Kathimerini.com.cy
Στο ελκυστικό αυτό πρόγραμμα η Σ.Ο.Κ., υπό τη διεύθυνση του καταξιωμένου μαέστρου Ανδρέα Τσελίκα, παρουσιάζει τρία έργα των οποίων η προέλευση διασχίζει όλη την Ευρώπη – ανατολική, δυτική και κεντρική – αλλά και τρεις διαφορετικούς αιώνες.
Το πρόγραμμα ανοίγει με το συμφωνικό ποίημα Χοιροκοιτία του Κύπριου συνθέτη Γιώργου Κάρβελλου, το οποίο πρωτοπαρουσιάστηκε από τη Σ.Ο.Κ. τον Νοέμβριο του 2017. Το έργο περιγράφει μουσικά τον ομώνυμο νεολιθικό οικισμό ανακαλώντας αρχέγονες μνήμες και ιστορικές εμπειρίες 9000 χρόνων. Είναι γραμμένο σε τονικό μουσικό ιδίωμα, στο οποίο ο συνθέτης ενσωματώνει και αναπτύσσει ρυθμικά και μελωδικά στοιχεία από την παραδοσιακή μουσική της Kύπρου.
Το πασίγνωστο Zigeunerweisen (Τσιγγάνικες Μελωδίες) του βιρτουόζου Ισπανού βιολινίστα Pablo de Sarasate εκφράζει το Ουγγρικό Τσιγγάνικο πνεύμα με κομψότητα και εντυπωσιακή δεξιοτεχνία. Σολίστ στο απαιτητικό αυτό έργο είναι η Ayșe Karaoǧlan, μέλος της ορχήστρας μας στα α’ βιολιά.
Ο συνδυασμός κωμικών και δραματικών στοιχείων, η έντονη ενέργεια, η μεγαλοπρέπεια και η ασυνήθιστα μεγάλη κλίμακα για μια συμφωνία της κλασικής περιόδου χαρακτηρίζουν την τελευταία συμφωνία αρ. 41 του Wolfgang Amadeus Mozart, γραμμένη στα 1788. Μάλλον, χάρη σε αυτές τις ιδιότητες της προσδόθηκε το προσωνύμιο «του Διός», το οποίο κατά πάσα πιθανότητα επινόησε ο μουσικός, θεατρικός παραγωγός και ιμπρεσάριος, Johann Peter Salomοn και το οποίο για πρώτη φορά εμφανίστηκε σε έκδοση στο Εδιμβούργο το 1819.
Γιώργος Κάρβελλος: Χοιροκοιτία, συμφωνικό ποίημα
Pablo de Sarasate: Zigeunerweisen (Τσιγγάνικες Μελωδίες), έργο 20
Wolfgang Amadeus Mozart: Συμφωνία αρ. 41 σε Ντο μείζονα, Κ. 551 («του Διός»)
Σολίστ: Ayșe Karaoǧlan (βιολί)
Μαέστρος: Ανδρέας Τσελίκας
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ
Γιώργος Κάρβελλος (γ. 1964, Λάρνακα)
Ο συνθέτης Γιώργος Κάρβελλος έκανε τις μουσικές του σπουδές στο Πανεπιστήμιο του Καρόλου στην Πράγα (1988 - 1993). Το έργο του εκτείνεται σε ένα ευρύ φάσμα μουσικών ειδών, από τη συμφωνική μουσική και τη μουσική δωματίου μέχρι τη θεατρική και κινηματογραφική μουσική.
Έργα του έχουν ερμηνευτεί στην Κύπρο και στο εξωτερικό από τη Συμφωνική Ορχήστρα Κύπρου, τη Συμφωνική Ορχήστρα της Βουλγαρικής Εθνικής Ραδιοφωνίας, την Κρατική Συμφωνική Ορχήστρα Ουκρανίας και άλλα μουσικά σύνολα. Έχει γράψει μουσική, ανάμεσα σε άλλα, για το Ραδιοφωνικό Ίδρυμα Κύπρου, τον Θεατρικό Οργανισμό Κύπρου, την ΕΘΑΛ, το Θέατρο Αντίλογος. Συνθέσεις του έχουν παρουσιαστεί σε σημαντικές εκδηλώσεις όπως η Συναυλία για την ένταξη της Βουλγαρίας στην Ε.Ε. (Σόφια, 2007), η «Κυπριακή Άνοιξη» στο Μόναχο, η Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης “Kosice 2013”, οι «Κυπριακές Μινιατούρες» στο Βερολίνο, το Διεθνές Φεστιβάλ Κύπρια κ.α. Είναι μέλος του Κέντρου Κυπρίων Συνθετών.
