Το 2012, επισκέφτηκα για πρώτη φορά το Οινοποιείο Ζαμπάρτας στον Άγιο Αμβρόσιο της επαρχίας Λεμεσού για μία συνέντευξη με τον πρωτοπόρο οινολόγο Άκη Ζαμπάρτα. Το νεότευκτο τότε οινοποιείο ήταν η μεγάλη αγάπη του αείμνηστου Άκη Ζαμπάρτα, ο οποίος κουβαλώντας μία συσσωρευμένη πείρα σαράντα ετών στον τομέα είχε φέρει στην κυπριακή αγορά κρασιά μεγάλων αξιώσεων. Σήμερα, τρία χρόνια μετά, βρέθηκα ξανά στο μικρό οινοποιείο της οικογένειας Ζαμπάρτα χωρίς όμως τον Άκη Ζαμπάρτα, ο οποίος έφυγε από τη ζωή τον περασμένο Νοέμβριο. Σήμερα, το οινοποιείο διανύει μία νέα εποχή, έχοντας περάσει στα χέρια του υιού Ζαμπάρτα, του Μάρκου, ο οποίος ακολουθώντας τη φιλοσοφία και τις συμβουλές του πατέρα του εξακολουθεί να θέτει σε πρωταγωνιστική θέση τις γηγενείς ποικιλίες, τη μικρή παραγωγή, δίνοντας μεγάλη έμφαση στην ποιότητα.
Ο Μάρκος Ζαμπάρτας, κουβαλώντας ως κληρονομιά ένα βαρύ όνομα με ιστορία στον τομέα της οινοποίησης δικαίωσε τόσο τη φήμη του ονόματος του Άκη Ζαμπάρτα όσο και του οινοποιείου, μιας και η εσοδεία του 2014 που βγήκε από τα δικά του χέρια έδωσε εξαιρετικά κρασιά και διακρίσεις με χρυσό μετάλλιο για το Ροζέ Ζαμπάρτας στη Θεσσαλονίκης και δύο ασημένια μετάλλια στον 8ο Κυπριακό Διαγωνισμό Οίνου που ήταν αφιερωμένος στη μνήμη του πατέρα του. Ο Μάρκος κουβαλάει τη στωικότητα, την ευστροφία αλλά και το χιούμορ του πατέρα του. Συνομιλώντας μαζί του κατάλαβα πως νιώθει μεγάλη αυτοπεποίθηση για την παρακαταθήκη που του άφησε ο πατέρας του, αλλά ταυτόχρονα και υποχρέωση απέναντι στη μνήμη του να διατηρήσει τη φήμη των κρασιών Ζαμπάρτας, πράγμα που ήδη φαίνεται να πέτυχε δημιουργώντας θετικές προϋποθέσεις για το μέλλον.
Ο οινολόγος Άκης Ζαμπάρτας, όπως μου εξήγησε ο Μάρκος, είναι ο άνθρωπος που με δική του πρωτοβουλία συγκεντρώθηκαν, καταγράφηκαν και διασώθηκαν σήμερα οι γηγενείς κυπριακές ποικιλίες. Το εγχείρημά του αυτό αποτελεί έργο ζωής για τον ίδιο και τη μεγαλύτερη του συνεισφορά στον κυπριακό αμπελώνα τον οποίο υπηρέτησε καθ’ όλη τη διάρκεια του βίου.
Ο Άκης Ζαμπάρτας ήταν ο πρωτεργάτης ενός μεγάλου πρότζεκτ της ΚΕΟ, στην οποία εργάστηκε για σαράντα χρόνια, διατηρώντας τα τελευταία δέκα τη θέση του διευθύνοντος συμβούλου, το οποίο είχε σαν στόχο τη συγκέντρωση των γηγενών κυπριακών ποικιλιών και τη διάσωσή τους. Αρχικά, η ομάδα του Άκη Ζαμπάρτα ανίχνευσε τις κυπριακές ποικιλίες, τις αναγνώρισε και με τη βοήθεια του Γάλλου καθηγητή του Καλέ δούλεψαν ώστε να έχουν μέλλον. Εκείνη την εποχή, αφού τις συγκέντρωσαν, τις ξεχώρισαν και τις χαρακτήρισαν αμπελουργικά, δημιούργησαν ένα φυτώριο όπου τις καλλιέργησαν. Έτσι, όλα όσα γνωρίζουμε σήμερα για αυτές τις συγκεκριμένες ποικιλίες οφείλεται στην πρωτοβουλία, στη σκληρή δουλειά και την αγάπη του Άκη Ζαμπάρτα αλλά και της ΚΕΟ που δημιουργώντας εκείνο το φυτώριο συνέβαλαν στο μικρό θαύμα που πραγματοποιείται σήμερα στον τομέα της ντόπιας οινοποίησης.
