Kathimerini.com.cy
Συνέντευξη στους ΑΝΔΡΕΑ ΠΑΡΑΣΧΟ και ΜΑΡΙΝΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΔΟΥ
Το γεγονός και μόνο ότι αρνήθηκε να δώσει συνέντευξη για τον εαυτό του και το έκανε υπό την προϋπόθεση ότι θα μιλήσουμε για τον Γλαύκο Κληρίδη και τους δεσμούς που τους συνέδεαν, ήταν από μόνο του η αποκάλυψη της ανιδιοτελούς σχέσης τους. Αυτής που μέσα από τον τρόπο αφήγησης του Παντελή Κούρου, μοιάζει να καταργεί την απόσταση μεταξύ ζωής και θανάτου, καθώς πέντε σχεδόν χρόνια μετά την εκδημία του φίλου του, όταν αναφέρεται σε αυτόν, τον αποκαλεί «ο κ. Κληρίδης» ως εάν να μην έχει φύγει ποτέ! Είναι γνωστό ότι ο Παντελής Κούρος μετρά και λόγια και πράξεις. Ήταν σίγουρα –μαζί με τα μαύρα γυαλιά ηλίου– το σήμα κατατεθέν της πολιτικής του πορείας, δίπλα και μαζί με τον Κληρίδη. Είναι ίσως η μόνη πολιτική προσωπικότητα στην Κύπρο που λειτούργησε σαν αλεξικέραυνο για ένα πολιτικό αρχηγό και μετέπειτα Πρόεδρο της Δημοκρατίας. Ο Παντελής Κούρος μάς δέχθηκε στο –καθόλου εξεζητημένο– διαμέρισμά του στην Έγκωμη, μας κέρασε σπιτική λεμονάδα και αρχίσαμε να φυλλομετράμε τις σελίδες της σύγχρονης κυπριακής ιστορίας. Ο ίδιος διηγείται το περιστατικό που σφράγισε και τη φιλία τους με τον Γλαύκο Κληρίδη από το 1976, μέχρι το τέλος, το 2013.
–Η πορεία σας στα πολιτικά δρώμενα συνδέεται άρρηκτα με τον Γλαύκο Κληρίδη. Ξεκινήσατε μαζί;
–Μετά τον αγώνα, όταν ο κ. Κληρίδης είχε εκλεγεί Πρόεδρος της Βουλής, εγώ μαζί με άλλους συναγωνιστές ήμασταν στο εκτελεστικό γραφείο της Ένωσης Αγωνιστών Λευκωσίας. Τότε, κάναμε κατά καιρούς επαφές με τον Μακαριότατο και κάπως συχνότερες συναντήσεις με τον Πρόεδρο της Βουλής στην προσπάθεια αποκατάστασης των αγωνιστών. Επειδή και ο Πρόεδρος της Βουλής και εγώ μέναμε στην οδό Μετοχίου, κάποιες φορές, μετά τις συσκέψεις μας, με πήγαινε στο σπίτι μου με το αυτοκίνητό του. Έτσι άρχισε μια φιλία μεταξύ μας. Όταν στη συνέχεια μαζί με άλλους συνεργάτες του αποφάσισαν να δημιουργήσουν το Ενιαίο Κόμμα το 1968, στηρίχθηκαν πάνω στις κατά τόπους αγωνιστικές οργανώσεις και στα εθνικόφρονα σωματεία της κάθε κοινότητας, με τα οποία εμείς είχαμε στενές επαφές. Ο Πολύκαρπος Γιωρκάτζης ανέλαβε τότε την οργάνωση του κόμματος και μου ζήτησε να βοηθήσω στην προσπάθεια δημιουργίας του κόμματος.
