Του Απόστολου Κουρουπάκη
Επιστροφή τριών κυπριακών αρχαιοτήτων από τις ΗΠΑ και το Βέλγιο πέτυχε το Τμήμα Αρχαιοτήτων το προηγούμενο διάστημα, συνεργαζόμενο με τις αρμόδιες αρχές της Δημοκρατίας και έχοντας ψηλά στις προτεραιότητές του τον επαναπατρισμό αρχαιοτήτων που ανήκουν στην Κύπρο. Μάλιστα, όπως είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε οι αρχαιολογικοί λειτουργοί του Τμήματος Αρχαιοτήτων παρακολουθούν στενά διεθνείς δημοπρασίες και άλλου είδους δραστηριότητες, ώστε να εντοπίσουν κυπριακές αρχαιότητες που εξήχθησαν παράνομα από την Κύπρο οποιαδήποτε στιγμή. Αμέσως μόλις εντοπιστεί αντικείμενο που ενδιαφέρει το Τμήμα Αρχαιοτήτων ενεργοποιούνται όλοι οι δίαυλοι επικοινωνίας και όλοι οι μηχανισμοί, προκειμένου να γίνουν οι νομικά δέουσες ενέργειες για να επιστραφεί η αρχαιότητα. Ταυτόχρονα, το Τμήμα Αρχαιοτήτων εξετάζει και συλλέγει πληροφορίες που αφορούν αρχαιότητες οι οποίες βρίσκονται σε χέρια ιδιωτών, και που επιθυμούν να τις επιστρέψουν οικιοθελώς.
Σχετικά με τους πρόσφατους επαναπατρισμούς, αυτοί αφορούν ένα πήλινο άρμα και ένα φλασκί της Δίχρωμης ΙV κεραμικής που χρονολογούνται στην Κυπρο-Αρχαϊκή περίοδο (700-600 π.Χ.). Οι αρχαιότητες αυτές είχαν εντοπιστεί το 2024 να πωλούνται σε δημοπρασία του γκαλερί «Art for Eternity» στη Νέα Υόρκη, ΗΠΑ, από τους υπεύθυνους για την παρακολούθηση της παράνομης διακίνησης κυπριακών αρχαιοτήτων στο διαδίκτυο αρχαιολογικούς λειτουργούς του Τμήματος Αρχαιοτήτων. Σε συνεργασία με την Αστυνομία Κύπρου, την Interpol Λευκωσίας, το Γραφείο Καταπολέμησης Παράνομης Κατοχής και Διακίνησης Αρχαιοτήτων και την Νομική Υπηρεσία της Δημοκρατίας, το Τμήμα Αρχαιοτήτων απέστειλε αίτημα στις αρμόδιες αρχές των ΗΠΑ για των επαναπατρισμό των αρχαιοτήτων. Με την παρέμβαση του υπουργείου Δικαιοσύνης των ΗΠΑ και του FBI, το γκαλερί «Art for Eternity» αποδέχθηκε να επιστρέψει τις αρχαιότητες στην Κύπρο.
Την Τετάρτη 6 Αυγούστου, σε ειδική τελετή που διοργανώθηκε από την Πρεσβεία της Κυπριακής Δημοκρατίας στη Ουάσιγκτον, πραγματοποιήθηκε επίσημη παράδοση δύο κυπριακών αρχαιοτήτων.
Από το Βέλγιο επεστράφη αμφορέας της ∆ίχρωμης ΙV κεραμικής της ΚυπροΑρχαϊκής Ι περιόδου (750-600 π.Χ.).
Από το Βέλγιο και τη Γερμανία
Η άλλη αρχαιότητα επαναπατρίστηκε από το Βέλγιο και πρόκειται για αμφορέα της Δίχρωμης ΙV κεραμικής της Κυπρο-Αρχαϊκής Ι περιόδου (750-600 π.Χ.). Η αρχαιότητα είχε εντοπιστεί στις αρχές 2025 να πωλείται σε δημοπρασία του οίκου δημοπρασιών Vanderkindere στις Βρυξέλλες από τους υπεύθυνους αρχαιολογικούς λειτουργούς του Τμήματος Αρχαιοτήτων και πάλι μετά από συντονισμένες ενέργειες του Τμήματος Αρχαιοτήτων, της Αστυνομίας Κύπρου, της Interpol Λευκωσίας, του Γραφείου Καταπολέμησης Παράνομης Κατοχής και Διακίνησης Αρχαιοτήτων, της Μονάδας Διεθνούς Νομικής Συνεργασίας του υπουργείου Δικαιοσύνης και Δημόσιας Τάξης και της Eurojust, και με την παρέμβαση των Βέλγικων αρχών, ο οίκος αποδέχθηκε να επιστρέψει την αρχαιότητα. Στις 6 Αυγούστου 2025, σε τελετή που διοργανώθηκε στα Γραφεία του οίκου δημοπρασιών Vanderkindere στις Βρυξέλλες, στο Βέλγιο, πραγματοποιήθηκε επίσημη παράδοση μίας κυπριακής αρχαιότητας σε μέλη της Μόνιμης Αντιπροσωπείας της Κύπρου στις Βρυξέλλες.
