Kathimerini.gr
ΠΕΤΡΟΣ ΠΑΠΑΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ
Οι ξένοι τουρίστες που βρίσκονταν στην πρωτεύουσα της Καταλωνίας τις προηγούμενες ημέρες δύσκολα θα καταλάβαιναν ότι η Ισπανία διήνυε την τελική ευθεία για τις βουλευτικές εκλογές της 28ης Απριλίου. Στους δρόμους και στις πλατείες σχεδόν τίποτα δεν θύμιζε προεκλογικό αγώνα, αν εξαιρούσε κανείς κάποια ταμπλό σε στάσεις λεωφορείων. Την Τρίτη, οι πολίτες της Βαρκελώνης κατέκλυσαν τη Ράμπλα, έναν από τους πιο όμορφους πεζόδρομους της Ευρώπης, όχι για να ακούσουν κάποιον πολιτικό που διεκδικούσε την εξουσία, αλλά για να γιορτάσουν τη Σαντ Τζόρντι, τη γιορτή του Αγίου Γεωργίου, έτσι όπως συνηθίζουν οι Καταλανοί: ανταλλάσσοντας βιβλία και τριαντάφυλλα, αγορασμένα από τα άπειρα κιόσκια των εκδοτών και των ανθοπωλών, σε αυτό το χαρούμενο πανηγύρι της γνώσης, της τέχνης και του έρωτα. Ανάμεσα στα αντικριστά κτίρια της τοπικής κυβέρνησης (Τζενεραλιτάτ) και του δημαρχείου, στην πλατεία Σαντ Τζάουμε, πλήθη πολιτών, μαζί και ο πρόεδρος της αυτόνομης περιοχής Κιμ Τόρα, χόρευαν τον παραδοσιακό καταλανικό χορό, τη σαρντάνα, υπό τις μελωδίες της υπαίθριας ορχήστρας.
Σε μια δεύτερη ματιά, η ατμόσφαιρα εμφανιζόταν λιγότερο ειδυλλιακή. Ενα τεράστιο πανό για την ελευθερία της έκφρασης στο μπαλκόνι της Τζενεραλιτάτ είχε αντικαταστήσει τις κίτρινες κορδέλες που βρίσκονταν μέχρι πρότινος εκεί – το κίτρινο παραπέμπει στην ανεξαρτησία της Καταλωνίας και η κορδέλα είναι σύμβολο αλληλεγγύης στους 12 πολιτικούς και ακτιβιστές που δικάζονται αυτές τις μέρες, οι πιο πολλοί φυλακισμένοι, για το αμφιλεγόμενο δημοψήφισμα του Οκτωβρίου του 2017 υπέρ της απόσχισης. Η ισπανική Δικαιοσύνη διέταξε να κατέβουν αυτά τα σύμβολα από τα δημόσια κτίρια, υποστηρίζοντας ότι μεροληπτούν υπέρ μιας παράταξης στη διάρκεια προεκλογικής περιόδου και αφήνοντας ανοιχτό το ενδεχόμενο δίωξης του Τόρα.
Μια άλλη ισχυρή προσωπικότητα του αποσχιστικού μπλοκ, ο ηγέτης του ιστορικού αριστερού κόμματος ERC, Οριόλ Τζουνκέρας, υποχρεώνεται να κάνει προεκλογικό αγώνα μέσω τηλεδιασκέψεων από το κελί του, σε φυλακή της Μαδρίτης. Οι κίτρινες κορδέλες, οι σημαίες της καταλανικής ανεξαρτησίας (εστελάδα) και τα πανό που έχουν κρεμάσει πολλοί πολίτες στα μπαλκόνια τους υπενθυμίζουν ότι το ηφαίστειο του αποσχιστικού ρεύματος είναι πάντα ενεργό. Το ίδιο υποδηλώνουν και οι περιπέτειες της υπηρεσίας DiploCat (Διπλωματία της Καταλωνίας), που μας προσκάλεσε στην Καταλωνία με αφορμή τη Γιορτή των Τριαντάφυλλων και των Βιβλίων: η προηγούμενη κυβέρνηση του συντηρητικού πρωθυπουργού Μαριάνο Ραχόι (Λαϊκό Κόμμα, ΡΡ) την είχε διαλύσει, υπενθυμίζοντας ότι η διπλωματία αποτελεί μονοπώλιο της κεντρικής κυβέρνησης σε κάθε συντεταγμένη δημοκρατία. Ωστόσο, η Τζενεραλιτάτ την επανέφερε πρόσφατα, με την ανοχή της απερχόμενης κυβέρνησης του Πέδρο Σάντσεθ (Σοσιαλιστικό Κόμμα, PSOE), σημειώνοντας ότι πρόκειται για διπλωματία της κοινωνίας των πολιτών (πανεπιστήμια, επιχειρηματικοί σύνδεσμοι, αθλητικοί όμιλοι κ.ά.) με ελάχιστο προσωπικό και χωρίς καμία παρουσία στο εξωτερικό.
