Kathimerini.gr
«Για να είναι βιώσιμη ομάδα των BRICS και να έχει αυξανόμενο αντίκτυπο, δεν είναι απαραίτητο τα βασικά μέλη της να είναι στενοί φίλοι, αλλά να βλέπουν κοινό συμφέρον», έγραψε ο Σάρανγκ Σίντορ, επικεφαλής του προγράμματος Global South του Quincy Institute.
Ο ίδιος εξήγησε ότι «η συνεργασία με τη Ρωσία και την Κίνα προσφέρει στις χώρες του αναπτυσσόμενου Νότου δυνατότητες χρηματοοικονομικής μόχλευσης στις συναλλαγές με τη Δύση» και επίσης, «βοηθά στη δημιουργία ενός πιο πολυπολικού κόσμου».
Κάτι που, όπως τονίζει ο αναλυτής του αμερικανικού think tank, αποτελεί εδώ και καιρό στόχο των μεσαίων δυνάμεων του Νότου.
Πρόκειται για μία περιγραφή, η οποία εκφράζει εν πολλοίς το πλαίσιο της φετινής συνόδου κορυφής των BRICS.
Ο πρόεδρος της Νότιας Αφρικής, Σίριλ Ραμαφόζα, σε ομιλία του την Τρίτη, πριν από τις συναντήσεις, έκανε λόγο για «διευρυμένη BRICS, η οποία αντιπροσωπεύει ομάδα εθνών με διαφορετικά πολιτικά συστήματα που μοιράζονται όμως την κοινή επιθυμία για πιο ισορροπημένη παγκόσμια τάξη».
Οι ηγέτες των κρατών μελών προσέρχονται στο Γιοχάνεσμπουργκ της Νότιας Αφρικής, με στόχο να δρομολογήσουν πρωτοβουλίες για τη διεύρυνση της ομάδας χωρίς να έχουν καταλήξει σε απόλυτα ενιαία γραμμή απέναντι στη Δύση, ενώ εμφανίζονται διχασμένοι ως προς τη γεωπολιτική στρατηγική του Πεκίνου.
Διαφωνίες υπάρχουν και ως προς τη στάση τους στον πόλεμο στην Ουκρανία, παρόλο που σε αυτό το ζήτημα εμφανίζονται πιο ευθυγραμμισμένοι.
Χωρίς τον Πούτιν
Ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν, έπειτα από ένταλμα σύλληψης του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου, είναι ο μοναδικός ηγέτης των BRICS που δεν θα παραβρεθεί και θα εκπροσωπηθεί από τον Υπουργό Εξωτερικών Σεργκέι Λαβρόφ.
Εν τω μεταξύ, οργανώσεις, περιλαμβανομένου του παραρτήματος της Διεθνούς Αμνηστίας στη Νότια Αφρική, προγραμματίζουν διαδηλώσεις έξω από τον χώρο της συνόδου, ζητώντας τον τερματισμό της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία και της καταστολής της αντιπολεμικής διαμαρτυρίας από το Κρεμλίνο στο εσωτερικό.
Κατά τα άλλα, οι χώρες των BRICS έχουν διαμαρτυρηθεί ελάχιστα έως καθόλου για τη στάση του Κρεμλίνου. Η Κίνα και η Ινδία μάλιστα αύξησαν τις αγορές από τη Ρωσία, εν μέσω δυτικών κυρώσεων στη Μόσχα.
Ο πρόεδρος της Βραζιλίας Λουίζ Ινάσιο Λούλα ντα Σίλβα ανέφερε ότι η Δύση έχει μερίδιο ευθύνης για τη σύγκρουση και έχει καταθέσει πρόταση που αποσκοπεί στην επίτευξη εκεχειρίας μεταξύ Κιέβου και Μόσχας.
Η κυβέρνηση της Νότιας Αφρικής αμφισβήτησε, ωστόσο δεν καταδίκασε κατηγορηματικά το καθεστώς του Πούτιν.
Η αποδολαριοποίηση
Στο Γιοχάνεσμπουργκ, κεντρικό ζήτημα αποτελεί η μεγάλη επιρροή του δολαρίου των ΗΠΑ στην παγκόσμια οικονομία.
Η συζήτηση για την «αποδολαριοποίηση» βρίσκεται στο επίκεντρο των συζητήσεων των εκπροσώπων των BRICS, παρόλο που το θέμα δεν περιλαμβάνεται επίσημα στην ατζέντα της συνόδου.
Κάποιοι επιμένουν ως προς την ανάγκη ανάδειξης ανταγωνιστικού νομίσματος που θα υποστηρίζεται από τα μέλη των BRICS, αμφισβητώντας την υπεροχή του δολαρίου.
