώτατο Συμβούλιο Εθνικής Ασφάλειας της χώρας.
Πηγή: Guardian, Bloomberg, CNN