Γεγονός είναι ότι το Καταλανικό αποτελεί αποφασιστικό παράγοντα των πολιτικών εξελίξεων σε ολόκληρη την Ισπανία εδώ και ενάμιση χρόνο. Σε συνδυασμό με τα σκάνδαλα διαφθοράς του ΡΡ, διαδραμάτισε καταλυτικό ρόλο στην πτώση της κυβέρνησης Ραχόι, τον περασμένο Ιούνιο.
Κύμα εθνικισμού
Αλλά και ο Σάντσεθ, που τον διαδέχθηκε, έχασε την εμπιστοσύνη της Βουλής τον Φεβρουάριο, όταν τα καταλανικά κόμματα που τον υποστήριζαν μέχρι τότε τού τράβηξαν το χαλί κάτω από τα πόδια. Αν και ηπιότερος του Ραχόι, ο Σάντσεθ απέρριψε κατηγορηματικά κάθε ιδέα για δημοψήφισμα, αντιπροτείνοντας διάλογο με στόχο τη συνταγματική κατοχύρωση διευρυμένης αυτονομίας.
Στο μεταξύ, η σύγκρουση για την Καταλωνία είχε προκαλέσει παλιρροϊκό ρεύμα πληγωμένου ισπανικού εθνικισμού στις περισσότερες περιοχές της χώρας. Πάνω σε αυτό το ρεύμα φιλοδοξεί να σερφάρει το Vox, μέχρι πρότινος περιθωριακό κόμμα, που προήλθε από πρώην μέλη του ΡΡ και εμφανίζεται με ποσοστά πάνω από το 10% (κάποιοι αναλυτές με τους οποίους μιλήσαμε φοβούνταν ότι μπορεί να πλησιάσει και το 15%). Η υπερεθνικιστική πίεση του Vox επιδρά καταλυτικά στην ευρύτερη συντηρητική παράταξη. Με τον 38χρονο Πάμπλο Κασάδο στο τιμόνι, το ΡΡ μεταμορφώθηκε μέσα σε οκτώ μήνες σε μια σκληροπυρηνική Δεξιά, που εγκαλεί τον Σάντσεθ για εθνική προδοσία στο Καταλανικό, ακόμη και κάλυψη παιδεραστών και άλλων εγκληματιών. Από κοντά οι Ciudadanos του Αλμπερτ Ριβέρα, που ξεκίνησαν ως κεντρώο, φιλελεύθερο κόμμα, για να μεταμορφωθούν σε έναν ακόμη πυλώνα της Δεξιάς, που διεκδικεί την ηγεμονία της συντηρητικής παράταξης από το ΡΡ. Μάλιστα, τα δύο δεξιά κόμματα συγκυβερνούν από τον περασμένο Δεκέμβριο στην Ανδαλουσία σε συνεργασία με το Vox. Στις δύο τηλεοπτικές αναμετρήσεις μεταξύ πολιτικών αρχηγών, την εβδομάδα που πέρασε, το Καταλανικό βρέθηκε στη πρώτη γραμμή και εδραιώθηκε η εικόνα της πόλωσης ανάμεσα σε αυτή την τριφασική Δεξιά και στο άτυπο μπλοκ του PSOE με το αριστερό Podemos.