Ωστόσο, η εφεύρεση νέου νομίσματος αποτελεί εξαιρετικά φιλόδοξο και πιθανώς ανέφικτο εγχείρημα και η σύνοδος κορυφής αναμένεται να επικεντρωθεί σε επιλογές όπως η διευρυμένη χρήση τοπικών νομισμάτων στο εμπόριο μεταξύ των κρατών μελών.
Χώρες όπως η Αργεντινή, έχουν ήδη αρχίσει να χρησιμοποιούν το κινεζικό γουάν για κάποιες συναλλαγές.
«Γιατί η Βραζιλία χρειάζεται το δολάριο για να κάνει εμπόριο με την Κίνα ή την Αργεντινή; Μπορούμε να κάνουμε συναλλαγές στο νόμισμά μας», τόνισε πρόσφατα ο Λούλα απευθυνόμενος στους δημοσιογράφους.
Ο ίδιος τόνισε πως η τράπεζα BRICS αποτελεί δυνητικά δικαιότερο παράγοντα στην παγκόσμια σκηνή από ό,τι ιδρύματα υπό την ηγεσία των ΗΠΑ, όπως το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο.
«Η τράπεζα BRICS πρέπει να είναι αποτελεσματική και πιο γενναιόδωρη από το ΔΝΤ», τόνισε και πρόσθεσε ότι «η τράπεζα υπάρχει για να βοηθά στη διάσωση και όχι στη βύθιση των χωρών, κάτι που κάνει πολλές φορές το ΔΝΤ».
Ο υπουργός Οικονομικών της Βραζιλίας, Φερνάντο Χαντάντ, δήλωσε την Τρίτη στην πρώτη ημέρα της συνόδου ότι μια φορολογική μεταρρύθμιση θα οριστικοποιηθεί φέτος.
Η μεταρρύθμιση, που επιχειρήθηκε προηγουμένως από διάφορες κυβερνήσεις χωρίς επιτυχία, αποτελεί βασικό βήμα στο σχέδιο του προέδρου Λούλα να τονώσει την οικονομική ανάπτυξη.
Η νέα παγκόσμια τάξη
Το Πεκίνο από την πλευρά του, αντιμετωπίζει τη σύνοδο κορυφής των BRICS ως ευκαιρία για να ενισχύσει το γεωπολιτικό του πλεονέκτημα.
Το περασμένο Σαββατοκύριακο, ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Τζο Μπάιντεν, φιλοξένησε τους ομολόγους του από την Ιαπωνία και τη Νότια Κορέα στο Καμπ Ντέιβιντ, με σκοπό την εμβάθυνση μιας τριμερούς συμμαχίας στο κατώφλι της Κίνας.
Κύριο άρθρο του κινεζικού κρατικού πρακτορείου Xinhua περιέγραψε τη συνάντηση ως «απέλπιδα προσπάθεια των Ηνωμένων Πολιτειών να σώσουν την ηγεμονική τους θέση».
Σε απάντηση, ο Κινέζος πρόεδρος Σι Τζινπίνγκ πραγματοποιεί το δεύτερο ταξίδι του στη Νότια Αφρική, με σκοπό να προβάλλει τη σύνοδο των BRICS και τον ηγετικό ρόλο της Κίνας σε αυτή, ως απτό παράδειγμα της αναδυόμενης νέας παγκόσμιας τάξης.
Κινέζοι αξιωματούχοι επιδιώκουν μάλιστα την προσθήκη περισσότερων χωρών όπως η Ινδονησία, η Νιγηρία, η Αργεντινή και η Σαουδική Αραβία στους BRICS.
Το «αντίβαρο» της G7
Στη σύνοδο κορυφής παρίστανται ηγέτες από περισσότερες από 60 χώρες. Ο πρεσβευτής της Κίνας στη Νότια Αφρική, Τσεν Σιαοντόνγκ, έκανε λόγο για «σημαντική πλατφόρμα συνεργασίας μεταξύ των αναδυόμενων και αναπτυσσόμενων χωρών», καθώς και για «ραχοκοκαλιά της διεθνούς δικαιοσύνης».
Άλλος Κινέζος αξιωματούχος, μιλώντας ανώνυμα στους Financial Times, τόνισε ότι «αν επεκτείνουμε τους BRICS ώστε να αντιπροσωπεύουν μέρος του παγκόσμιου ΑΕΠ, αντίστοιχου μεγέθους με εκείνο της Ομάδας των Επτά μεγαλύτερων οικονομιών, τότε η συλλογική μας φωνή στον κόσμο θα δυναμώσει».
«Ο Σι Τζινπίνγκ δεν προσπαθεί να υπερνικήσει την Αμερική στην υπάρχουσα φιλελεύθερη διεθνή τάξη υπό τις ΗΠΑ», εξήγησε μιλώντας στο CNN ο Στιβ Τσανγκ, διευθυντής του SOAS China Institute του Πανεπιστημίου του Λονδίνου.
