Γιώργος Σκαφιδάς
Σχέδια που θα μπορούσαν «να αναστατώσουν τους ανταγωνιστές της στην Ανατολική Μεσόγειο», όπως αναφέρουν χαρακτηριστικά αναλυτές, φέρεται να εξυφαίνει η τουρκική ηγεσία, με το βλέμμα στραμμένο στο 2026 και στις ακτές της Συρίας.
Ο Τούρκος υπουργός Ενέργειας, Αλπαρσλάν Μπαϊρακτάρ, το δήλωσε ξεκάθαρα, στο πλαίσιο συνέντευξης που παραχώρησε στον τουρκικό ιστοχώρο GDH: Η Αγκυρα θα επιδιώξει μέσα στο 2026 να υπογράψει συμφωνία με τη Δαμασκό που θα ανοίγει τον δρόμο ώστε τουρκικές εταιρείες να προχωρήσουν σε έρευνες για υδρογονάνθρακες στα ανοιχτά των συριακών ακτών στην Ανατολική Μεσόγειο. Σύμφωνα με όσα δήλωσε ο Α. Μπαϊρακτάρ, Αγκυρα και Δαμασκός έχουν ήδη διαμορφώσει μια γενική συμφωνία-πλαίσιο για τη μεταξύ τους ενεργειακή συνεργασία και πλέον ο στόχος είναι να καταλήξουν σύντομα σε μια συγκεκριμένη συμφωνία για υπεράκτιες έρευνες.
«Εχουμε μια γενική συμφωνία-πλαίσιο με τη Συρία, αλλά φυσικά θα χρειαστεί να συνάψουμε και μια συγκεκριμένη συμφωνία για υπεράκτιες έρευνες», δήλωσε ο Τούρκος υπουργός Ενέργειας. «Δεν λέω ότι θα γίνουν γεωτρήσεις το 2026, αλλά ελπίζω ότι θα υπάρξει συμφωνία», διευκρίνισε.
Τα νέα δεδομένα
Η Τουρκία του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν επιχειρεί πια να διευρύνει την περιφερειακή της επιρροή μέσω Συρίας, αξιοποιώντας μια σειρά από δεδομένα: τις «ευκαιρίες» που γέννησε η πτώση του Μπασάρ αλ Ασαντ μετά τον Δεκέμβριο του 2024, την εγγύτητα που η ίδια έχει παλαιόθεν αποκτήσει με τους ισλαμιστές (πρώην τζιχαντιστές) της κυβέρνησης του μεταβατικού Σύρου προέδρου Αχμεντ αλ Σάρα και τα «κενά» που άφησε πίσω η υποχώρηση της ιρανικής επιρροής έπειτα από τις ήττες των ιρανικών proxies σε Συρία και Λίβανο.
Η Συρία είναι μια χώρα με κομβική γεωγραφική θέση: απέναντι από την Κύπρο και δίπλα στο Ισραήλ. Μέσω αυτής, η Τουρκία θα μπορούσε να ασκήσει πρόσθετες πιέσεις στην Κύπρο, στο Ισραήλ, στους Κούρδους, στον Λίβανο καθώς και στους σιίτες του Ιράκ και του Ιράν. Παράλληλα δε, με εφαλτήριο τη Συρία, η πλευρά Ερντογάν δύναται να εργαλειοποιεί το μεταναστευτικό/προσφυγικό, αλλά και τις απειλές της τζιχαντιστικής/ισλαμιστικής τρομοκρατίας, όπως άλλωστε έχει ήδη κάνει στο πρόσφατο παρελθόν.
Μέσω Συρίας ωστόσο, η Τουρκία θα επιχειρήσει, όπως όλα δείχνουν, να ανακατέψει εκ νέου την τράπουλα των θαλάσσιων οριοθετήσεων στην Ανατολική Μεσόγειο.
Η συμφωνία για την οριοθέτηση ΑΟΖ που υπέγραψαν τον περασμένο Νοέμβριο ο Λίβανος και η Κυπριακή Δημοκρατία προφανώς δεν άρεσε καθόλου στην τουρκική πλευρά, η οποία αντιμετωπίζει παράλληλα ως δυνητική απειλή και τις εντεινόμενες συγκλίσεις και συμπράξεις που προωθούνται μεταξύ Ελλάδας, Κύπρου και Ισραήλ στο πλαίσιο της δικής τους τριμερούς. Υπενθυμίζεται δε, ότι η Κυπριακή Δημοκρατία έχει συνάψει πια συμφωνίες οριοθέτησης ΑΟΖ με Ισραήλ, Αίγυπτο και Λίβανο.