Γιώργος ΚΑΡΒΕΛΛΟΣ: Χοιροκοιτία, συμφωνικό ποίημα
Από τα κατάλοιπα του νεολιθικού οικισμού της Χοιροκοιτίας αναδύονται αργά, αμέτρητα ανθρωπόμορφα ειδώλια 9000 χρόνων! Ορθώνονται και ζωντανεύουν. Αγναντεύουν τη γη, τον τόπο τους. Αναφωνούν «Ώρα καλή…» και στήνουν χορό λιτό μα μεγαλοπρεπή. Κι’ έπειτα, θωρούν το σήμερα, αναλογίζονται το χτες. Ανακαλούν μνήμες αρχέγονες, άπειρες εμπειρίες: επιβίωση, νερό, ζωή, θάνατος, έρωτας, πόλεμος, πόνος,…
Επιστροφή στο υπέδαφος του οικισμού. Η τελετή ολοκληρώνεται. Τελετή αέναη για να θυμούνται και να θυμίζουν.
Ο οικισμός της Χοιροκοιτίας, μνημείο παγκόσμιας κληρονομιάς, ως χώρος και ως ιδέα πάντοτε με ενέπνεε. Αποτελεί για μένα πηγή της κυπριακής συνείδησης, την οποία συντηρεί και αθόρυβα μεταδίδει εδώ και χιλιετίες στους ανθρώπους του τόπου τούτου.
Το συμφωνικό ποίημα «Χοιροκοιτία» γράφτηκε το 2017 και παρουσιάστηκε σε πρώτη εκτέλεση τον ίδιο χρόνο από τη Συμφωνική Ορχήστρα Κύπρου. Η μουσική είναι γραμμένη σε τονικό μουσικό ιδίωμα, στο οποίο έχω ενσωματώσει και αναπτύξει ρυθμικά και μελωδικά στοιχεία από την παραδοσιακή μουσική της πατρίδας μας.
Γιώργος Κάρβελλος
Wolfgang Amadeus MOZART (1756-1791): Συμφωνία αρ. 41 σε Ντο μείζονα, Κ. 551 («του Διός»)
Η Συμφωνία αρ. 41 σε Ντο μείζονα είναι η τελευταία, η πιο μακροσκελής, και ίσως η πιο βαθυστόχαστη που συνέθεσε ο Wolfgang Amadeus Mozart. Το έργο ολοκληρώθηκε το καλοκαίρι του 1788 σε διάστημα μόλις εννιά βδομάδων, παράλληλα μάλιστα με τη σύνθεση των άλλων δύο τελευταίων συμφωνιών του, αρ. 39 και 40. Δυστυχώς ο Mozart δεν κατάφερε να ακούσει κανένα από τα τρία αυτά έργα να παρουσιάζεται λόγω του πρόωρου θανάτου του.
Η συναισθηματική ευρύτητα που χαρακτηρίζει τη Συμφωνία αρ. 41, δεν ήταν καθόλου συνήθης για το κοινό της περιόδου του κλασικισμού, και έτσι το έργο θεωρείται προάγγελος των σαφώς πιο δραματικών αριστουργημάτων του ρομαντισμού. Η μεγαλοπρέπεια και το κύρος της συμφωνίας είναι μάλλον και ο λόγος πίσω από το προσωνύμιο «του Διός», που της προσδόθηκε από τον Γερμανό βιολιστή και παραγωγό Johann Peter Salomon, ο οποίος μάλιστα χαρακτήρισε το έργο ως «τον μεγαλύτερο θρίαμβο ορχηστρικής σύνθεσης».
Η Συμφωνία «του Διός» διαφέρει από τα προηγούμενα έργα του Mozart, αφού ο συνθέτης ασχολείται εδώ περισσότερο με το θεματικό περιεχόμενο, την πιο ώριμη ενορχήστρωση και τη συνθετική πολυπλοκότητα. Παρόλο που το έργο ποικίλει σε συναισθηματική ένταση, όλο το θεματικό υλικό είναι με κάποιο τρόπο αλληλένδετο.
Η εναρκτήρια κίνηση Allegro, γραμμένη σε φόρμα σονάτα, είναι δυναμική, με κύρος. Στις δύο μεσαίες κινήσεις χρησιμοποιείται μουσικό υλικό που ακούστηκε προηγουμένως, με ένα Sarabande να χαρακτηρίζει την κίνηση που φέρει τον τίτλο Andante cantabile, και τον αυστριακό παραδοσιακό χορό Ländler να δεσπόζει στην τρίτη κίνηση. Ωστόσο είναι το εκπληκτικό φινάλε το οποίο έχει προκαλέσει αξιοσημείωτους επαίνους. Ο George Grove μάλιστα υπονόησε πως ο Mozart χρησιμοποίησε όλες τις συνθετικές δεξιότητές του για αυτό το φινάλε, σαν να ήξερε ότι ήταν το τελευταίο του, δηλώνοντας ότι «πουθενά δεν έχει επιτύχει περισσότερα». Στο σημείο αυτό, με ένα ιδιοφυές τρόπο, ο Mozart συγχωνεύει τεχνικές αντίστιξης της μπαρόκ περιόδου με τις ισορροπημένες μουσικές φράσεις του κλασικισμού. Στο αποκορύφωμα του έργου, ακούμε πέντε μελωδίες ταυτόχρονα, τις οποίες ο συνθέτης χειρίζεται μουσικά με εξαιρετικό τρόπο, επιτρέποντας έτσι στο κοινό να απολαμβάνει απόλυτα κάθε πτυχή της σύνθεσης.