–Έτσι μπήκατε στο κόμμα;
–Όταν αποφάσισαν να κάνουν το κόμμα, τότε, απαγορευόταν η ένταξη των δημοσίων υπαλλήλων. Από τα εννέα μέλη που ήμασταν τότε στο εκτελεστικό γραφείο, τα επτά ήταν δημόσιοι υπάλληλοι οι οποίοι δεν μπορούσαν να ενταχθούν στο κόμμα. Άρα εκείνοι που μπορούσαν να συμμετέχουν στα κομματικά δρώμενα ήμουν εγώ με ακόμα ένα πρόσωπο. Σε αυτό το πλαίσιο ο Γλαύκος Κληρίδης μετά τη δημιουργία του κόμματος με διόρισε διευθυντή του πολιτικού του γραφείου. Μετά το πραξικόπημα και την εισβολή και συγκεκριμένα το 1976 δημιουργήθηκε ο Δημοκρατικός Συναγερμός, από το Ενιαίο Κόμμα, μαζί με το Δημοκρατικό Εθνικό Κόμμα (ΔΕΚ) του Τάκη Ευδόκα, την Αλλαγή και το Προοδευτικό Κόμμα. Ο Γλαύκος Κληρίδης μετά τη δημιουργία του ΔΗΣΥ με επαναδιόρισε διευθυντή του πολιτικού του γραφείου.
–Ο Γλαύκος Κληρίδης κατηγορείται βεβαίως πως έδωσε στέγη και σε πρόσωπα που έκαναν το πραξικόπημα…
–Μετά το πραξικόπημα, πολλοί από τους συμμετέχοντες, που ήταν πραγματικά Ενωτικοί και όχι τρομοκράτες, για να αποφύγουν τον κατατρεγμό, ήρθαν και γύρεψαν στέγη κοντά μας. Προσωπικά θεωρώ πως η πολιτικοποίηση αυτών των ανθρώπων ήταν το μεγαλύτερο επίτευγμα που έκανε ο κ. Κληρίδης, καθώς εντάχθηκαν σε ένα κόμμα που στήριζε τη Διζωνική, Δικοινοτική Ομοσπονδία. Οι αντίπαλοι του κ. Κληρίδη, εκμεταλλευόμενοι, ωστόσο, το γεγονός αυτό, τον χαρακτήρισαν μεταπραξικοπηματία και στις εκλογές του 1976 που έγιναν με το πλειοψηφικό σύστημα, συνασπίσθηκαν σε ένα κόμμα ΑΚΕΛ, ΔΗΚΟ, ΕΔΕΚ και κατέλαβαν όλες τις έδρες και ενώ ο ΔΗΣΥ παρόλο που έλαβε το 27,6% δεν κατάφερε να λάβει ούτε μία έδρα στη βουλή. Χρειάστηκε να περάσουν πέντε χρόνια και συγκεκριμένα το 1981 για να γίνουν εκλογές με το αναλογικό σύστημα, ώστε ο ΔΗΣΥ να μπει στη βουλή.
–Δεχτήκατε πόλεμο;
–Κατά τη διάρκεια των προεκλογικών οργανώσεων όταν πηγαίναμε σε διάφορες κοινότητες για ομιλίες εκδηλώσεις, μας κατέτρεχαν οι αντίπαλοί μας. Έκοβαν τα καλώδια των μεγαφώνων, μας έσβηναν τα φώτα και μερικές φορές τρυπούσαν και τα λάστιχα των αυτοκινήτων. Ως εκ τούτου αναγκαστήκαμε να δημιουργήσουμε και ομάδες ασφαλείας για να αντιμετωπίσουμε τις ασχημίες τους.
Η αρχή της μακράς φιλίας Κληρίδη-Κούρου
Το ερώτημα που θέσαμε στη συνέχεια είχε ως αντικείμενο την αφετηρία της φιλίας των δύο αντρών.
