Του Αποστόλη Ζουπανιώτη
Με 15 μέρες θητείας στο Οβάλ Όφις, ο Ντόναλντ Τραμπ κατάφερε να σοκάρει όλο τον κόσμο απαγορεύοντας την είσοδο στις ΗΠΑ πολιτών από επτά μουσουλμανικές χώρες, ξεσηκώνοντας αντιδράσεις εντός της Αμερικής και στη διπλωματική υπηρεσία όπου χίλιοι διπλωμάτες εξέφρασαν εγγράφως την αντίθεσή τους. Ταυτόχρονα, υπέγραψε σωρεία προεδρικών διαταγμάτων, με σκοπό να καταργήσει πολιτικές Ομπάμα και κατόρθωσε να προκαλέσει σημαντικούς συμμάχους και εταίρους, όπως Μεξικό, Γερμανία, Καναδά και Αυστραλία. Με όλα αυτά, κάποιος μπορεί να καταλογίσει στον Τραμπ πολλά. Όχι όμως ότι είναι ασυνεπής. Δείχνει μέχρι στιγμής την ίδια συνέπεια στη συμπεριφορά του ως Πρόεδρου των ΗΠΑ, με αυτή που έδειχνε ως πρόεδρος του Ομίλου Τραμπ, υποψήφιος για το χρίσμα του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος και υποψήφιος για την προεδρία. Είτε το πίστευαν προεκλογικά είτε όχι, οι Αμερικανοί ανέδειξαν στην προεδρία ακριβώς το ίδιο άτομο που τη διεκδίκησε.
Χωρίς συνολική πολιτική
Πολιτικοί αναλυτές στην Ουάσιγκτον υποστηρίζουν ότι πέραν από το γενικό σύνθημα «πρώτα η Αμερική» και τις προεκλογικές διακηρύξεις (για συντριβή του Ισλαμικού Κράτους και της ισλαμικής τρομοκρατίας, την αντιμετώπιση της Κίνας, την απόσυρση από το Εμπορικό Σύμφωνο του Ειρηνικού και τη μεταναστευτική πολιτική και όπως αυτή επηρεάζει τις σχέσεις ΗΠΑ – Μεξικού) η κυβέρνηση Τραμπ δεν έχει μία συνολική εξωτερική πολιτική και μάλλον θα κινηθεί με τακτικισμούς. Δηλαδή επιδιώκοντας μικρές απτές επιτυχίες στα θέματα των προτεραιοτήτων της «για χρήση στα κοινωνικά δίκτυα». Ακόμη και για την εξωτερική πολιτική και την εθνική ασφάλεια και τους ευρωατλαντικούς θεσμούς, υπάρχει αβεβαιότητα. Αντίθετα, στις σχέσεις με το Ισραήλ, εμφανίζεται να υπάρχει πλήρης ταύτιση με τον πρωθυπουργό Νετανιάχου και τις ακραίες πολιτικές του στη διευθέτηση του Παλαιστινιακού. Ευρωπαίος διπλωμάτης με εμπειρία σε Μέση Ανατολή και ΗΠΑ, υποστήριξε ότι υπάρχουν όλα τα διαθέσιμα στοιχεία για να είναι η πολιτική Τραμπ στην ανατολική Μεσόγειο και τη Μέση Ανατολή γενικότερα, ικανά προβλέψιμη.
Το πρώτο στοιχείο, η προτεραιότητα συντριβής του Ισλαμικού Κράτους και τρομοκρατίας. Ο Μάικ Φλυν που είναι και ο νους πίσω από την πολιτική αυτή, έχει στην πρώτη γραμμή το άνοιγμα στις σουνιτικές χώρες της περιοχής. Δεν είναι τυχαίο ότι μεταξύ των πρώτων που δέχθηκαν τηλεφωνήματα του Τραμπ ήταν οι ηγέτες της Σαουδικής Αραβίας και των Εμιράτων.
«Έχοντας θέσει την ισλαμική τρομοκρατία ως προτεραιότητα, οι χώρες της περιοχής που σίγουρα μπορούν να σταθούν στο πλευρό των ΗΠΑ και είναι «ασφαλείς» είναι το Ισραήλ, η Ελλάδα και η Κύπρος. Μάλιστα. η Ελλάδα έχει και σημαντικές στρατιωτικές δυνατότητες», συμπλήρωσε.
Κατά την άποψη του ιδίου, οι τριμερείς διεργασίες Αθήνας και Λευκωσίας με Ισραήλ και Αίγυπτο πρακτικά έχουν προλειάνει το έδαφος, αφού πέραν του Νετανιάχου, ο Πρόεδρος Αλ Σίσι είναι ο δεύτερος μεγάλος φίλος του Τραμπ στην περιοχή και θα μπορούσε σε δεδομένη στιγμή να αξιοποιηθεί σε πιθανή πρωτοβουλίας για το Παλαιστινιακό.