Ένας πραγματικός θησαυρός της Κύπρου, των ανθρώπων της και της εγχώριας οινοποίησης, αν λάβουμε υπόψη τον ξεχωριστό χαρακτήρα που προσδίδουν σήμερα ιδιαίτερα το Ξυνιστέρι και το Μαραθεύτικο στον κυπριακό αμπελώνα στο εξωτερικό. Μετά την αποχώρησή του από την ΚΕΟ, ο Άκης Ζαμπάρτας έθεσε τις βάσεις για τη δημιουργία του δικού του οινοποιείου έχοντας στο πλευρό του τον γιο του Μάρκο. Έτσι, το κρασί Ζαμπάρτας, άρχισε να παράγεται από το 2006 αρχικά στο Οινοποιείο Όλυμπος στο Όμοδος της οικογένειας Χατζηπαύλου, ενώ ταυτόχρονα είχαν ξεκινήσει και οι εργασίες κατασκευής του Οινοποιείου Ζαμπάρτας στον Άγιο Αμβρόσιο της επαρχίας Λεμεσού. Το 2008, το οινοποιείο ολοκληρώθηκε και ένα όνειρο ζωής του Άκη Ζαμπάρτα γινόταν πραγματικότητα.
Νέα εποχή, νέα γενιά
Ο Μάρκος Ζαμπάρτας ακολουθεί σήμερα με εξαιρετικά αποτελέσματα τα βήματα του πατέρα του. Σπούδασε αρχικά χημεία στο Imperial College of London και έπειτα το 2007 βρέθηκε για σπουδές οινολογίας στο πανεπιστήμιο της Αδελαΐδα στην Αυστραλία οπότε έκανε την πρώτη του εσοδεία στον Άγιο Αμβρόσιο το 2009. Μεγαλωμένος δίπλα στον Άκη Ζαμπάρτα ο Μάρκος γνώρισε από πολύ μικρός τον κόσμο του κρασιού. «Ανέκαθεν ήμουν κοντά στο κρασί εξαιτίας του πατέρα μου, αλλά δεν είναι τόσο ρομαντικό όσο το φαντάζεστε. Είχα δει πολλές φορές οινοποιήσεις στην ΚΕΟ, έβλεπα τους τρύγους μαζί με τον πατέρα μου, έτυχε μάλιστα να βρεθώ αρκετές φορές στο λιμάνι Λεμεσού και να δω πώς γίνονταν οι εξαγωγές των κρασιών. Αυτές είναι εικόνες που έχω στο μυαλό μου μέχρι σήμερα. Υποσυνείδητα όλα αυτά έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην επιλογή μου να ασχοληθώ με το κρασί. Περισσότερο, όμως, το αποφάσισα, όταν επέστρεψα από τις σπουδές μου στο Λονδίνο την εποχή που σχεδιάζαμε τη δημιουργία του οινοποιείου μας». Αναμφίβολα, η δουλειά μαζί με τον πατέρα του τον δίδαξε πάρα πολλά αφού είχε δίπλα του έναν άνθρωπο με μια τεράστια πείρα 40 χρόνων στους τομείς της οινοποίησης, της διαχείρισης ενός οινοποιείου αλλά και της αγοράς.
«Δεν μπορώ να πω», μου εξηγεί «ότι σήμερα με αγχώνει το γεγονός πως συνεχίζω το όνομα του Οινοποιείου Ζαμπάρτα. Θα το έλεγα καλύτερα υποχρέωση. Νιώθω ότι μπορώ να τα καταφέρω και αυτό φάνηκε από τα φετινά μας κρασιά που ουσιαστικά αυτή η εσοδεία είναι καθαρά δική μου. Τα κρασιά μας φέτος άρεσαν πολύ και αυτό με χαροποιεί ιδιαίτερα. Πήραμε μάλιστα το Χρυσό Μετάλλιο για το ροζέ μας στη Θεσσαλονίκη και δύο ασημένια για το Λευκάδα/Shiraz και το Μαραθεύτικο στον πρόσφατο Κυπριακό Διαγωνισμό Οίνου. Όλα αυτά είναι μία δικαίωση σε συνάρτηση πάντα με τις πωλήσεις μας στην αγορά που αποδεικνύει πως το brand name Ζαμπάρτας συνεχίζει δυναμικά».