«Μακροπρόθεσμος στόχος του είναι να αλλάξει την παγκόσμια τάξη πραγμάτων», όπως εξήγησε ο ίδιος, τη στιγμή μάλιστα που η Κίνα παλεύει να αντιμετωπίσει τα προβλήματα της δικής της παραπαίουσας οικονομίας.
Η πολιτική της «μη ευθυγράμμισης»
Ωστόσο, κάποια μέλη των BRICS δεν επιθυμούν να εμπλακούν σε γεωπολιτικούς ανταγωνισμούς. «Δεν θα παρασυρθούμε σε διαμάχη μεταξύ των παγκόσμιων δυνάμεων», δήλωσε ο Ραμαφόζα σε ομιλία του.
«Έχουμε αντισταθεί στην πίεση να ευθυγραμμιστούμε με οποιαδήποτε από τις παγκόσμιες δυνάμεις ή με συμμαχίες κρατών με επιρροή», τόνισε ο ίδιος.
Η πολιτική της «μη ευθυγράμμισης» ήταν στη μόδα κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου για πολλές χώρες στον παγκόσμιο Νότο.
Ωστόσο, είναι πιο δύσκολα εφαρμόσιμη σε μια εποχή που το πολιτικό και οικονομικό αποτύπωμα της Κίνας επεκτείνεται σταθερά σε ολόκληρο τον αναπτυσσόμενο κόσμο.
Επιπλέον, κάποιοι ισχυρίζονται ότι πέρα από τη δημιουργία της Τράπεζας BRICS, γνωστή ως η Νέα Αναπτυξιακή Τράπεζα, είναι δύσκολο να δει κάποιος τι έχει επιτύχει ο όμιλος πέραν της ετήσιας συνόδου κορυφής.
Άλλοι αναλυτές υποστηρίζουν ότι δεν υπάρχει κανένας λόγος αμφιβολίας ως προς τη συνάφεια της μιας ομάδας ηγετών που συχνά προσδιορίζονται ως «αντίβαρο» στη διεθνή τάξη πραγμάτων υπό τη Δύση.
Η ιστορία των BRICS
Το 2001, ο Τζιμ Ο’Νιλ, Βρετανός οικονομολόγος της Goldman Sachs, επινόησε το ακρωνύμιο «BRIC» — Βραζιλία, Ρωσία, Ινδία και Κίνα — για να καταγράψει τη συλλογική δυναμική αυτών των μεγάλων οικονομιών στην παγκόσμια σκηνή.
Ανεξάρτητα από τις ιστορικές και γεωγραφικές διαφορές τους, καθώς και τις διαφορές στα πολιτικά τους συστήματα, οι τέσσερις χώρες αντιπροσώπευαν περισσότερο από το ένα τρίτο του παγκόσμιου πληθυσμού και αυξανόμενο ποσοστό του παγκόσμιου ΑΕΠ.
Η πρώτη σύνοδος κορυφής BRIC πραγματοποιήθηκε στη Ρωσία το 2009. Το 2011, η Νότια Αφρική είχε γίνει επίσης πλήρες μέλος, προσθέτοντας το S στους BRICS.
Το πλαίσιο της διεύρυνσης
Οι ηγέτες θα παραστούν σε δείπνο την Τρίτη το απόγευμα, όπου είναι πιθανό να συζητήσουν το πλαίσιο και τα κριτήρια για την αποδοχή νέων κρατών μελών στην ομάδα.
Η Ρωσία λέει «ναι» στην αποδοχή νέων μελών ως μέσο να αντιμετωπίσει τη διπλωματική της απομόνωση, ενώ και η Νότια Αφρική έχει ταχθεί υπέρ της διεύρυνσης.
Από την πλευρά της η Ινδία, είναι επιφυλακτική ως προς την κινεζική κυριαρχία και έχει προειδοποιήσει για τους κινδύνους μιας βιαστικής επέκτασης. Ωστόσο, ο Ινδός υπουργός Εξωτερικών Βινάι Κουάτρα ξεκαθάρισε χθες Δευτέρα ότι η χώρα του έχει «θετική πρόθεση και ανοιχτό μυαλό». Η Βραζιλία από την πλευρά της, ανησυχεί ότι η επέκταση των BRICS θα μειώσει την επιρροή της.
Η πιθανότητα διεύρυνσης των BRICS είναι προς το παρόν στον αέρα. Ωστόσο, η δέσμευση της ομάδας να προσφέρει εναλλακτική σε μία παγκόσμια τάξη που κυριαρχείται από πλούσια δυτικά έθνη βρίσκει ήδη απήχηση.