Οι δημοσκοπήσεις έφερναν το PSOE στην πρώτη θέση με μεγάλη διαφορά από τα υπόλοιπα κόμματα, χωρίς όμως να είναι καθαρό αν μία από τις δύο παρατάξεις θα εξασφαλίσει κοινοβουλευτική πλειοψηφία. Τα περιφερειακά κόμματα, κυρίως των Καταλανών και των Βάσκων, ενδέχεται να παίξουν και πάλι ρόλο ρυθμιστή. Αλλά με το πρωτοφανές στα χρονικά 40% των ψηφοφόρων να εμφανίζονται μέχρι την τελευταία στιγμή αναποφάσιστοι, οποιαδήποτε πρόβλεψη είναι παρακινδυνευμένη. Το μόνο βέβαιο είναι ότι η ανοιχτή πληγή του Καταλανικού θα συνεχίσει να έχει τοξικές επιδράσεις στη δημόσια ζωή της Ισπανίας όσο δεν βρίσκει αποτελεσματική πολιτική αντιμετώπιση.
Κιμ Τόρα, πρόεδρος της Καταλωνίας: «Να παρέμβει η Ευρωπαϊκή Ενωση»
Ο Κιμ Τόρα, πρόεδρος της Καταλωνίας, έξω από το μέγαρο της τοπικής κυβέρνησης.
Δημοσιογράφος και ακτιβιστής για την καταλανική ανεξαρτησία από τα νεανικά του χρόνια, ο Κιμ Τόρα ανέλαβε την προεδρία της περιοχής ύστερα από την περιπέτεια του δημοψηφίσματος και τη σκληρή αντίδραση των ισπανικών αρχών, που οδήγησαν τον προκάτοχό του, Κάρλες Πουτζντεμόν, στις Βρυξέλλες. Τον συνάντησα την περασμένη Τετάρτη στο μέγαρο της Τζενεραλιτάτ, μαζί με ολιγάριθμη ομάδα δημοσιογράφων από Γερμανία, Βρετανία, Ιταλία, Σλοβενία, Εσθονία και Λετονία. Το προηγούμενο βράδυ, στο δεύτερο ντιμπέιτ των πολιτικών αρχηγών, ο Αλμπερτ Ριβέρα των Ciudadanos τον αποκάλεσε ναζί.
«Δυστυχώς, δεν είναι η πρώτη φορά», σχολίασε. «Παρόμοιες ύβρεις είχαν εξαπολύσει κατά των Καταλανών που αγωνίζονται για ανεξαρτησία ο πρώην πρωθυπουργός Φελίπε Γκονζάλες και ο πρώην αντιπρόεδρος της κυβέρνησης Αλφόνσο Γκέρα. Γνωρίζετε ότι ο λαός της Καταλωνίας, όπως και της Ισπανίας, υπέφερε πολύ από δύο δικτατορίες, πρώτα του Πρίμο ντε Ριβέρα και ύστερα του Φράνκο. Πληρώσαμε βαρύ φόρο αίματος παλεύοντας για τη δημοκρατία, γι’ αυτό παρόμοιοι χαρακτηρισμοί εναντίον μας είναι το έσχατο της κατάπτωσης. Οποιος παρακολούθησε το ντιμπέιτ είδε ότι ο Ριβέρα, με τις διαρκείς διακοπές και επιθέσεις του, ήταν το αντίθετο του πολιτισμένου ανθρώπου. Εδωσα εντολή στους δικηγόρους μου να καταθέσουν μήνυση για συκοφαντική δυσφήμηση».
Γιατί δεν καρποφόρησε ο διάλογος με τον Πέδρο Σάντσεθ και για ποιο λόγο τα καταλανικά κόμματα προκάλεσαν την πτώση την κυβέρνησής του; «Συναντηθήκαμε δύο φορές, μία στο Μονκλόα (το πρωθυπουργικό μέγαρο της Μαδρίτης) και μία εδώ που βρισκόμαστε, χωρίς ουσιώδη πρόοδο. Εμείς ζητήσαμε συμφωνημένο, δεσμευτκό δημοψήφισμα, κάτι που απέρριψε ο πρωθυπουργός, υποστηρίζοντας ότι είναι αντισυνταγματικό, χωρίς να αντιπροτείνει κάτι συγκεκριμένο. Την τρίτη φορά προτείναμε να βγει ανακοίνωση, όπου κάθε πλευρά θα κατέγραφε τις θέσεις της και τα επόμενα βήματα. Αυτό προκάλεσε εξέγερση της Δεξιάς και της Ακροδεξιάς, με το συλλαλητήριο της Μαδρίτης. Αλλά η αυτοδιάθεση δεν είναι κάτι που παραχωρείται ή δεν παραχωρείται. Είναι αναπαλλοτρίωτο δικαίωμα όλων των λαών».
