ΑΜΠΕ
Την Πέμπτη 7/10 η Σουηδική Ακαδημία απένειμε το βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας για το 2010 στον 74χρονο Ισπανο-περουβιανό συγγραφέα Μάριο Βάργκας Λιόσα.
Λίγες ώρες πριν τα γραφεία στοιχημάτων πήραν φωτιά. Το Ladbrokes εμφάνισε ως επικρατέστερο τον Κενυάτη Νγκούγκι Γουά Θιόνγκο, με πιθανότητες 3 προς 1, ενώ ακολούθησαν ο Αμερικανός συγγραφέας Κόρμακ Μακάρθι (6 προς 1), ο Ιάπωνας Χαρούκι Μουρακάμι (7 προς 1), καθώς και οι ποιητές Aλί Αχμάντ Σαΐντ Ασμπάρ, συριακής καταγωγής, ο Κορεάτης Κο Ουν και ο Σουηδός Τόμας Τρανστρόμερ. Ωστόσο, τα προγνωστικά αυτά δεν έχουν και πολύ μεγάλη σημασία, καθώς η τελική επιλογή προέρχεται συνήθως από τα "αουτσάιντερ". Όπως, η περσινή νικήτρια Χέρτα Μίλερ, από τη γερμανόφωνη μειονότητα της δυτικής Ρουμανίας, η εκλογή της οποίας κατέρριψε τις περισσότερες εκτιμήσεις.
Το βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας απονέμεται από τη Σουηδική Ακαδημία σχεδόν κάθε χρόνο από το 1901 σε κάποιον σημαντικό συγγραφέα για το σύνολο του έργου του. Λίγες είναι οι εξαιρέσεις προσώπων που διακρίθηκαν για ένα έργο τους, όπως ο Μιχαήλ Σολόχοφ που τιμήθηκε με το βραβείο το 1965 για το έπος του "Ντον", ο Έρνεστ Χέμινγουεϊ το 1954 για το "Γέρος και η Θάλασσα" και ο Τόμας Μαν το 1929 για το έργο του "Μπούντενμπροκ".
Το Νόμπελ Λογοτεχνίας είναι ένα από τα πέντε βραβεία που θεσπίστηκαν το 1895 από τον Σουηδό βιομήχανο, χημικό και μηχανικό Άλφρεντ Μπέρναρντ Νόμπελ. Τα υπόλοιπα είναι τα Νόμπελ Χημείας, Φυσικής, Ιατρικής και Ειρήνης. Από το 1968 απονέμεται και Νόμπελ Οικονομίας.
Κατά τη διάρκεια των εκατό και πλέον χρόνων λειτουργίας του θεσμού, οι επιλογές της Σουηδικής Ακαδημίας δεν έγιναν πάντα αποδεκτές με ενθουσιασμό. Πολλοί διάσημοι και σημαντικοί συγγραφείς, όπως ο Ζορζ Μπατάιγ, ο Χόρχε Λουίς Μπόρχες, ο Μπέρτολτ Μπρεχτ, ο Άντον Τσέχοφ, ο Γκράχαμ Γκριν, ο Τζορτζ Όργουελ, ο Λέων Τολστόι, ο Μαρσέλ Προυστ, δεν κέρδισαν ποτέ το βραβείο. Αρκετοί είναι αυτοί που θεωρούν ότι κάποιοι από τους συγγραφείς που τιμήθηκαν δεν άξιζαν τη διάκριση, ενώ άλλοι μιλούν για πολιτικές σκοπιμότητες ως προς την τελική επιλογή του προσώπου, κυρίως τα τελευταία χρόνια. Η Ακαδημία έχει χαρακτηριστεί προκατειλημμένη και ευρωκεντρική, ίσως όχι τυχαία αν αναλογιστεί κανείς ότι η πλειοψηφία των νομπελιστών είναι Ευρωπαίοι, ενώ ο αριθμός των βραβευθέντων Σουηδών είναι ίσος με τον αριθμό όλων των Ασιατών.
Κατά τη διάρκεια των 102 απονομών, δύο ήταν οι νικητές που απέρριψαν το Νόμπελ Λογοτεχνίας. Πρώτα ο Μπόρις Πάστερνακ, ο οποίος το 1958 το αποδέχτηκε αρχικά με χαρά για να το αρνηθεί όμως στη συνέχεια, υποκύπτοντας στις πιέσεις του σοβιετικού καθεστώτος. Κατόπιν ο Ζαν Πολ Σαρτρ που το απέρριψε το 1964 επειδή, όπως δήλωσε, δεν του άρεσαν οι διακρίσεις και ήθελε να περιφρουρήσει την ελευθερία των γραπτών του.
Το 1970, ο αντιφρονών Αλεξάντερ Σολζενίτσιν αρνήθηκε να παραβρεθεί στην τελετή απονομής στη Στοκχόλμη για να μην έχει προβλήματα κατά την επιστροφή του στην ΕΣΣΔ. Το παρέλαβε τελικά σε ειδική τελετή το 1974, όταν εξορίστηκε στη Δύση.
Το βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας δεν απονεμήθηκε τις χρονιές 1914, 1918, 1935, 1940, 1941, 1942 και 1943 είτε επειδή δεν υπήρχαν σημαντικές υποψηφιότητες είτε λόγω των δύσκολων εποχών (Α΄ και Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος).
Βραβεία Νόμπελ Λογοτεχνίας απονεμήθηκαν τέσσερις φορές σε δύο άτομα συγχρόνως. Το 1904 στους Φρεντερίκ Μιστράλ και Χοσέ Ετσεγκαράι ι Εϊζαγκίρε, το 1917 στους Καρλ Γκγιέλερουπ και Χένρικ Σπίτελερ, το 1966 στους Σμούελ Γόσεφ Άνιον και Νέλι Ζαχς και το 1974 στους Έιβιντ Γιόνσον και Χάρι Μάρτινσον.
Ο νεότερος νομπελίστας ήταν ο Βρετανός Ράντγιαρντ Κίπλινγκ, συγγραφέας του "Βιβλίου της Ζούγκλας", που κέρδισε το βραβείο το 1907 όταν ήταν 42 ετών. Το 2007, η 88χρονη, τότε, Ντόρις Λέσινγκ έγινε η γηραιότερη συγγραφέας που τιμήθηκε με το Νόμπελ Λογοτεχνίας.
Γυναίκες συγγραφείς που έχουν τιμηθεί με το βραβείο είναι οι Σέλμα Λάγκερλεφ, Γκράτσια Ντελέντα, Σίγκριντ Ούντσετ, Περλ Μπακ, Γκαμπριέλα Mιστράλ, Νέλι Ζαχς, Nαντίν Γκόρντιμερ, Τόνι Μόρισον, Βισλάβα Σιμπόρσκα, Ελφρίντε Γέλινεκ, Ντόρις Λέσινγκ και Χέρτα Μίλερ.
Το 1931, ο Σουηδός ποιητής Έρικ Άξελ Kάρλφελντ βραβεύτηκε με το Νόμπελ Λογοτεχνίας μετά το θάνατό του. Από το 1974 αποφασίστηκε να μην απονέμεται κανένα Νόμπελ μετά θάνατον, μόνο στην περίπτωση που κάποιος από τους τιμηθέντες πεθάνει μετά την ανακοίνωση του βραβείου.