Ο ίδιος θεωρεί ως δική του αποστολή από εδώ και πέρα να βάλει τις τελευταίες πινελιές στην ολοκλήρωση του οινοποιείου, αν και ο πατέρας του είχε φροντίσει και το 95% είναι ολοκληρωμένο. Πρωταρχικός του στόχος από την άλλη όπως μου ανέφερε είναι τα αμπέλια. «Πολύ πρόσφατα φυτέψαμε εδώ στον Άγιο Αμβρόσιο νέα αμπέλια με Λευκάδα η οποία είναι μία ελληνική ποικιλία, παραδοσιακή κυπριακή που ήρθε στην Κύπρο το 1956 και τη χρησιμοποιούμε κατά κόρον στα κρασιά μας Λευκάδα/Shiraz που μαζί με το Μαραθεύτικο είναι premium κρασιά και στο ροζέ. Παράλληλα, προχωρήσαμε και στην καλλιέργεια μιας άλλη γηγενούς ποικιλίας που θεωρείται ξαδερφάκι του Μαραθεύτικου, το Γιαννούδι. Θεωρώ ότι σε πέντε χρόνια η συγκεκριμένη ποικιλία θα δώσει πολύ καλά αποτελέσματα και περισσότερες ετικέτες στην κυπριακή αγορά, αφού σήμερα κυκλοφορούν μόνο τρία κρασιά με Γιαννούδι στην αγορά». Το Γιαννούδι, όπως εξήγησε ο Μάρκος, είναι μια ποικιλία στην οποία οι τανίνες είναι μαλακές και αυτό είναι πολύ θετικό για την Κύπρο, αφού τις χρειαζόμαστε στην Κύπρο λόγω των υψηλών θερμοκρασιών.
75.000 φιάλες ετησίως
Το Οινοποιείο Ζαμπάρτας παράγει ετησίως 75.000 φιάλες που αποτελεί το 95% των δυνατοτήτων του, χρησιμοποιώντας ανάμεσα σε άλλες και τις γηγενείς ποικιλίες Ξυνιστέρι, Μαραθεύτικο, Γιαννούδι και την παραδοσιακή Λευκάδα. Ο Μάρκος Ζαμπάρτας ως ο συνεχιστής του οινοποιείου δεν σκοπεύει να αυξήσει την παραγωγή, ίσως, όμως με κάποιες προσθήκες να φτάσει στις 80.000. Ο στόχος, σύμφωνα με τον ίδιο είναι η αύξηση της ποιότητας παρά της ποσότητας. «Με τη μικρή παραγωγή είναι πιο εύκολο να διαχειριστεί ο παραγωγός την ποιότητα του προϊόντος του. Αυτό όμως δεν είναι και απόλυτο. Όλα είναι θέμα δομών βέβαια του εκάστοτε οινοποιείου» εξηγεί.
Οι ετικέτες
Το οινοποιείο Ζαμπάρτα διατηρεί σήμερα ιδιόκτητους αμπελώνες, ωστόσο ενοικιάζει άλλους και ταυτόχρονα αγοράζει σταφύλια. Για την οινοποίηση των κρασιών του καλλιεργεί σήμερα τις ποικιλίες του Μαραθεύτικου, της Λευκάδας και του Sémillon και παράγει έξι διαφορετικές ετικέτες κρασιών. Δύο λευκά, το Ξυνιστέρι, της παραδοσιακής κυπριακής ποικιλίας και το Sémillon-Sauvignon Blanc. Το πρώτο λευκό είναι ένα κρασί φρουτώδες, εύκολο, δροσιστικό, ενώ το δεύτερο παλαιώνει για μικρό χρονικό διάστημα σε βαρέλι, έχει άλλα στοιχεία και χαρακτηρίζεται ως πιο πολύπλοκο. Το τρίτο κρασί παραγωγής του οινοποιείου Ζαμπάρτας, που ήταν και το πρώτο που βγήκε από το οινοποιείο στην αγορά, είναι το ροζέ που πρόκειται για ανάμειξη της ποικιλίας Λευκάδα με Cabernet Franc, ενώ τα σταφύλια έρχονται από την Πάφο. Το Ροζέ Ζαμπάρτας είναι εκείνο που έκανε γνωστό το οινοποιείο και θεωρείται σήμερα το καλύτερο στην κυπριακή αγορά, ενώ τα κόκκινα είναι εκείνα που καθιέρωσαν το οινοποιείο. Τα κόκκινα κρασιά περιλαμβάνουν τον «Επικούρειο» που είναι ξηρό, ανάμειξη Merlot με Λευκάδα. Το Merlot είναι μια πιο απαλή ποικιλία στη γεύση που προέρχεται από το Bordeaux. Το δεύτερο κόκκινο κρασί είναι Μαραθεύτικο της γνωστής κυπριακής ποικιλίας και το τρίτο είναι ανάμειξη Λευκάδας με Shiraz.