Τον Ιούνιο του 2025 παραδόθηκε στις κυπριακές αρχές, στους χώρους της πρεσβευτικής κατοικίας της Κυπριακής Δημοκρατίας στη Γερμανία, ένας αρχαίος κυπριακός σφραγιδόλιθος της Αρχαϊκής Περιόδου (750-475 π.Χ.). Ο σφραγιδόλιθος επίσης είχε εντοπιστεί να πωλείται σε δημοπρασία στη Γερμανία
Παλαιότεροι επαναπατρισμοί
Πριν από έναν χρόνο περίπου, τον Ιούλιο του 2024 το Τμήμα Αρχαιοτήτων είχε ανακοινώσει ότι επαναπατρίστηκαν από τη Στουτγάρδη, Γερμανία, τριάντα επτά κυπριακές αρχαιότητες, οι οποίες είχαν εξαχθεί από την Κυπριακή Δημοκρατία μεταξύ 1964-1968 από Γερμανό υπήκοο, ο οποίος εργαζόταν τα χρόνια εκείνα στην Πρεσβεία της Γερμανίας στη Λευκωσία. Τις αρχαιότητες στις κυπριακές αρχές παρέδωσε η σύζυγός του. Στις αρχαιότητες που επαναπατρίστηκαν περιλαμβάνονται πήλινα αγγεία που χρονολογούνται από την Πρώιμη-Μέση Εποχή του Χαλκού (περ. 2000 π.Χ.) μέχρι και τη μεσαιωνική περίοδο, όπως και τέσσερις πήλινοι λύχνοι, οι οποίοι χρονολογούνται από την Κυπρο-Κλασική μέχρι την Υστερο-Ρωμαϊκή περίοδο.
Τον Νοέμβριο του 2024 επαναπατρίστηκε από το Παρίσι, μια δακτυλιόσχημη προχοΐσκη της Ύστερης Εποχής του Χαλκού κυπριακής προέλευσης, η οποία είχε εντοπιστεί από το Τμήμα Αρχαιοτήτων να πωλείται σε διαδικτυακή δημοπρασία στις 23 Φεβρουαρίου 2024. Ο κάτοχος του αντικειμένου αποδέχθηκε να επιστρέψει οικιοθελώς την αρχαιότητα στην Κυπριακή Δημοκρατία.
Στις 3 Δεκεμβρίου 2024 ολοκληρώθηκε ο επαναπατρισμός πέραν των 100 κυπριακών αρχαιοτήτων (όπως και ποσοτήτων θραυσμάτων από αρχαιότητες), που είχαν παραδοθεί στην Ύπατη Αρμοστεία από τις αστυνομικές αρχές του Ηνωμένου Βασιλείου και από ιδιώτες. Οι αρχαιότητες περιλαμβάνουν λίθινα εργαλεία της Νεολιθικής περιόδου (7η−6η χιλιετία π.Χ.), πήλινα αγγεία που χρονολογούνται από την Πρώιμη Εποχή του Χαλκού (περ. 2000 π.Χ.) μέχρι τα μεσαιωνικά χρόνια, ένα Κυπρο-Αρχαϊκό ειδώλιο, πήλινους λύχνους της Ρωμαϊκής περιόδου, κοσμήματα διαφόρων περιόδων, χάλκινα νομίσματα και θρησκευτικές εικόνες, κυρίως του 19ου − αρχών του 20ού αιώνα. Επαναπατρίσθηκε επίσης και αριθμός θραυσμάτων από λίθινα, πήλινα και γυάλινα αγγεία και ψηφίδες. Οι αρχαιότητες είχαν εξαχθεί παράνομα από την Κύπρο κατά τις δεκαετίες 1960 και 1970, παραδόθηκαν στην Ύπατη Αρμοστεία, είτε μετά από σχετικά αιτήματα του Τμήματος Αρχαιοτήτων (μέσω του Γραφείου Καταπολέμησης Παράνομης Κατοχής και Διακίνησης Αρχαιοτήτων και της Ιντερπολ-Λευκωσίας), προς τις αρχές του Ηνωμένου Βασιλείου για απόσυρση των αρχαιοτήτων από δημοπρασίες, ή μετά από οικιοθελείς παραδόσεις από άτομα που ζουν στο Ηνωμένο Βασίλειο και που επιθυμούν να συμβάλουν στην προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς της Κύπρου.
