Του Μπάμπη Παπαδημητρίου
ικονομία σε αργό θάνατο
Τα δεδομένα της προσφυγικής κρίσης είναι απλά, οι δυναμικές αμείλικτες, η καθημερινότητα τραγική και οι κίνδυνοι θανάσιμοι για κάθε πρόσφυγα, για κάθε ευρωπαϊκή χώρα, για την ίδια την Ευρωπαϊκή Ενωση.
Οσο δύσκολο κι αν φαίνεται να βρεθεί λύση που θα προστατεύει ανθρώπους και θεσμούς, τόσο αναγκαίο είναι να δούμε τα πράγματα όπως είναι και να εκτιμήσουμε τι μπορούμε να κάνουμε και τι μας εμποδίζει να κάνουμε περισσότερα.
Μερικά δεδομένα: Ανθρωποι που κινδυνεύουν στη χώρα τους θα φύγουν. Οταν φθάνουν να εγκαταλείψουν τα πάντα δεν θα σταματήσουν έως ότου βρεθούν εκεί που πιστεύουν ότι είναι ασφαλείς. Οπου πάνε θα χρειαστούν στέγη, τροφή, περίθαλψη και προοπτικές για μια αξιοπρεπή ζωή. Εάν αντιμετωπίσουν συρματοπλέγματα και στρατό, θα συνεχίσουν να αναζητούν διέξοδο έως ότου την βρουν. Οι συνοριοφύλακες δεν μπορούν να σκοτώνουν πρόσφυγες που δεν πειθαρχούν στην απαγόρευση εισόδου, ούτε λιμενοφύλακες θα βουλιάζουν πλεούμενα γεμάτα άνδρες, γυναίκες και παιδιά. Οι ευρωπαϊκές χώρες θα σώζουν ανθρώπους και θα προσφέρουν βασικές υπηρεσίες σε όσους φθάνουν σε αυτές.
Από την άλλη, ενώ είναι προφανές ότι άνθρωποι κινδυνεύουν, ενώ πληρώνουν τεράστια ποσά σε διακινητές που δεν δίνουν λογαριασμό σε κανέναν, όλες οι κυβερνήσεις και το διεθνές σύστημα διακυβέρνησης συμμετέχουν σε μια κοροϊδία που στόχο έχει να μην αποδεχθούν ότι ο κόσμος που γνωρίζαμε κλονίζεται. Ο διαμελισμός της Συρίας και το ποτάμι ανθρώπων που διασχίζει την Τουρκία, την Ελλάδα, τα Βαλκάνια και την Κεντρική Ευρώπη έως τη Σκανδιναβία, μαρτυρούν ότι το ιερό μοντέλο του εθνικού κράτους, όπως το γνωρίζουμε τα τελευταία 200 χρόνια, δοκιμάζεται έντονα. Από την πλευρά της Ευρωπαϊκής Ενωσης, όσο κι αν κάθε χώρα αγωνιά για τα σύνορα, την εδαφική ακεραιότητα και την κυριαρχία της, όλες γνωρίζουν ότι μόνο μια συλλογική λύση μπορεί να τις προστατέψει. Αυτή η κρίση, ακόμη περισσότερο και από την οικονομική, θα καθορίσει εάν η Ευρώπη μπορεί να βρει το σθένος για ισχυρότερη ένωση ή εάν οι ηγέτες της θα επιλέξουν την πρόσκαιρη φυγή της απραξίας, έως τη στιγμή που το εγχείρημα της Ε.Ε. δεν θα σώζεται πλέον.
Αλλο δεδομένο: ένα εισιτήριο της Turkish Airlines για ενήλικο σε σημερινή πτήση από τη Σμύρνη στις 9 π.μ. για Φρανκφούρτη, με online κράτηση την Παρασκευή (όταν οι τιμές ήταν στο υψηλότερό τους), στοίχιζε 1.213 τουρκικές λίρες, ή 379 ευρώ. Το ταξίδι, μέσω Κωνσταντινούπολης, διαρκεί λίγο λιγότερο από επτά ώρες. Το κόστος του τόσο επικίνδυνου θαλασσινού περάσματος από την Τουρκία έως τα ανατολικά ελληνικά νησιά είναι, όπως λένε οι πρόσφυγες, πάνω από 1.000 ευρώ. Τα χιλιάδες πλέον ευρώ που δίνονται σε διακινητές για το υπόλοιπο του ταξιδιού, οι κίνδυνοι και οι μήνες ταλαιπωρίας, δείχνουν το παράλογο της υπόθεσης. Η έλλειψη των «σωστών χαρτιών» κοστίζει σε χρήμα, σε χρόνο και σε χιλιάδες ζωές. Ο Διεθνής Οργανισμός Μετανάστευσης ανακοίνωσε ότι έως την Παρασκευή, 3.329 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους στη Μεσόγειο φέτος. Μεταξύ τους οι τουλάχιστον 22 (εκ των οποίων 13 παιδιά) που πνίγηκαν στα ανοικτά της Κω και της Ρόδου το βράδυ της Πέμπτης προς Παρασκευή. Δεκάδες ακόμη αγνοούνται.
Πρέπει να παρθούν αποφάσεις αμέσως. Πρώτα, όμως, πρέπει να κατανοήσουμε και τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει η Ευρώπη. Οι προκλήσεις που αντιμετωπίζει η Ενωση επηρεάζουν την εσωτερική πολιτική σκηνή των χωρών-μελών και τις μεταξύ τους σχέσεις. Οσο οι πολίτες θα φοβούνται τις αλλαγές στη ζωή τους που συνεπάγεται η είσοδος μεγάλου αριθμού προσφύγων και μεταναστών, τα ξενοφοβικά κόμματα θα ενισχύονται και η συνεργασία των χωρών για την εξεύρεση λύσεων θα εμποδίζεται. Η Ενωση θα οδηγηθεί σε αδιέξοδο.
Μια λύση που θα επέτρεπε στην Ευρώπη να εκπληρώσει το καθήκον της ως φάρος πολιτισμού και ανθρωπισμού θα ήταν να θεσπιστεί καθεστώς όπου η παραμονή προσφύγων θα συνδέεται με τις εξελίξεις στη χώρα τους: όταν εξασφαλιστεί η ειρήνη στην πατρίδα τους να ενθαρρύνονται να επιστρέψουν για την ανοικοδόμηση. Αυτό απαιτεί σύστημα διεθνών εγγυήσεων από ένα σύστημα διακυβέρνησης που θα έχει την αποφασιστικότητα να επιβάλλει την ειρήνη. Είναι δύσκολο να επιτευχθεί, αλλά βλέπουμε τι κοστίζει η απουσία του. Η αίσθηση ότι οι αλλαγές είναι προσωρινές θα βοηθήσει τις χώρες που φιλοξενούν πρόσφυγες να αντιμετωπίσουν με μεγαλύτερη ευκολία τα προβλήματα που προκύπτουν. Ισως επιτρέψει και τη θέσπιση συστήματος που να βοηθάει τους πρόσφυγες να παραμείνουν σε όμορες με τη δική τους χώρες ή να ταξιδέψουν οργανωμένα και με ασφάλεια, να αποφύγουν τους κινδύνους που αντιμετωπίζουν σήμερα. Είναι απάνθρωπο να αφήσουμε να συνεχιστεί το λαχείο ζωής και θανάτου στη θάλασσά μας
