Του Παύλου Ξανθούλη
Οι μαθηματικές πράξεις και οι εξηγήσεις που έχουν παρασχεθεί προς την Τουρκία από Ευρωπαίους πολιτικούς και τεχνοκράτες, φαίνεται να επενεργούν κατευναστικά στην τουρκική κυβέρνηση, καθώς γίνεται πλέον κατανοητό ότι τόσο η ίδια η χώρα, όσο και οι αμυντικές της βιομηχανίες θα είναι σε θέση να συμμετάσχουν στη μεγάλη εικόνα της ενίσχυσης της ευρωπαϊκής ομπρέλας άμυνας και ασφάλειας.
Πληροφορίες της «Κ» αναφέρουν ότι ενόψει των επικείμενων αποφάσεων της Ε.Ε. (το χρονοδιάγραμμα που έχει τεθεί από την Κομισιόν, λήγει στις 30 Νοεμβρίου), οι Βρυξέλλες και το Βερολίνο, «έχουν παράσχει διαβεβαιώσεις» προς την κυβέρνηση της Τουρκίας, ότι η χώρα και οι αμυντικές της βιομηχανίες θα έχουν δυνατότητα συμμετοχής σε διαγωνισμούς και συμβάσεις, ώστε να είναι σε θέση να διαθέσουν εξοπλισμούς, σε όλο σχεδόν το εύρος των κοινοτικών κονδυλίων που θα διατεθούν, αν και διατηρούνται κάποιοι περιορισμοί δεδομένης της απουσίας συμφωνίας ασφαλείας της Άγκυρας με την Ε.Ε. Ειδικότερα, η Ευρώπη επιδιώκει να διαθέσει μέχρι και 800 δισεκατομμύρια ευρώ, εκ των οποίων τα 650 δισεκατομμύρια θα διατεθούν από εθνικούς πόρους ευρωπαϊκών χωρών και στο πλαίσιο αυτό και τρίτες χώρες, περιλαμβανομένης της Τουρκίας, θα έχουν δυνατότητα απευθείας πρόσβασης και διάθεσης αμυντικού υλικού προς κράτημέλη της Ε.Ε., χωρίς καμιά απαγορευτική ρήτρα. Τα υπόλοιπα 150 δισεκατομμύρια ευρώ, προβλέπονται στο πλαίσιο του κοινού ευρωπαϊκού προγράμματος SAFE, όπου η Τουρκία στερείται μεν της δυνατότητας απευθείας πρόσβασης, διότι δεν διαθέτει συμφωνία ασφαλείας με την Ε.Ε. Αλλά, οι αμυντικές της βιομηχανίες είναι σε θέση να διαθέσουν αμυντικά συστήματα και συνεπώς να εξασφαλίσουν μέρος της πίτας των εν λόγω κοινοτικών κονδυλίων, αποκομίζοντας κέρδη, κυρίως μέσω κοινοπραξιών με ευρωπαϊκές αμυντικές βιομηχανίες (σε ευρωπαϊκό έδαφος).
H Ευρώπη επιδιώκει να διαθέσει μέχρι και 800 δισεκατομμύρια ευρώ, εκ των οποίων τα 650 δισεκατομμύρια θα διατεθούν από εθνικούς πόρους ευρωπαϊκών χωρών.
Οι διαβεβαιώσεις που δόθηκαν κυρίως από το Βερολίνο, σε πολιτικό επίπεδο, φαίνονται να έχουν επενεργήσει καθησυχαστικά στην Άγκυρα, κάτι που φάνηκε και από τις πρόσφατες, «διαφοροποιημένες δηλώσεις», του ΥΠΕΞ της Τουρκίας Χακάν Φιντάν. Για πρώτη φορά, ο Τούρκος ΥΠΕΞ δεν επικεντρώθηκε αποκλειστικά στο πρόγραμμα SAFE, αλλά εστίασε στη μεγάλη εικόνα συμμετοχής της χώρας του στο σύνολο της νέας αρχιτεκτονικής άμυνας και ασφάλειας της Ε.Ε. Επανέλαβε μεν ότι στο ευρωπαϊκό πρόγραμμα χρηματοδότησης της άμυνας SAFE, υπάρχουν εμπόδια εξαιτίας των ενστάσεων της Κύπρου και της Ελλάδας, αλλά σημείωσε χαρακτηριστικά: «Η χρήση όμως των υπόλοιπων πόρων των 800 δισεκατομμυρίων ευρώ και, από την άλλη, η συνεχής ίδρυση εταιρειών και η σύναψη συνεργασιών των εταιρειών μας στην Ευρωπαϊκή Ένωση θα μας επιτρέψουν να αξιοποιήσουμε αυτούς τους πόρους ικανοποιητικά». Ο Χακάν Φιντάν ανέφερε ακόμη ότι η Τουρκία δραστηριοποιείται, αναφορικά με τον ρόλο που επιδιώκει να διαδραματίσει στη συνολική αρχιτεκτονική ασφαλείας της Ευρώπης.