Οπως παλαιότερα, έτσι και τώρα, Τούρκοι αναλυτές υποστηρίζουν ότι η χώρα τους απομονώνεται στην Ανατολική Μεσόγειο και ότι, ως εκ τούτου, θα πρέπει να βρει τρόπο να «αντεπιτεθεί» και να «σπάσει αυτόν τον αποκλεισμό». Εάν άλλοτε το είχε κάνει μέσω Λιβύης, τώρα θα μπορούσε να το επιχειρήσει μέσω Συρίας. Και όπως στην περίπτωση της Λιβύης είχε επιλέξει να αγνοήσει τις θαλάσσιες ζώνες των ελληνικών νησιών, έτσι και στην περίπτωση της Συρίας θα μπορούσε να επιχειρήσει να «σκεπάσει» μέσω Συρίας μεγάλο μέρος της κυπριακής υφαλοκρηπίδας και ΑΟΖ εντάσσοντας στο «παιχνίδι» των οριοθετήσεων και τα κατεχόμενα. Σύμφωνα άλλωστε με το τουρκικό αφήγημα της καλούμενης «γαλάζιας πατρίδας», οι ηπειρωτικές ακτές (όπως είναι οι συριακές εν προκειμένω) υπερισχύουν έναντι των νησιωτικών (κυπριακών εν προκειμένω) όταν πρόκειται για τη χάραξη των θαλασσίων ζωνών.
Για να γίνουν βέβαια όλα αυτά, η Τουρκία θα πρέπει να καταλήξει σε συμφωνία με τη Δαμασκό για την οριοθέτηση ΑΟΖ.
Τα αγκάθια
Το εάν θα μπορούσε όντως να γίνει κάτι τέτοιο ωστόσο δεν είναι βέβαιο. Πέρα από την Τουρκία, στη μετά-Ασαντ Συρία δραστηριοποιείται και η Σαουδική Αραβία, μια χώρα η οποία βλέπει ανταγωνιστικά την Αγκυρα, το πολιτικό ισλάμ και τις τουρκικές περιφερειακές βλέψεις. Εάν, με άλλα λόγια, η Συρία ενταχθεί στη σφαίρα της επιρροής του Ριάντ, πράγμα που έχει ήδη γίνει αλλά μερικώς, η ελευθερία των τουρκικών κινήσεων θα περιοριστεί. Παράλληλα δε, μεταξύ Τουρκίας και Συρίας παραμένει και το αγκάθι της παράκτιας Αλεξανδρέττας (στην επαρχία της Αντιόχειας/Hatay) που δόθηκε μεν στην Τουρκία πριν από δεκαετίες από τους Γάλλους χωρίς όμως τη σύμφωνη γνώμη της Δαμασκού, ένα αγκάθι το οποίο θα πρέπει κάπως να διευθετηθεί εάν θέλουν οι δύο πλευρές να καταλήξουν σε συμφωνίες οριοθετήσεων.
Ελλάδα και Κύπρος
«Ως προς την Ελλάδα και την Κύπρο, θα πρέπει να μας απασχολήσει ο τρόπος με τον οποίον θα προσπαθήσει η Τουρκία να εκμεταλλευθεί το φιλικό προς αυτήν νέο (σ.σ. συριακό) καθεστώς. Εχουμε το κακό προηγούμενο του τουρκολιβυκού μνημονίου […] Θα πρέπει να περιμένουμε ότι οι Τούρκοι θα πιέσουν τη νέα συριακή κυβέρνηση να υπογράψει με αυτούς μια αντίστοιχη (σ.σ. της λιβυκής) συμφωνία θαλάσσιας οριοθετήσεως», έγραφε ο Αγγελος Συρίγος στην «Κ» πριν από ακριβώς έναν χρόνο, υπογραμμίζοντας ότι η Αγκυρα θα εκμεταλλευθεί τα ερείσματα που έχει στη Δαμασκό με στόχο τη δημιουργία τετελεσμένων και στη θάλασσα.
Εάν κρίνουμε από τις χθεσινές δηλώσεις του Τούρκου υπουργού Ενέργειας Αλπαρσλάν Μπαϊρακτάρ, το 2026 μπορεί να είναι μια χρονιά εξελίξεων σε αυτό το μέτωπο.
Η Τουρκία έχει πάντως εν τω μεταξύ αρχίσει ούτως ή άλλως να ενισχύει τους ενεργειακούς της δεσμούς με τη Συρία.
Οι συμφωνίες του 2025
Το συριακό υπουργείο Ενέργειας υπέγραψε προ μηνών συμφωνία ύψους 7 δισ. δολ. με κοινοπραξία ξένων εταιρειών, στην οποία συμμετέχουν τουρκικές επιχειρήσεις (Kalyon GES Enerji Yatirimlari και Cengiz Enerji εν προκειμένω), για την κατασκευή νέων μονάδων παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας. Παράλληλα, η Τουρκία έχει αρχίσει εδώ και μήνες να τροφοδοτεί τη Συρία με φυσικό αέριο από το Αζερμπαϊτζάν προκειμένου να ενισχυθεί το συριακό δίκτυο παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας. Αξίζει να σημειωθεί δε, ότι αμφότερα τα προαναφερθέντα ντιλ έγιναν πράξη με την στήριξη του Κατάρ (του κολοσσού UCC Holding, μεταξύ άλλων).
