Του Βασίλη Νέδου
Τον Ιούλιο του 2024, αμέσως μετά το μπλόκο της Αγκυρας στις έρευνες του σκάφους «Ievoli Relume» στα νότια του διαύλου Κάσου – Καρπάθου για την ευρισκόμενη σε κατάσταση νεκροφάνειας ηλεκτρική διασύνδεση Ελλάδας – Κύπρου (Great Sea Interconnector – GSI), άρχισε να παρατηρείται στην Αθήνα ένα φαινόμενο που είχε ατονήσει από τον Φεβρουάριο του 2023. Αρχισαν κάποιες μεμονωμένες παραβάσεις των Κανόνων Εναέριας Κυκλοφορίας (ΚΕΚ) στο FIR Αθηνών, που, σπάνια, μετατρέπονταν και σε παραβιάσεις του Εθνικού Εναέριου Χώρου, σε μια πορεία από τα ανατολικά της Ρόδου και με κατεύθυνση προς την Κάρπαθο και την Κάσο, από όπου στη συνέχεια επέστρεφαν προς την Τουρκία.
Οι παραβάσεις αυτές που καταγράφονται αραιά και πού δεν γίνονται από μαχητικά της τουρκικής αεροπορίας, αλλά από αεροσκάφη ναυτικής συνεργασίας και μη επανδρωμένα αεροχήματα (UAV), τα οποία συλλέγουν πληροφορίες. Πέρα, βέβαια, από αυτόν τον πολύ ορατό στο Εθνικό Κέντρο Επιχειρήσεων (ΕΘΚΕΠΙΧ) συμβολισμό, στις επαφές που ακολούθησαν σε διάφορα διπλωματικά επίπεδα έκτοτε, η Αγκυρα εξέπεμπε μήνυμα σταθερής αντίθεσης στην ηλεκτρική διασύνδεση.
Πριν από λίγες ημέρες ο υπουργός Εθνικής Αμυνας της Τουρκίας, Γιασάρ Γκιουλέρ, επανήλθε στη ρητορική περί αδυναμίας τέλεσης οποιουδήποτε έργου στην Ανατολική Μεσόγειο που δεν έχει την έγκριση ή τη συμμετοχή της Αγκυρας. Η αποστροφή του κ. Γκιουλέρ κινείται στη γραμμή που έχει χαράξει ο ίδιος ο πρόεδρος της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, όμως και σε αυτή την περίπτωση, ως είθισται άλλωστε, εδράζεται σε μια σειρά από συγκεκριμένες συζητήσεις τις οποίες η Αγκυρα θεωρεί αν όχι αντίθετες προς τα συμφέροντά της, σίγουρα μη ευθυγραμμισμένες με αυτά.
Η πρώτη συζήτηση, βέβαια, είναι αυτή περί συνδεσιμότητας. Οταν οι Τούρκοι μιλούν γι’ αυτά τα ζητήματα έχουν κατά νου την αμερικανική κινητοποίηση στην Ανατολική Μεσόγειο. Αν και ως ρεαλιστές αντιλαμβάνονται ότι η Ουάσιγκτον ενδιαφέρεται κατά κύριο λόγο να ομαλοποιήσει την κατάσταση ανάμεσα στα δύο ντε φάκτο μέρη που κυβερνούν τη Λιβύη, η οποία διαθέτει αναντίλεκτα τις υψηλότερες προοπτικές εκμετάλλευσης υδρογονανθράκων στις θαλάσσιες ζώνες, πρωτοβουλίες όπως η εμφάνιση της Chevron στα νότια της Κρήτης προβληματίζουν.
Στην ίδια κατηγορία εντάσσονται οι εξελίξεις στην Κύπρο, ειδικά μετά την τελευταία συμφωνία οριοθέτησης ΑΟΖ με τον Λίβανο, που αποτελεί μια επίδειξη ρεαλισμού από τη Βηρυτό, η οποία προσβλέπει στην Ε.Ε. για την υποστήριξη, μεταξύ άλλων και με τη δυνατότητα μεταφοράς ενέργειας ή ένταξης στο ευρωπαϊκό σύστημα μεταφοράς δεδομένων. Υπό αυτή την έννοια η Αγκυρα παρακολουθεί με ψυχραιμία, όχι όμως και ικανοποίηση τις συμφωνίες που υπογράφει πια η Συρία με την Ε.Ε. Δεδομένου ότι η Κυπριακή Δημοκρατία είναι το κράτος της Ε.Ε. εγγύτερα στη Μέση Ανατολή, αποκτά ένα ρόλο εξ ορισμού κομβικό. Είναι χαρακτηριστικό ότι πριν από περίπου ένα μήνα, στις 25 Οκτωβρίου, μια ισπανική εταιρεία (Medusa) υπέγραψε στην Ταρτούς της Συρίας συμφωνία με τη Syria Telecom, παρουσία του υπουργού Επικοινωνιών και Τεχνολογίας Αμπντούλ Σαλάμ Χάικαϊ για τη σύνδεση της χώρας με την Ε.Ε. με καλώδιο οπτικών ινών.