Όπως συνάγεται, υπό το φως και των δηλώσεων Φιντάν, η Τουρκία δείχνει να έχει «συμφιλιωθεί» με την πραγματικότητα και με τα δεδομένα που έχουν δημιουργηθεί γύρω από την εμπλοκή της στη νέα δομή της άμυνας και ασφάλειας της Ε.Ε. Η προοπτική συμμετοχής σε διαγωνισμούς ή/και συμβάσεις για την παροχή αμυντικού εξοπλισμού σε κράτη-μέλη, φτάνει σε πολύ ψηλά επίπεδα, αποκτώντας πρόσβαση σε κονδύλια 750 περίπου δισεκατομμυρίων ευρώ από τα 800 δισεκατομμύρια ευρώ, που επιδιώκει να διαθέσει η Ε.Ε. για την ενίσχυση της ευρωπαϊκής άμυνας. Κάτι που φαίνεται να ικανοποιεί την Άγκυρα, η οποία πάντως δεν θα σταματήσει να μέμφεται τη Λευκωσία και την Αθήνα, που έχουν περιορίσει, σε κάποιο βαθμό, τον ρόλο που επιφυλάσσουν το Βερολίνο και οι Βρυξέλλες στην Τουρκία.
Οι δύο δεξαμενές
Επιβεβαιώνοντας πληροφορίες που δημοσίευσε η «Κ» από την πρώτη στιγμή της έγκρισης της νέας ευρωπαϊκής αμυντικής πολιτικής, περιλαμβανομένου του προγράμματος SAFE, η Τουρκία έχει εξασφαλίσει μια διττή δυνατότητα συμμετοχής στην ενίσχυση της ευρωπαϊκής ομπρέλας άμυνας και ασφάλειας, που της παρέχει την προοπτική πρόσβασης σε κονδύλια, ύψους μέχρι και 747,5 δισεκατομμυρίων ευρώ από τα συνολικά 800 δισεκατομμύρια ευρώ που αναμένεται να διαθέσουν η Ε.Ε. και τα κράτη-μέλη της. Ειδικότερα:
Εθνικά προγράμματα ενίσχυσης της άμυνας των κρατών-μελών ύψους έως 650 δισεκατομμυρίων ευρώ: Στα εν λόγω εθνικά προγράμματα ενίσχυσης της άμυνας όλων των κρατών-μελών της Ε.Ε., τρίτες χώρες, περιλαμβανομένης της Τουρκίας, έχουν τη δυνατότητα «ευθείας συμμετοχής», χωρίς καμιά απολύτως απαγόρευση, κάτι για το οποίο διαβεβαίωσε και η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν τον Ταγίπ Ερντογάν. Σημειώνεται ότι η Κομισιόν έχει ενεργοποιήσει τη «ρήτρα διαφυγής» ώστε τα κονδύλια που θα διατεθούν από εθνικούς προϋπολογισμούς κρατών-μελών, να μην συνυπολογίζονται στα δημόσια οικονομικά τους και συνεπώς να μην επιβαρύνουν το δημόσιο τους χρέος. Με πολύ απλά λόγια, η Ε.Ε. ενθαρρύνει τα κράτη-μέλη να βάλουν το χέρι πολύ βαθιά στην τσέπη, προκειμένου να ενισχύσουν την αμυντική τους δυνατότητα, αγοράζοντας με εθνικό χρήμα, οπλικά συστήματα και από τρίτες χώρες, περιλαμβανομένης και της Τουρκίας. Με ένα λογιστικό τέχνασμα, στο πλαίσιο του οποίου οι ευρωπαϊκές χώρες θα χρεωθούν μεν ποσά που θα αγγίξουν τα 650 δισεκατομμύρια ευρώ, αλλά το χρέος αυτό δεν θα απεικονίζεται στις ευρωπαϊκές υποχρεώσεις τους, σε πρώτο τουλάχιστον χρόνο. Και συνεπώς δεν θα αξιολογείται στο πλαίσιο του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης και άρα δεν θα ενεργοποιεί το «διορθωτικό σκέλος» του, με ό,τι αυτό συνεπάγεται.