–Το 1976, την επόμενη μέρα των εκλογών, που χάσαμε, επειδή ήμασταν στην ίδια γειτονιά, ο Πρόεδρος Κληρίδης κτύπησε την πόρτα του σπιτιού μου στις τρεισήμισι μετά τα μεσάνυχτα. Του άνοιξα, μπήκε μέσα, μου ζήτησε να του φτιάξω έναν καφέ σκέτο και αρχίσαμε να κουβεντιάζουμε. Κατά τη διάρκεια της συζήτησης ξαφνικά, μου λέει: « Προβληματίστηκα πολύ που χάσαμε τις εκλογές και δεν κατορθώσαμε να μπούμε στη βουλή. Θέλω να σου αποκαλύψω ότι έχω πρόταση από τον γενικό γραμματέα να εργαστώ στα Ηνωμένα Έθνη και ήρθα απόψε εδώ για να ακούσω και τη δική σου άποψή». Η αλήθεια είναι πως προβληματίστηκα. Σηκώθηκα από την καρέκλα μου και του λέω: «Πρόεδρε, πιστεύω πως από τη στιγμή που είσαι φορτωμένος με λάσπη, δεν πρέπει να πας πουθενά. Θα πρέπει να μείνεις εδώ, να πολεμήσουμε μαζί, να πετάξεις τη λάσπη από πάνω σου και μετά όπου θέλεις πήγαινε». Σηκώθηκε, με αγκάλιασε, και μου είπε, «θα μείνω, θα πολεμήσουμε μαζί και σε θέλω να είσαι πάντα δίπλα μου». Έκτοτε τον συνόδευα πάντοτε σε όλες τους τις συναντήσεις και σε όλες του τις εξορμήσεις ανά το παγκύπριο.
–Εκείνη δηλαδή η μεταμεσονύχτια συνάντηση ήταν το ορόσημο στη σχέση σας;
–Ναι, δεν πήγαινε πουθενά χωρίς να είμαι μαζί του. Όταν ήταν και στο Ενιαίο Κόμμα και στον ΔΗΣΥ, ως διευθυντής του πολιτικού του γραφείου ήμουν κάθε στιγμή δίπλα του και συντόνιζα τη λειτουργία του κόμματος και τα ραντεβού του. Μετά την εκλογή του στην Προεδρία της Κυπριακής Δημοκρατίας, του είχα εισηγηθεί να μείνω στο κόμμα, για να βοηθήσω τον Γιαννάκη Μάτση στην ανάληψη των νέων καθηκόντων του και εκείνος μου απάντησε: «Ο κ. Μάτσης είναι αναμενόμενο να φέρει τους δικούς του ανθρώπους εδώ και εσύ να με ακολουθήσεις στο Προεδρικό». Κι ως εκ τούτου συνεχίσαμε σαν Πρόεδρος και υφυπουργός παρά τω Προέδρω να είμαστε μαζί.
–Τα καθήκοντα του υφυπουργού τι περιλάμβαναν;
–Το 80% των δραστηριοτήτων στο Προεδρικό Μέγαρο το αναλαμβάνει υφυπουργός. Ο Πρόεδρος ασχολείται με το Κυπριακό και την εσωτερική διακυβέρνηση. Τα άλλα ζητήματα θα έπρεπε να τα αντιμετωπίζει κάποιος άλλος. Κατά τη διάρκεια της θητείας του στην Προεδρία εκτός από το Κυπριακό και την εσωτερική διακυβέρνηση ο Πρόεδρος είχε καθημερινές συναντήσεις με επίσημους επισκέπτες, με διάφορους πρέσβεις, με εκπροσώπους οργανωμένων συνόλων και διαφόρους Κύπριους παράγοντες. Κατά τα πρωινά μέχρι και τη μία το μεσημέρι βρισκόμουν στο προεδρικό γραφείο μαζί του μέχρι την αποχώρησή του από το γραφείο. Τα απογεύματα έβλεπα αρκετούς που ήθελαν να δουν τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας και ο ίδιος τους παρέπεμπε κοντά μου, απαντούσα σε όλα τα συσσωρευμένα τηλεφωνήματα που γίνονταν το πρωί. Δεν υπάρχει άνθρωπος που να πει ότι τηλεφώνησε στο Προεδρικό και με ζήτησε και δεν επέστρεψα την κλήση του.
–Είχατε εν λευκώ διαχείριση της εξουσίας;
–Μπορώ να πω ότι όσον αφορά την εσωτερική διακυβέρνηση μάλλον ναι. Ο κ. Κληρίδης μού είχε απόλυτη εμπιστοσύνη και γνώριζε ότι δεν θα έκανα κάτι που θα τον εξέθετε. Στις διάφορες συναντήσεις του με ξένους αξιωματούχους, ξένους ηγέτες, εγώ κρατούσα τα πρακτικά για να γνωρίζω τι απορρέει από τις συναντήσεις και να τα χειρίζομαι ανάλογα. Επιπρόσθετα με τις δραστηριότητές μου παραλάμβανα τις εκθέσεις της Κυπριακής Υπηρεσίας Πληροφοριών (ΚΥΠ) όπως επίσης και τις εκθέσεις των διαφόρων πρεσβευτών από διάφορες χώρες. Χειριζόμουν παράλληλα όλη την αλληλογραφία που αποστελλόταν στο Προεδρικό και διέθετα χρόνο για συναντήσεις με πρόσωπα που μου παρέπεμπε ο Πρόεδρος. Πέραν βεβαίως των προσώπων που έπρεπε να συναντήσω εγώ προσωπικά.