Το καλώδιο αυτό θα φτάνει στην Ταρτούς της Συρίας με προηγούμενο σταθμό τη Γεροσκήπου (επαρχία Πάφου). Το καλώδιο οπτικών της Medusa συνδέει χώρες της Ε.Ε. (Κύπρος, Ελλάδα, Ιταλία, Γαλλία, Ισπανία, Μάλτα, Πορτογαλία) με κράτη της ευρύτερης περιοχής της Βόρειας Αφρικής (Αίγυπτος, Αλγερία, Μαρόκο, Τυνησία) και σκοπός του επιδοτούμενου από την Κομισιόν έργου (Μηχανισμός Συνδέοντας την Ευρώπη, CEF) είναι η διασύνδεση ακόμα περισσότερων.
Η δεύτερη συζήτηση αφορά τη στενότερη συνεργασία της Τουρκίας με την Ευρώπη στον τομέα της άμυνας. Σε αυτό το πεδίο πρακτικά η Αγκυρα μέσω της εξαγοράς ευρωπαϊκών εταιρειών από τουρκικές, αλλά και αρκετά διμερή συμβόλαια εξαγωγών σε χώρες όπως η Ισπανία, η Πολωνία, η Ιταλία και άλλες, έχει ήδη εξασφαλίσει μια a priori πρόσβαση, ωστόσο επιθυμεί και τη νομιμοποίηση της πρόσβασης σε δάνεια που εγγυάται η Ε.Ε. μέσω του Κανονισμού SAFE.
Εκεί τα πράγματα είναι συνολικότερα δύσκολα, κυρίως διότι η Κομισιόν δεν έχει κατορθώσει να έλθει σε συμφωνία με χώρες που είναι πλήρως ευθυγραμμισμένες με το ευρωπαϊκό κεκτημένο, όπως το Ηνωμένο Βασίλειο και ο Καναδάς, ωστόσο στην Αγκυρα παραμένει έντονος ο εκνευρισμός διότι ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης συνδέει την ευρωπαϊκή άμυνα με το casus belli.
Δίαυλοι επικοινωνίας
Η τρίτη συζήτηση αφορά τις προοπτικές των διαύλων επικοινωνίας. Αυτές τις ημέρες επρόκειτο να γίνει στην Αγκυρα μια επίσκεψη αξιωματικών της Πολεμικής Αεροπορίας (Π.Α.) στο πλαίσιο των στρατιωτικών Μέτρων Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης (ΜΟΕ), που ωστόσο ακυρώθηκε μονομερώς από την Τουρκία. Αφορμή ήταν η γνωστή πια ατυχής πρωτοβουλία ανάρτησης φωτογραφίας ελληνικών C-130 να τροχοδρομούν στο αεροδρόμιο Ελευσίνας.
Δεδομένου ότι η ανάρτηση έγινε την ημέρα που ανασύρονταν από τα συντρίμμια οι σοροί 20 Τούρκων αξιωματικών οι οποίοι επέβαιναν σε C-130 που συνετρίβη στη Γεωργία, η Αγκυρα εξέφρασε μέσα από πολλαπλούς διαύλους την αντίδρασή της. Αποτελεί ερωτηματικό τι θα γίνει με τα ΜΟΕ πλέον για το 2026. Ενώ, την ίδια στιγμή, η Τουρκία δεν δείχνει να έχει ιδιαίτερο ενθουσιασμό και για τις υπόλοιπες εκκρεμότητες, είτε για τα πολύ απλά (θετική ατζέντα), είτε για τα πιο σύνθετα και σημαντικά όπως είναι το επόμενο Ανώτατο Συμβούλιο Συνεργασίας στην Aγκυρα.
Τέλος, αξίζει να σημειωθεί ότι η ιδέα του πενταμερούς φόρουμ που, μεταξύ άλλων, θα μπορούσε να συζητήσει για την οριοθέτηση ΑΟΖ στην Ανατολική Μεσόγειο ανάμεσα σε Ελλάδα, Κύπρο, Αίγυπτο, Λιβύη και Τουρκία, που ούτως ή άλλως είχε μεγάλο βαθμό δυσκολίας, δεν φαίνεται να προχωράει, καθώς ο υπουργός Εξωτερικών Γιώργος Γεραπετρίτης δεν λαμβάνει ιδιαίτερα θετικές ανταποκρίσεις από τις πλευρές τις οποίες βολιδοσκοπεί.
