Ο διεθνής ανταγωνισμός για την κατάκτηση των ενεργειακών αγορών της Ασίας με φυσικό αέριο, με νέα έργα ανάπτυξης μονάδων υγροποίησης σε Αυστραλία, Ρωσία, ανατολική Αφρική και τη βόρεια Αμερική μπορεί να ρίξουν τις τιμές στα επίπεδα της Ευρώπης, θέτοντας σε άλλη βάση το ερώτημα αν η υγροποίηση ή ένας αγωγός αποτελούν πράγματι τις κατάλληλες επιλογές για την εξαγωγή του κυπριακού φυσικού αέριου. Ο αναλυτής του Κέντρου Παγκοσμίων Ενεργειακών Μελετών του Ην. Βασιλείου και καθηγητής στη Σχολή Διοίκησης του Ενεργειακού Κέντρου Skolkovo της Μόσχας, Τζούλιαν Λι, περιγράφει στην «Κ» το ενεργειακό περιβάλλον και θέτει προς τις κυπριακές αρχές το ερώτημα αν είναι καταλληλότερη αγορά για την πώληση του φυσικού αερίου η ίδια η περιοχή της ανατολικής Μεσογείου. Αναγνωρίζει, όμως, ότι η πολιτική και οι γεωπολιτικές ισορροπίες παίζουν σημαντικό ρόλο στην λήψη αποφάσεων.
–Πολλοί αναλυτές υποστηρίζουν ότι η ανακάλυψη υδρογονανθράκων στην Ανατολική Μεσόγειο θα αλλάξει τις γεωστρατηγικές ισορροπίες στην περιοχή. Σε ποια κατεύθυνση μπορούμε να δούμε τις αλλαγές;
–Είναι πάντα δύσκολο να εκτιμηθεί κατά πόσο οι μεγάλες ανακαλύψεις υδρογονανθράκων αλλάζουν την περιφερειακή γεωπολιτική, οπουδήποτε στον κόσμο και αν ανακαλύπτονται. Πολύ συχνά, υπάρχει η ελπίδα ότι οι ανακαλύψεις μεγάλων ποσοτήτων υδρογονανθράκων θα επιτρέψει σε δύο γειτονικές χώρες, που βρίσκονται σε σύγκρουση μεταξύ τους, να δουν τα οφέλη της συνεργασίας τους και συνεπώς η ανακάλυψη φυσικών πόρων θα λειτουργήσει ως καταλύτης για καλύτερες σχέσεις. Στην πράξη, όμως, το επιθυμητό αυτό αποτέλεσμα σπάνια φαίνεται να συμβαίνει. Η ανακάλυψη του κοιτάσματος «Αφροδίτη» έχει γίνει σε ύδατα στα οποία εγείρει αξιώσεις η Τουρκία. Ανεξάρτητα από το αν οι εν λόγω απαιτήσεις έχουν βάσει, αυτές έχουν γίνει.
Μερικοί έχουν προτείνει ότι ο πιο οικονομικά αποδοτικός τρόπος για την εξαγωγή του φυσικού αερίου της Κύπρου είναι μέσω αγωγού προς την Τουρκία και βλέπουν αυτή την προοπτική ως καταλύτης για έναν ευρύτερο διακανονισμό των σχέσεων μεταξύ Κύπρου και Τουρκίας. Άλλοι υποστηρίζουν ότι η σύγκρουση μεταξύ των δύο θα αποτρέψει οποιαδήποτε πιθανότητα ενός τέτοιου αγωγού.
Περαιτέρω, στα ανατολικά, οι μεγάλες ανακαλύψεις στα ανοικτά των ακτών του Ισραήλ θα μπορούσαν να έχουν σημαντικές επιπτώσεις σε περιφερειακό επίπεδο. Το φυσικό αέριο θα μπορούσε να αξιοποιηθεί από το Ισραήλ ως μέσο για την αύξηση των πλεονεκτημάτων του, από ενεργειακή και οικονομική άποψη, έναντι των γειτόνων του. Αντίθετα, το φυσικό αέριο από το Ισραήλ θα μπορούσε να εξαχθεί στις αγορές εντός της περιοχής, που παρουσιάζουν ενεργειακό έλλειμμα, με αποτέλεσμα την ενίσχυση των δεσμών μεταξύ των χωρών της περιοχής και τη μείωση της έντασης και των συγκρούσεων. Τα πάντα θα εξαρτηθούν από το πώς οι κυβερνήσεις επιθυμούν να επωφεληθούν από τις γεωπολιτικές ευκαιρίες που προσφέρει η ανακάλυψη των φυσικών πόρων.
–Η Κύπρος σχεδιάζει να κατασκευάσει ένα τερματικό υγροποίησης φυσικού αερίου. Αυτή η επιλογή θα προσθέσει αξία στο φυσικό αέριο της Κύπρου;
Η επιλογή του LNG δίνει πρόσβαση σε μία πολύ ευρύτερη επιλογή αγορών για το κυπριακό φυσικό αέριο απ’ ό,τι θα μπορούσε να προσφέρει η λύση του αγωγού. Επιπρόσθετα, η προσέλκυση επενδύσεων σε ένα τόσο μεγάλο κατασκευαστικό έργο θα ήταν ευεργετική (έστω και βραχυπρόθεσμα) για την οικονομία της Κύπρου. Η πρόκληση που αντιμετωπίζει η Κύπρος είναι από πού θα προέλθει το φυσικό αέριο για την τροφοδοσία του σταθμού υγροποίησης. Προς το παρόν, η ανακάλυψη του φυσικού αερίου στα ανοικτά της Κύπρου, από μόνη της, δεν είναι πιθανόν να είναι αρκετά μεγάλη για να υποστηρίξει μία μονάδα υγροποιημένου φυσικού αερίου. Αυτό σημαίνει ότι είτε η Κύπρος χρειάζεται και άλλες ανακαλύψεις φυσικού αερίου ή πρέπει να βασίζεται στο φυσικό αέριο του Ισραήλ. Σε αυτό το χρονικό σημείο παραμένει ασαφές ποιες είναι οι πολιτικές πιέσεις που θα μπορούσαν να ασκηθούν από την ισραηλινή κυβέρνηση στους επενδυτές στο «Λεβιάθαν» –και σε άλλες ανακαλύψεις φυσικού αερίου– σε σχέση με τις επιλογές εξαγωγής.