–Για ποιο λόγο επιλέξατε να μείνετε στη σκιά και να μην ακολουθήσετε τη δική σας πολιτική πορεία;
–Δεν ήταν του χαρακτήρα μου να εκμεταλλευτώ την παρουσία του Προέδρου για να κερδίσω πόντους. Εγώ δόθηκα στον κ. Κληρίδη ψυχή τε και σώματι. Ήμουν το ακόντιο και η ασπίδα του και όποιος δοκίμαζε να τα βάλει μαζί του έμπαινα εγώ μπροστά.
–Ήταν καλύτερος ως κομματάρχης ή ως Πρόεδρος της Δημοκρατίας;
–Ο κ. Κληρίδης ουδέποτε ήταν κομματάρχης. Ήταν άνθρωπος με ανατροφή, με ευγένεια, με ήθος, καλοσύνη, με έντονο το περί δικαίου αίσθημα και πραγματικός δημοκράτης. Ήταν ένας άνθρωπος απλός και προσιτός στους πάντες. Αξιολογούσε τους ανθρώπους από τον χαρακτήρα και τη συμπεριφορά τους ασχέτως της κομματικής ή ιδεολογικής τους προσέλευσης. Όταν μάλιστα ήταν Πρόεδρος της Δημοκρατίας, είχε παρεξηγηθεί με τον Δημοκρατικό Συναγερμό γιατί δεν τους κάναμε μερικά από τα χατίρια τους…
–Έχει αλλάξει ο Δημοκρατικός Συναγερμός από τότε;
–Πέρασαν τόσα χρόνια από το 1976. Βέβαια, όταν αλλάζει ο αρχηγός του κόμματος και έχει τον δικό του χαρακτήρα και τη δική του νοοτροπία είναι αναμενόμενο να αλλάξει και η συμπεριφορά του κόμματος.
–Σε θέματα ιδεολογίας;
–Η γραμμή στο Κυπριακό, που είναι το κύριο θέμα, παραμένει αναλλοίωτη. Όλοι οι αρχηγοί του κόμματος υποστήριζαν τη Διζωνική, Δικοινοτική Ομοσπονδία.
–Είστε από τα πρόσωπα που έζησαν από κοντά τις προσπάθειες επίλυσης του κυπριακού. Σήμερα, βρισκόμαστε πράγματι σε αδιέξοδο;
–Είμαστε 44 χρόνια σε αδιέξοδο. Επτά πρόεδροι συζήτησαν το Κυπριακό και η μόνη φορά που φαινόταν να υπάρχει αποτέλεσμα ήταν τον Φεβρουάριο του 2003. Έξι μέρες πριν να αποχωρήσουμε από την κυβέρνηση μάς έφεραν το Σχέδιο Ανάν 3. Στις 10 Μαρτίου του ιδίου έτους, ο νεοκλεγείς Τάσσος Παπαδόπουλος πήγε στη Χάγη κατόπιν πρόσκλησης του γ.γ. των Ηνωμένων Εθνών και εκεί αποδέχτηκε το Σχέδιο 3 με δύο προϋποθέσεις: Ότι τίποτα από τα βασικά δεν θα αλλάξει και θα συμπληρωθούν τα κενά, που ήταν διεθνείς συμβάσεις, συνταγματικά θέματα αλλά και επί μέρους θέματα που αφορούσαν τη σημαία, τον εθνικό ύμνο κ.ο.κ. Βέβαια ο Ραούφ Ντενκτάς τότε δεν δέχτηκε το σχέδιο. Άλλωστε, ο ίδιος από τον καιρό που δημιούργησε το ψευδοκράτος, δεν δέχτηκε τη διζωνική. Πάντοτε μιλούσε για δύο κράτη και πολλές φορές στα διαλείμματα, όταν είχαμε διαπραγματεύσεις με τα Ηνωμένα Έθνη για επίλυση του Κυπριακού, μιλούσε προς τον κ. Κληρίδη στα ελληνικά και του εισηγείτο: «Γλαύκο, εμάς, μας χωρίζει αίμα, πρέπει να πάρουμε απόφαση ότι δεν μπορούμε να συνυπάρξουμε. Όταν έρθουν νέοι, μετά από μας, που δεν θα τους χωρίζει αίμα, είμαι βέβαιος ότι θα τα βρουν και θα κάνουν ένα ενιαίο κράτος». Αυτός ήταν πάντοτε ο επίλογος του Ραούφ Ντενκτάς κατά τη διάρκεια των συνομιλιών με τα Ηνωμένα Έθνη.