Πρόγραμμα SAFE, 150 δισ. ευρώ: Η Τουρκία στερείται της δυνατότητας ευθείας συμμετοχής στο ευρωπαϊκό πρόγραμμα SAFE, ύψους 150 δισεκατομμυρίων ευρώ, καθώς δεν διαθέτει συμφωνία ασφαλείας με την Ε.Ε. Και πολύ δύσκολα θα αποκτήσει μια τέτοια συμφωνία ασφαλείας με την Ε.Ε., καθώς αυτό προϋποθέτει ομόφωνη απόφαση των κρατών-μελών, όπου οι ενστάσεις της Λευκωσίας και της Αθήνας, είναι και δεδομένες και καταγεγραμμένες. Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο η Τουρκία δυσφορεί και επικρίνει την Κύπρο και την Ελλάδα και γι’ αυτό ακριβώς είχε ζητήσει την παρέμβαση των Βρυξελλών και του Βερολίνου, ώστε να καμφθούν οι ενστάσεις Λευκωσίας και Αθηνών. Οι ενστάσεις πάντως εξακολουθούν να υφίστανται και είναι απολύτως αιτιολογημένες, καθώς η Τουρκία κατέχει τμήμα της Κυπριακής Δημοκρατίας ενώ απειλεί την Ελλάδα με πόλεμο. Παρόλα αυτά και τη δεδομένη αδυναμία της Τουρκίας να συμμετάσχει ως κράτος στο πρόγραμμα SAFE, η Ε.Ε. έχει φροντίσει να ανοίξει παράθυρο στη συμμετοχή των τουρκικών αμυντικών εταιρειών, που δραστηριοποιούνται σε ευρωπαϊκό έδαφος, είτε στο πλαίσιο κοινοπραξιών, είτε ως θυγατρικές εταιρείες που είναι εγγεγραμμένες σε κράτος-μέλος της Ε.Ε. Με μόνη υποχρέωση, την κοινοποίηση μιας τυπικού χαρακτήρα βεβαίωσης από το ευρωπαϊκό κράτος στο οποίο δραστηριοποιούνται, όπως αναφέρεται ρητώς στο άρθρο 18 του Κανονισμού για το πρόγραμμα SAFE, το οποίο παραπέμπει στην παροχή «εγγυήσεων» προς την Κομισιόν, ότι η εγκαθίδρυση της εν λόγω αμυντικής βιομηχανίας στην ευρωπαϊκή επικράτεια, έγινε σύμφωνα με τις εθνικές διαδικασίες του ευρωπαϊκού κράτους στο οποίο είναι εγκατεστημένη. Η συμμετοχή λοιπόν των τουρκικών αμυντικών βιομηχανιών στο SAFE, μέσω κοινοπραξιών με ευρωπαϊκές εταιρείες, σε ευρωπαϊκό έδαφος και υπό τις προϋποθέσεις που αναφέρονται, φαίνεται να εκτείνεται στο 65% του προγράμματος, παρέχοντάς τους δηλαδή πρόσβαση σε κονδύλια ύψους μέχρι και 97,5 δισεκατομμυρίων ευρώ. Για το υπόλοιπο 35%, τίθεται ως προϋπόθεση η εγκαθίδρυση μιας διμερούς συμφωνίας της Κομισιόν με την υποψήφια χώρα, εν προκειμένω με την Τουρκία, κάτι που θα πρέπει να εγκριθεί ομόφωνα από τα κράτη-μέλη, με βάση το άρθρο 212 της Συνθήκης Λειτουργίας της Ε.Ε. (ΣΛΕΕ). Σημειώνεται ότι για τον εν λόγω περιορισμό, ο οποίος δεν ανατρέπει τη μεγάλη εικόνα εμπλοκής της Τουρκίας στην ευρωπαϊκή άμυνα και ασφάλεια, είχε δοθεί μάχη από τη Λευκωσία και την Αθήνα, κυρίως στο διπλωματικό επίπεδο της Coreper, την περασμένη άνοιξη. Η Κομισιόν είχε τότε δεσμευτεί με προφορική της δήλωση –που καταγράφηκε στα πρακτικά– να ενεργήσει στο πλαίσιο αυτό. Παρά την εν λόγω δέσμευση της Κομισιόν, κοινοτικοί κύκλοι εκτιμούν ότι, και στο επίπεδο αυτό, υπάρχει ένα «παράθυρο» για «λειτουργική ανεπίσημη συμμετοχή» της Τουρκίας, μέσω συνεργασιών με κράτη-μέλη της Ε.Ε.