–Οι αγορές πώς αξιολογούν την ανακάλυψη υδρογονανθράκων στην ανατολική Μεσόγειο; Κατά την εκτίμησή σας, οι αγορές της Ασίας ή της Ευρώπης είναι οι πλέον κατάλληλες για τους φυσικούς πόρους της ανατολικής Μεσογείου;
–Οι αγορές είναι γενικά πολύ θετικές για τις ανακαλύψεις υδρογονανθράκων στην ανατολική Μεσόγειο, τόσο σε περιφερειακό επίπεδο όσο και σε παγκόσμιο επίπεδο.
Η «φυσική», όμως, αγορά για τους ενεργειακούς πόρους της ανατολικής Μεσογείου θα μπορούσε κάλλιστα να αναζητηθεί εντός της περιοχής της ανατολικής Μεσογείου. Αυτό εγείρει σε άλλη βάση το ερώτημα κατά πόσον ένας αγωγός ή η υγροποίηση αποτελεί την πιο κατάλληλη λύση εξαγωγής του φυσικού αερίου. Όλοι κοιτούν προς την Ασία, καθώς πρόκειται για μία αγορά «υψηλής αξίας». Την ίδια ώρα, όμως, εντείνεται ο ανταγωνισμός σε αυτή την αγορά από τα νέα έργα υγροποίησης σε Αυστραλία, Ρωσία, ανατολική Αφρική και τη βόρεια Αμερική. Αυτός ο ανταγωνισμός είναι πιθανό να φέρει τις τιμές προς τα κάτω, προς το ευρωπαϊκό επίπεδο. Από την άποψη ενός επενδυτή, η κατάλληλη αγορά είναι αυτή που δίνει τη μεγαλύτερη αξία, που υπολογίζεται ως αποτέλεσμα της τιμής πώλησης μείον το κόστος παράδοσης. Ωστόσο, στην ανατολική Μεσόγειο, η πολιτική παίζει επίσης μεγάλο ρόλο, ειδικά στο Ισραήλ, όπου οι εθνικές και οι περιφερειακές πολιτικές συμφερόντων ασκούν επιρροή στις αποφάσεις σχετικά με την «ορθή» αγορά για το φυσικό αέριο του Ισραήλ.
–Η Ευρώπη εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τους ενεργειακούς πόρους της Ρωσίας. Η ανακάλυψη υδρογονανθράκων από πιο «φιλικές» χώρες προς την Ευρώπη, όπως η Κύπρος και το Ισραήλ, αποδυναμώνει τη γεωπολιτική δυναμική της Ρωσίας;
–Πράγματι, η κυριαρχία της Ρωσίας στην Ευρώπη συγκεντρώνεται στην ανατολική και κεντρική Ευρώπη. Οι χώρες στο δυτικό τμήμα της ηπείρου έχουν ένα πολύ πιο διαφοροποιημένο μείγμα προμηθειών φυσικού αερίου. Η πραγματική πρόκληση για την Ευρώπη είναι να ανοίξει τις αγορές της κεντρικής και νότιας Ευρώπης σε μεγαλύτερο ανταγωνισμό. Οι νέες ανακαλύψεις φυσικού αερίου σε χώρες όπως η Κύπρος και το Ισραήλ προσφέρει την ευκαιρία για μεγαλύτερη διαφοροποίηση, αν οι πόροι τους σε φυσικό αέριο μπορούν να παραδοθούν στην ανατολική και κεντρική Ευρώπη με έναν οικονομικά αποδοτικό τρόπο. Καθώς η Ευρώπη εισάγει περισσότερο φυσικό αέριο σε υγροποιημένη μορφή και ενισχύει τις διασυνδέσεις αγωγών μεταξύ των κρατών-μελών, με αποτέλεσμα το μονοπώλιο της Ρωσίας –ή η σχεδόν μονοπωλιακή θέση σε ορισμένες αγορές– να αποδυναμώνεται. Οι νέες προμήθειες φυσικού αερίου από την ανατολική Μεσόγειο μπορούν να προσθέσουν σε αυτή τη διαφοροποίηση.
seitanidisi@kathimerini.com.cy
Info
Ο κ. Λι θα μιλήσει για τις τελευταίες εξελίξεις στον ενεργειακό τομέα στο 9th Cyprus Summit των Economist Events, υπό τον τίτλο «Cyprus on the mend?», που θα πραγματοποιηθεί τη Δευτέρα, στη Λευκωσία, σε συνεργασία με την έδρα Jean Monnet του Πανεπιστημίου Λευκωσίας και το Γραφείο του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στην Κύπρο και την υποστήριξη του Κυπριακού Εμπορικού και Βιομηχανικού Επιμελητηρίου.
Στο συνέδριο θα απαντηθούν ερωτήματα που αφορούν στην εξέλιξη του προγράμματος οικονομικής σταθεροποίησης της Κύπρου, στις αλλαγές του οικονομικού και επιχειρηματικού τοπίου, αλλά και στη διαμόρφωση του ενεργειακού χάρτη της ανατολικής Μεσογείου.
