Ευρωπαϊκή αυταρέσκεια

Η Ευρωπαϊκή Ενωση δεν θα επιζήσει εάν συνεχίσει τη σημερινή της πορεία. Αυτό είναι το λιτό και άμεσο μήνυμα του ανθρώπου που έχει την ευθύνη για τις εξωτερικές σχέσεις και την ασφάλειά της. Μιλώντας στην ετήσια συνάντηση των πρεσβευτών της Ε.Ε. στις Βρυξέλλες τη Δευτέρα, ο ύπατος εκπρόσωπος Ζοζέπ Μπορέλ παρουσίασε μια σκληρή εικόνα του κόσμου και εστίασε σε μια μεγάλη αδυναμία της Ε.Ε.: στην αυταρέσκεια, την ψευδαίσθηση ανωτερότητας που αναγκάζει την Ε.Ε. να σέρνεται πίσω από τις εξελίξεις. «Βρισκόμαστε σε κρίση, πρέπει να δράτε αναλόγως», είπε ο Μπορέλ στους πρεσβευτές. «Κάποιες φορές μαθαίνω περισσότερα για το τι γίνεται από τις εφημερίδες παρά από τις εκθέσεις σας». Και πρόσθεσε: «Με εσάς όλους σε όλα τα μέρη της Γης, έπρεπε να είμαι ο καλύτερα πληροφορημένος άνθρωπος στον κόσμο».

Το πρόβλημα είναι ευρύτερο. Βρίσκεται στην καρδιά του όλου εγχειρήματος της ενοποίησης: ενώ η ευημερία της Ε.Ε. βασίστηκε στο ότι οι ΗΠΑ της παρέχουν ασφάλεια, η Ρωσία φθηνή ενέργεια και η Κίνα φθηνά προϊόντα, οι Ευρωπαίοι ταγοί δεν συνειδητοποίησαν ούτε πόσο ευάλωτη είναι η Ε.Ε. σε όποια αλλαγή αυτής της κατάστασης ούτε πόσο ο υπόλοιπος κόσμος αλλάζει. Η Ενωση κινδυνεύει να πέσει θύμα της επιτυχίας της. Οι δεκαετίες πρωτοφανούς ειρήνης και ευημερίας ενθάρρυναν την αίσθηση ότι η «ήπια δύναμη» της φιλελεύθερης δημοκρατίας και το άφθονο χρήμα που δίνεται σε μορφή βοήθειας σε αναπτυσσόμενες περιοχές αρκούν για να διατηρηθούν τα πράγματα ως έχουν. Τα γέλια Γερμανών διπλωματών στον ΟΗΕ όταν ο Ντόναλντ Τραμπ σημείωνε την εξάρτηση της χώρας τους από τη ρωσική ενέργεια είναι γλαφυρή εικόνα αυτής της αλαζονείας.

Δεν είναι μόνο η διπλωματική υπηρεσία της Ε.Ε. που πρέπει να καταλάβει ότι δεν αρκούν αξιώματα, τίτλοι και αρχές για να κρατηθεί η Ενωση όρθια την ώρα που απειλούνται η ασφάλεια και η εσωτερική συνοχή της. Σε κάθε θεσμό και υπηρεσία, από την Κομισιόν έως το Κοινοβούλιο, σε κάθε κυβέρνηση που συμμετέχει στα πολυάριθμα συμβούλια, πρέπει να γίνει συνείδηση ότι η Ενωση βρίσκεται σε μάχη επιβίωσης. Οι μπλε σημαίες, οι μεγάλοι τίτλοι, οι ωραίες αρχές και οι υψηλότατοι μισθοί δεν σημαίνουν τίποτα όταν κοιμούνται οι φρουροί.