Στη συνάντησή μας ο κ. Τόρα είχε καρφιτσωμένη στο πέτο του την επίμαχη κίτρινη κορδέλα. Τον ρώτησα γιατί επιμένει να φέρεται σαν ακτιβιστής, με μια χειρονομία που εξοργίζει τους μισούς από τους πολίτες και δεν συνάδει με τον θεσμικό του ρόλο. «Δεν είναι σύμβολο ενός πολιτικού στρατοπέδου, αλλά του αγώνα για την απελευθέρωση των πολιτικών κρατουμένων. Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι περίπου το 80% των Καταλανών συμφωνεί σε τρία ζητήματα: ότι το πολιτικό ζήτημα της περιοχής δεν λύνεται στα δικαστήρια, ότι πρέπει να γίνει δημοψήφισμα για αυτοδιάθεση και ότι είναι υπέρ της αβασίλευτης Δημοκρατίας. Δεν σημαίνει πως όλοι αυτοί είναι υπέρ της ανεξαρτησίας. Το επιχείρημα ότι δεν μπορούμε να κάνουμε ανεξάρτητο κράτος με ένα ποσοστό έστω και 52% είναι σαθρό. Η κυβέρνηση και η Βουλή της Βρετανίας δέχθηκαν δημοψήφισμα για την ανεξαρτησία της Σκωτίας, το οποίο θα θεωρούνταν έγκυρο με κάθε ποσοστό άνω του 50%. Γιατί οι Καταλανοί να μην έχουν το ίδιο δικαίωμα;».
Τι περιμένουν από τις εκλογές στην Ισπανία οι εθνικιστές της Καταλωνίας που πασχίζουν να φύγουν από αυτήν; «Δεν έχουμε τη δύναμη να επιβάλουμε συνταγματική αλλαγή στην Ισπανία, προσδοκούμε όμως να ενισχυθεί εκλογικά το στρατόπεδο της ανεξαρτησίας. Καθώς η Δεξιά είναι διασπασμένη, εκτιμώ ότι θα κερδίσουν τις εκλογές οι Σοσιαλιστές και μάλλον θα επιδιώξουν να συγκυβερνήσουν με τους Ciudadanos. Αν, όμως, σχηματιστεί κυβέρνηση Δεξιάς - Ακροδεξιάς, το καταλανικό ζήτημα θα βρεθεί σε πολύ κρίσιμο σταυροδρόμι, καθώς θα προσπαθήσουν να ξαναδιαλύσουν τους θεσμούς μας. Οσο για το ενδεχόμενο να στηρίξουμε και πάλι κυβέρνηση Σοσιαλιστών - Podemos, αυτό θα εξαρτηθεί από τις δεσμεύσεις του Σάντσεθ. Μέχρι σήμερα δεν έχει δεσμευθεί σε τίποτα».
Με το αδιέξοδο κατά τα φαινόμενα να διαιωνίζεται, ο κ. Τόρα κοιτάει για βοήθεια στο εξωτερικό. «Απευθύνω έκκληση για διεθνή μεσολάβηση, πρώτα απ’ όλα από την Ε.Ε. γιατί το ζήτημα δεν είναι μόνο καταλανικό, αφορά τη δημοκρατία και τα ανθρώπινα δικαιώματα σε όλη την Ευρώπη. Είναι αλήθεια ότι οι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι δεν είναι πρόθυμοι να παρέμβουν, πράγμα που για την περίπτωση του κ. Ταγιάνι δεν προκαλεί έκπληξη, αφού ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου πρόσφατα βρήκε πολλά θετικά σημεία στον Μουσολίνι. Ωστόσο, το κλίμα έχει αρχίσει να αλλάζει. Πρόσφατα, 41 Γάλλοι γερουσιαστές, περισσότεροι από 400 Ιταλοί διανοούμενοι, η Διεθνής Αμνηστία και πολλοί άλλοι τάχθηκαν στο πλευρό μας. Μίλησα, επίσης, με τον πρόεδρο της Σλοβενίας και την τοπική πρωθυπουργό της Σκωτίας. Θα συνεχίσουμε. Δεν είναι δυνατόν ένα μη βίαιο κίνημα να αντιμετωπίζεται με απολυταρχισμό και η αυτοδιάθεση να είναι απαγορευμένη λέξη στην Ευρώπη του 21ου αιώνα».