–Το πρόβλημα σήμερα ποιο είναι στην επίλυση του Κυπριακού;
–Καταρχάς είμαστε ένα νησί με έναν πληθυσμό Ε/κ που φτάνει τους 800.000 κατοίκους. Η Τουρκία είναι μια χώρα με 80 εκατομμύρια. Θα έπρεπε, συνειδητοποιώντας όλοι οι αρχηγοί κομμάτων τον κίνδυνο που ενυπάρχει, να είχαμε καταλήξει σε ένα εθνικό συμβούλιο με μία κοινή και ενιαία θέση με την οποία θα συμφωνεί όλος ο λαός. Αντ’ αυτού, στα δύο μεγάλα κόμματα κυρίως, υπάρχουν αυτοί που υποστηρίζουν τα ψηφίσματα των Ηνωμένων Εθνών περί Διζωνικής, Δικοινοτικής Ομοσπονδίας και διαπραγματεύσεις υπό την αιγίδα των Ηνωμένων Εθνών, όπου το αποτέλεσμα των διαπραγματεύσεων θα τεθεί σε δημοψήφισμα στις δύο πλευρές, για αποδοχή ή απόρριψη. Υπάρχουν και κόμματα που ζητούν διαφοροποίηση από αυτή τη μορφή λύσης και επίσης υπάρχουν και μικρότερα κόμματα που την απορρίπτουν εντελώς. Οι υποστηρίζοντες μία διαφορετική λύση, ουδέποτε ήλθαν να εξηγήσουν ή να εισηγηθούν τι μορφή λύσης υποστηρίζουν και πώς θα υποστηρίζετο αυτή η εξεύρεσης της μορφής λύσης. Απλώς διαφωνούν χάριν διαφωνίας. Κατά τη διάρκεια που βρισκόμασταν στο Προεδρικό είχαμε κατά καιρούς επισκέψεις από διάφορους επισήμους που εκτός από την ενημέρωση του Προέδρου της Δημοκρατίας, ζητούσαν να επισκεφθούν και τα διάφορα κόμματα για να ακούσουν και τις δικές τους απόψεις. Όταν ολοκλήρωναν τις επαφές τους πριν αποχωρήσουν από την Κύπρο προσέρχονταν στο Προεδρικό για να μας αποχαιρετήσουν. Τότε, ήγειραν σε μας το ερώτημα πώς περιμένουμε να εξεύρουμε λύση στο κυπριακό πρόβλημα τη στιγμή που τα διάφορα κόμματα, είχαν διαφορετικές απόψεις και δεν υπήρχε ομοιογένεια στις τοποθετήσεις όλων. «Ειλικρινά» μας έλεγαν «αντί να διαφωτιστούμε από αυτές τις επαφές μας από τα διάφορα κόμματα φεύγουμε συγχυσμένοι και απογοητευμένοι». Είθε ο Παντοδύναμος Θεός να φωτίσει όλους τους πολιτικούς ηγέτες να μονιάσουν και να προσπαθήσουν να βρουν μία, υπό τις υπάρχουσες συνθήκες, εφικτή πρόταση, την οποία να προωθήσουν προς τα Ηνωμένα Έθνη, για επίλυση του Κυπριακού. Αυτό θα είναι το μεγαλύτερο επίτευγμα για τη σωτηρία της Ιδιαίτερης Πατρίδας Μας!
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