Το οινοποιείο Ζαμπάρτα χρησιμοποιεί ιδιαίτερα τη Λευκάδα με σταφύλια από Πάφο για το ροζέ και Λεμεσό για τα κόκκινα. Τα κρασιά του Οινοποιείου Ζαμπάρτας, ακολουθώντας τη φιλοσοφία του Άκη Ζαμπάρτα αναμειγνύουν κυπριακές με ξένες ποικιλίες ώστε να χτίσουν ένα τελειότερο κρασί, αφού καμιά ποικιλία δεν είναι 100% άρτια από μόνη της, όπως μας εξήγησε σε παλαιότερη συνέντευξή του ο ίδιος ο Άκης Ζαμπάρτας. Η πιο επιτυχής ποικιλία, όπως είπε είναι η Λευκάδα που είναι κατά παράδοση κυπριακή και ωριμάζει καλύτερα. Τα τελευταία χρόνια η επιχείρηση δραστηριοποιείται και στον τομέα των εξαγωγών με εξαγωγές σε Ελβετία, Βρετανία, Ολλανδία και Γερμανία που φτάνει στο 9% της παραγωγής.
Η νέα κουλτούρα
Ο Μάρκος Ζαμπάρτας παρακολουθώντας σήμερα τη νέα τάση που διαμορφώνεται γύρω από τον κυπριακό αμπελώνα και τα κυπριακά κρασιά δεν θεωρεί πως είναι κάτι παροδικό αλλά αισιοδοξεί για το μέλλον. «Θεωρώ πως η στροφή που παρατηρείται σήμερα στο κυπριακό κρασί δεν είναι φούσκα. Πιστεύω ότι ο εγχώριος οίνος εισχωρεί σταδιακά στον τρόπο ζωής μας, το lifestyle μας και κτίζεται έτσι μια νέα κουλτούρα γύρω από το κρασί στην Κύπρο». Για να διατηρηθεί αυτή η νέα τάση και να αποκτήσει γερές βάσεις ο Μάρκος πιστεύει πως ο καθένας που ασχολείται με τον οίνο στην Κύπρο πρέπει να δουλέψει με τον τρόπο του σε αυτή την κατεύθυνση. Από τον αμπελουργό, τον οινοποιείο, τον εισαγωγέα μέχρι τον ιδιοκτήτη κάβας και wine bar οφείλει να στηρίξει αυτή την προσπάθεια που γίνεται.
«Όλοι έχουμε το μερτικό ευθύνης σε αυτή την ανάπτυξη της οινικής κουλτούρας στην Κύπρο που πριν από 10-20 χρόνια ήταν σχεδόν ανύπαρκτη. Οφείλουμε κυρίως να αφουγκραζόμαστε τις απαιτήσεις, τα θέλω και τις ανάγκες του κόσμου και να τα παράγουμε. Τα οινοποιεία πρέπει να γίνουν πιο ελκυστικά στο κοινό, πραγματοποιώντας διάφορες εκδηλώσεις μέσα από τις οποίες ο κόσμος θα έρθει άμεσα σε επαφή με τους παραγωγούς και το προϊόν. Στόχος μας πρέπει να είναι να μάθουμε τον κόσμο τα οφέλη της κατανάλωσης κρασιού σε σχέση με κάτι άλλο. Για παράδειγμα οι Κύπριοι έχουμε συνηθίσει το απόγευμα να πίνουμε καφέ, ο οποίος δεν χαλαρώνει αντιθέτως με το κρασί. Ας μάθουμε να καταναλώνουμε κρασί αντί για καφέ. Πρέπει να βάλουμε στην κουλτούρα μας και στο τραπέζι μας το κρασί ως συνοδευτικό του φαγητού μας, αποφεύγοντας άλλα ποτά που δεν είναι καθόλου καλά για την υγεία μας».
Κουμανταρία Ζαμπάρτας
Ο Άκης Ζαμπάρτας, στη συνέντευξη που μου παραχώρησε το 2012, μου είχε πει πως για να θεωρείται ολοκληρωμένο ένα κυπριακό οινοποιείο οφείλει να παράγει το εθνικό κρασί της Κύπρου, την Κουμανταρία. Ακολουθώντας τη δουλειά και το όνειρο του πατέρα του ο Μάρκος Ζαμπάρτας ετοιμάζεται να βγάλει στην κυπριακή αγορά την Κουμανταρία του Οινοποιείου Ζαμπάρτας η οποία ομολογουμένως αναμένεται με ανυπομονησία. Η Κουμανταρία Ζαμπάρτας βρίσκεται σε δρύινα βαρέλια από το 2011 και υπολογίζεται να κυκλοφορήσει τα Χριστούγεννα του 2015 σε φιάλες των 500 ml. Αυτή την περίοδο ετοιμάζονται οι ετικέτες του νέου προϊόντος και αναζητούνται ακόμη η φιάλη και η συσκευασία που θα βγει στην αγορά. H παραγωγή της υπολογίζεται σε δύο με δυόμισι χιλιάδες φιάλες.