Αντα Κολάου, δήμαρχος Βαρκελώνης: «Οχι στην πολιτική της τεστοστερόνης»
Η δήμαρχος Βαρκελώνης Αντα Κολάου σε εκδήλωση για τη γιορτή του Αγίου Γεωργίου.
Προτού γίνει δήμαρχος Βαρκελώνης, υποστηριζόμενη από το Podemos, το 2015, η Αντα Κολάου είχε αποκτήσει φήμη ως μαχητική ακτιβίστρια εναντίον των εξώσεων νοικοκυριών με μη εξυπηρετούμενα στεγαστικά δάνεια από τα σπίτια τους. Στην κρίση του Καταλανικού τάχθηκε υπέρ της διεξαγωγής δημοψηφίσματος, αλλά εναντίον της ανεξαρτησίας.
Στη συνέντευξη που μου παραχώρησε στο μέγαρο Virreina, καρδιά των εορταστικών εκδηλώσεων της περασμένης Τρίτης, τη ρώτησα αν μια τέτοια «ενδιάμεση» στάση έχει νόημα σε μια προεκλογική περίοδο φορτισμένη από εκρηκτική πόλωση, οργή και ύβρεις.
«Σε καμία περίπτωση δεν υιοθετώ ενδιάμεση θέση. Δεν είμαι υπέρ της ανεξαρτησίας, είμαι υπέρ της ριζοσπαστικής δημοκρατίας. Προτείνω τον δρόμο του διαλόγου για ένα κράτος ομοσπονδιακό, ίσως και συνομοσπονδιακό, ύστερα από ένα δημοψήφισμα συμφωνημένο και αποδεκτό, χωρίς το οποίο θα διαιωνίζεται ο διχασμός του κοινωνικού σώματος και θα κυριαρχεί η μνησικακία και στα δύο στρατόπεδα. Το να βάζεις μαξιμαλιστικούς στόχους, χωρίς συμβιβασμούς, ταιριάζει ίσως στον ακτιβισμό ορισμένων. Αυτό δεν το λέω υποτιμητικά γιατί ήμουν μια ζωή ακτιβίστρια. Ωστόσο, όταν κυβερνάς, οφείλεις να ενσωματώνεις και θέσεις, ευαισθησίες της άλλης πλευράς, αλλιώς δεν θα έχεις ευρεία νομιμοποίηση. Αυτό θέλει πιο πολύ χρόνο, είναι πιο δύσκολο, αλλά είναι ο μόνος δρόμος. Λυπάμαι πολύ για τις ακραίες εντάσεις που έχουμε ζήσει, γι΄ αυτή την ακραία πόλωση. Πιστεύω ότι η πολιτική της τεστοστερόνης, των κραυγών, της απαξίωσης του άλλου κάνει ζημιά σε όλους».
Οι ευθύνες
Για την Αντα Κολάου, Μαδρίτη και αποσχιστές μοιράζονται τις ευθύνες αν και σε άνισα μερίδια.