Pablo de Sarasate (1844-1908): Zigeunerweisen (Τσιγγάνικες Μελωδίες), έργο 20
Ο Pablo de Sarasate ήταν Ισπανός συνθέτης, που ωστόσο έγινε περισσότερο γνωστός ως ένας εκπληκτικός βιολινίστας της εποχής του. Μάλιστα, πολλοί συνθέτες, μεταξύ των οποίων οι Antonín Dvořák και Camille Saint-Saëns, συνέθεσαν έργα ειδικά αφιερωμένα σ’ αυτόν, τα οποία συχνά εκτελούσε επιδεικνύοντας τη θρυλική του δεξιοτεχνία.
Το 1878, ο Sarasate συνέθεσε το έργο Zigeunerweisen με σκοπό να αναδείξει τις ικανότητές του μέσω μιας δικής του σύνθεσης. Το έργο χαρακτηρίζεται από εκθαμβωτικά βιρτουόζικα περάσματα αλλά και εξαιρετική κομψότητα και είναι βασισμένο σε στοιχεία ουγγρικής λαϊκής και τσιγγάνικης μουσικής, όπως υποδεικνύει ο τίτλος. Σύμφωνα με τον Boris Schwarz, το παίξιμο του Sarasate «διακρινόταν από γλυκύτητα και καθαρότητα ήχου[…] Η τεχνική του ήταν άρτια, με τονική ακρίβεια, ιδιαίτερα στις υψηλές νότες», στοιχεία αναγκαία για την εκτέλεση του απαιτητικού αυτού έργου.
Παρόλο που ο Sarasate ήταν εξοικειωμένος με την ισπανική μουσική των Ρομά από νεαρή ηλικία, είναι η ουγγρική τσιγγάνικη μουσική που τον ενέπνευσε για τη σύνθεση του έργου Zigeunerweisen, σίγουρα επηρεαζόμενος και από τις συνθέσεις των Johannes Brahms και Franz Liszt. Οι μελαγχολικές μελωδίες, η εκφραστικότητα και η ζωτικότητα του χαρακτηριστικού αυτού είδους, επικρατούν σε ολόκληρο το έργο. Mάλιστα, προς το τέλος του κομματιού, ο συνθέτης χρησιμοποιεί ένα μουσικό θέμα από την Ουγγρική Ραψωδία αρ. 13 του Liszt, αλλά και τον χαρακτηριστικό ουγγρικό χορό csárdás με την αργή εισαγωγή του («lassú») και την σταδιακά ταχύτερη συνέχεια («friss»). Το Zigeunerweisen είναι γραμμένο ως ένα ενιαίο έργο μίας κίνησης, αλλά χωρίζεται θεματικά σε τέσσερα μέρη, στα οποία χρησιμοποιούνται ποικίλες τεχνικές εγχόρδων, όπως μακροσκελή και γρήγορα spiccato, pizzicato, διπλές νότες και τεχνητές αρμονικές. Το έργο σαφώς αποτελεί μεγάλη πρόκληση για τον σολίστ, αλλά την ίδια στιγμή είναι άκρως απολαυστικό για το κοινό.
Δρ. Χριστίνα Μιχαήλ
Περισσότερες Πληροφορίες
Πότε/Πού: Λευκωσία: Πέμπτη 22 Απριλίου 2021, Θεατρο Παλλάς, Πύλη Πάφου στις 20:30 (Θέατρο Παλλάς, Πύλη Πάφου (Γωνία Ρηγαίνης και Αρσινόης, 1010 Λευκωσία, 22 410181)
Λάρνακα: Παρασκευή 23 Απριλίου 2021, Δημοτικό Θέατρο στις 20:30 (Δημοτικό Θέατρο Λάρνακας (Λεωνίδα Κιούπη, Λάρνακα, 24 665794)
Επικοινωνία: Τηλέφωνο 22 463135 ή στο c.elia@cyso.org.cy
Προπώληση εισιτηρίων:
• Διαδικτυακά από την ιστοσελίδα cyso.interticket.com
• Για τη συναυλία στη Λευκωσία, εισιτήρια θα διατίθενται και από το ταμείο του Θεάτρου Παλλάς κάθε Τετάρτη 16:00-19:00.
• Δεν θα γίνεται προπώληση εισιτηρίων στον ταμείο των θεάτρων τη μέρα της συναυλίας