Σε σχέση με την Τουρκία, παρότι ο ίδιος ο Τραμπ διακρίνεται από μεγάλη επιφυλακτικότητα για τον Ερντογάν (βλ. συνεντεύξεις του μετά το πραξικόπημα), η Άγκυρα έχει στο Λευκό Οίκο ένα μεγάλο φίλο. Το σύμβουλο Εθνικής Ασφαλείας Μάικ Φλυν, ο οποίος ήταν στο μισθολόγιο εταιρείας τουρκικής ιδιοκτησίας, μέχρι τουλάχιστον την ημέρα των προεδρικών εκλογών και διατύπωσε ξεκάθαρες θέσεις για την ανάγκη αποκατάστασης των σχέσεων με την Τουρκία και την έκδοση του Φετουλάχ Γκιουλέν. Χαρακτηριστική είναι και η σιωπή της Άγκυρας στο μέτρο για απαγόρευση εισόδου στις ΗΠΑ σε πολίτες επτά μουσουλμανικών χωρών, αλλά και τα δημοσιεύματα του κατευθυνόμενου και ελευθεριάζοντος σε κάθε είδους αντιαμερικανική συνωμοσιολογία φιλοκυβερνητικού Τύπου. Αλλά και ο υπουργός Εξωτερικών, Ρεξ Τίλερσον καταθέτοντας στο Κογκρέσο, υποστήριξε την ανάγκη επανεμπλοκής των ΗΠΑ με τον Ερντογάν, που η απουσία αμερικανικής ηγεσίας έκανε νευρικό, στρέφοντάς τον στη Ρωσία. Ενώ σε κατ’ ιδίαν ακρόαση με επιφανές μέλος της Γερουσίας, είπε πως θα κάνει ό,τι απαιτείται για να μην πέσει η Τουρκία στα χέρια της Μόσχας. Σημαντικό ρόλο στη σχέση ΗΠΑ – Τουρκίας θα διαδραματίσει και η στάση Νετανιάχου έναντι της Άγκυρας. Παρά την εκατέρωθεν δυσπιστία, οι τουρκοϊσραηλινές συναντήσεις σε επίπεδο γενικών διευθυντών πήγαν καλά και τον επόμενο μήνα θα γίνουν υπουργικές επισκέψεις. Δύσκολο, όμως, να πει κανείς αν ποτέ επιστρέψουν οι σχέσεις εκεί που ήταν πριν από το «Μαβί Μαρμαρά».
Τα στοιχεία αβεβαιότητας, από την άλλη πλευρά
Όσο κι αν αρκετά πράγματα στην εξωτερική του πολιτική μπορούν να χαρακτηριστούν προβλέψιμα, ο ίδιος ο Ντόναλντ Τραμπ είναι απολύτως απρόβλεπτος, όπως έδειξαν οι τηλεφωνικές του συνομιλίες με τον Αυστραλό πρωθυπουργό και τον Μεξικανό Πρόεδρο. Έτσι ουδείς μπορεί να προβλέψει την εξέλιξη μιας τηλεφωνικής συνομιλία Τραμπ – Ερντογάν, που μοιράζονται πολλά κοινά στοιχεία στο ταμπεραμέντο. Ή ακόμη και με τον Αλέξη Τσίπρα, αν για παράδειγμα τον ενοχλήσει ότι προέρχεται από αριστερό κόμμα.
Ένα ακόμη στοιχείο αβεβαιότητας είναι πού θα οδηγηθούν οι σχέσεις ΗΠΑ – Ε.Ε. Τυχόν επιδείνωση θα συμπαρασύρει και μεμονωμένα μέλη τα οποία δεν έχουν ιδιαίτερο συμφέρον να πάνε κόντρα στην Ουάσιγκτον, όπως ακριβώς δεν είχαν και με τη Ρωσία, αλλά ψήφιζαν τις κυρώσεις. Με ενδιαφέρον αναμένονται οι κινήσεις του υπουργού Εξωτερικών Ρεξ Τίλερσον, που ανέλαβε καθήκοντα την Πέμπτη χωρίς ιδιαίτερη εμπειρία στα θέματα, αν και ως επικεφαλής της ExxonMobil οι συναντήσεις με ηγέτες χωρών (μεταξύ αυτών και του Προέδρου Αναστασιάδη) ήταν θέμα ρουτίνας. Είναι άγνωστο ακόμη ποιοι θα στελεχώσουν θέσεις κλειδιά στο Στέιτ Ντιπάρτμεντ, όπου αφενός έχουν ήδη φύγει όλοι οι υφυπουργοί και την ίδια στιγμή πολλοί ρεπουμπλικάνοι έχουν από τη διάρκεια της προεκλογικής περιόδου δηλώσει εγγράφως ότι δεν πρόκειται να υπηρετήσουν υπό τον Τραμπ. Μέχρις στιγμής όλα δείχνουν ότι το Συμβούλιο Εθνικής Ασφαλείας υπό τον Μάικ Φλυν θα έχει τον πρώτο ρόλο στη χάραξη πολιτικής και η συμμετοχή σ’ αυτό του ακροδεξιού ιδεολόγου Στιβ Μπάνον απλώς επιβεβαιώνει την τάση για «ιδεολογική καθαρότητα» (το ποια ιδεολογία ακόμη διερευνάται) και τη σύνδεση των εξωτερικών με τις δημόσιες σχέσεις.
Όσο για τη Λευκωσία, αισθάνεται σχετικά άνετα γιατί η πολιτική Αναστασιάδη δεν βγαίνει εκτός των παραμέτρων Τραμπ, ενώ παράλληλα υπάρχουν δύο υπουργοί της κυβέρνησής του (ο Ουίλμπορ Ρος και ο Ρεξ Τίλερσον) οι οποίοι – αν μη τι άλλο – γνωρίζουν πού βρίσκεται η Κύπρος