«Ναι, έχουν ευθύνη και οι δύο, αν και δεν τους βάζω στο ίδιο επίπεδο. Είναι ξεκάθαρο για εμένα ότι το ισπανικό κράτος προχώρησε σε επίδειξη ισχύος και κατάχρηση εξουσίας. Η κυβέρνηση του ΡΡ υπό τον Μαριάνο Ραχόι αρνήθηκε κάθε διάλογο και ευθύνεται που οδηγηθήκαμε σε μία κατάσταση χωρίς προηγούμενο. Δεν μπορείς να στερήσεις το δικαίωμα των πολιτών να αποφασίσουν για ένα τόσο σοβαρό θέμα που αφορά τη ζωή και το μέλλον τους. Αλλά και τα κόμματα που υποστηρίζουν την ανεξαρτησία οφείλουν να εγκαταλείψουν τις μαξιμαλιστικές αξιώσεις τους, γιατί οδηγούνται σε αδιέξοδο».
Σε έναν μήνα η Αντα Κολάου θα δώσει μια δύσκολη μάχη για την επανεκλογή της, στις δημοτικές εκλογές που θα διεξαχθούν παράλληλα με τις ευρωεκλογές. Μεταξύ των ανθυποψηφίων της θα είναι και ο πρώην πρωθυπουργός της Γαλλίας Μανουέλ Βαλς, τον οποίο είδαμε να υπογράφει βιβλία του σε ένα κιόσκι, στην πλατεία Καταλωνίας και υποστηρίζεται από τους Ciudadanos.
Ρώτησα την Αντα Κολάου τι καινούργιο θεωρεί ότι έφερε επί δημαρχίας της.
«Η νίκη μιας γυναίκας, που μάλιστα δεν ήταν επαγγελματίας πολιτικός, ύστερα από τέσσερις δεκαετίες ήταν ένα σημείο καμπής για τη Βαρκελώνη. Φτιάξαμε έναν συνδυασμό απλών ανθρώπων, που δεν προέρχονταν από την οικονομική ελίτ και τα κόμματα εξουσίας, και δείξαμε ότι μπορούμε να διαχειριστούμε την πόλη μας. Κάναμε πράγματα που μας έλεγαν ότι ήταν ουτοπικά: καταπολεμήσαμε την αισχροκέρδεια, βάλαμε τέλος στο πάρτι των δημοτικών επενδύσεων, ιδρύσαμε έναν δημόσιο φορέα ηλεκτροδότησης, εναλλακτικό στο ολιγοπώλιο των ιδιωτικών εταιρειών, προς όφελος των πολιτών. Φυσικά, έχουμε ακόμη να κάνουμε πάρα πολλά, ιδίως στα πεδία της μείωσης των ανισοτήτων και της βιώσιμης ανάπτυξης. Είμαι περήφανη, όμως, γιατί δώσαμε δείγματα γραφής μιας νέου τύπου αυτοδιοίκησης, από τον λαό, με τον λαό, για τον λαό, με μορφές άμεσης δημοκρατίας».
Πριν από τρία χρόνια, η Αντα Κολάου είχε υποστηρίξει το DiEM25 του Γιάνη Βαρουφάκη, ο οποίος συναντήθηκε μαζί της στη Βαρκελώνη. Πώς βλέπει τις ευρωεκλογές του επόμενου μήνα; «Κρατάω επαφή με τον Γιάνη, αν και τα καθήκοντά μου δεν μου επιτρέπουν καθημερινή ενασχόληση με έναν πολιτικό φορέα. Νομίζω ότι η πρωτοβουλία του είναι συμπληρωματική με άλλες, όπως εκείνη που έχουμε πάρει για την ανάπτυξη της κοινοτικής δημοκρατίας, σε επίπεδο ευρωπαϊκών δήμων. Πιστεύω ότι η πολιτική της Ευρωπαϊκής Ενωσης, όπως τη γνωρίσαμε τα προηγούμενα χρόνια, είναι τελειωμένη. Ο κόσμος έχει απογοητευθεί από τη γραφειοκρατία των Βρυξελλών, από μια διακυβέρνηση προς όφελος των ολιγοπωλίων. Εκείνο που χρειάζεται είναι η ανασυγκρότηση της Ε.Ε. από τα κάτω, μαζί με τους πολίτες. Η γραφειοκρατική Ε.Ε. του σήμερα προδίδει τις καταστατικές αρχές της και τις δημοκρατικές αξίες, όπως μας έδειξε για παράδειγμα η διαχείριση του μεταναστευτικού, που ήταν μια απόλυτη αποτυχία».
