Για έναν αναλυτή και ιστορικό που παρακολουθεί φλέγοντα ζητήματα της ευρύτερης περιοχής των Βαλκανίων και της Ανατολικής Μεσογείου, διάφοροι «φάκελοι» φέρουν αρκετά κοινά σημεία. Λ.χ. το Κυπριακό και το Κουρδικό Ζήτημα, παρά τις σημαντικές διαφορές τους και το πολύ διαφορετικό ιστορικό και πολιτικοκοινωνικό υπόβαθρο τους, φέρουν αρκετά ενδιαφέροντα κοινά σημεία.
Το 2015, όταν καταρρέανε οι συνομιλίες για την τελική, ειρηνική επίλυση του Κουρδικού Ζητήματος, στην γειτονική Τουρκία, αναλυτές με φιλελεύθερη κοσμοθεωρία έσπευδαν να ασκήσουν δριμύτατη κριτική τόσο στην ηγεσία της ένοπλης πτέρυγας του κουρδικού κινήματος όσο και στον Πρόεδρο της Τουρκίας, με το σκεπτικό ότι οδηγούν τις συνομιλίες σε αδιέξοδο εξαιτίας λεπτών πολιτικών σχεδιασμών. Σύμφωνα με τους φιλελεύθερους αναλυτές, σε περίπτωση που ο Ρετζέπ Ταγγίπ Ερντογάν και Κούρδοι αντάρτες είχαν επιδείξει πολιτική βούληση και αποφασιστικότητα, η ανάδυση ενός τελικού σχεδίου ειρήνης θα ήταν ζήτημα χρόνου.
Παρόμοια εικόνα επικρατεί σήμερα και στο Κυπριακό Ζήτημα. Υποστηρικτές της λύσης, αναλυτές με φιλελεύθερη κοσμοθεωρία σπεύδουν να ασκήσουν δριμύτατη κριτική στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, με το σκεπτικό ότι «θυσιάζει» την λύση στον «βωμό» εσωτερικών πολιτικών ισορροπιών και σχεδιασμών.
Χαρακτηριστικές είναι οι τοποθετήσεις ε/κ πολιτικών και αναλυτών που ασκούν κριτική στον Πρόεδρο Νίκο Αναστασιάδη με βάση την θεωρία ότι οι δυο πλευρές βρίσκονται σε απόσταση αναπνοής από την τελική λύση του Κυπριακού Προβλήματος, δηλαδή την Ομόσπονδη Κυπριακή Δημοκρατία. Αυτή η «ανάγνωση» βρίσκει αντίκτυπο τόσο στο εσωτερικό του κυβερνώντος κόμματος όσο και στις τάξεις της αντιπολίτευσης.
Διαφωνούμε με την παραπάνω θέση, και αυτό για έναν βασικό λόγο. Από την δική μας σκοπιά, η σημερινή αρνητική εικόνα στις συνομιλίες, στο Κυπριακό, δεν σχετίζεται αποκλειστικά με τις εμμονές, θέσεις, στρατηγικές ή καπρίτσια του κ. Αναστασιάδη, του Μουσταφά Ακιντζί ή μιας τρίτης πλευράς (λ.χ. η Τουρκία). Υπάρχουν ουσιαστικά ζητήματα, στα οποία ένα μεγάλο χάσμα χωρίζει τις εμπλεκόμενες πλευρές.
Ενδεχομένως το πιο ουσιαστικό θέμα να αφορά το τελικό καθεστώς των Τουρκοκύπριων συμπολιτών σε περίπτωση εύρεσης τελικής λύσης στο Κυπριακό. Τελικά τι θα συμβεί με τους περίπου 100-120 τ/κ και 150-180.000 «πολίτες» της «ΤΔΒΚ» («αισιόδοξη» εκτίμηση), που σύμφωνα με την τ/κ πλευρά θα μετεξελιχθεί σε «τ/κ ιδρυτικό κράτος» της νέας ομοσπονδίας; Η ε/κ πλευρά είναι έτοιμη να αποδεχθεί την πολιτική ισότητα τους;
Ακριβώς σε αυτό το σημείο, στην ε/κ πλευρά έρχεται στην επιφάνεια ένας αξιοσημείωτος προβληματισμός; «Πως είναι δυνατόν να δημιουργηθεί ένα σύστημα στο οποίο μια «μειονότητα» θα επιβάλλει τις θέσεις και τις απόψεις της στην «πλειοψηφία» και θα έχει ίση πρόσβαση σε μηχανισμούς λήψης αποφάσεων (ομοσπονδία και φυσικό αέριο)», αναρωτιούνται πολλοί συμπολίτες μας. Μια ψύχραιμη «ανάγνωση» μας οδηγεί στο συμπέρασμα ότι πρόκειται για ένα δίκαιο και «λογικό» ερώτημα-αμφιβολία.
Κάπου εδώ λοιπόν, το Κυπριακό συναντά το Κουρδικό. Διότι και στην περίπτωση της Τουρκίας, η «πλειοψηφία», ο σουνιτικός, χανεφίδικος τουρκικός πληθυσμός, δεν εμφανίζεται πρόθυμη να μοιραστεί τους μηχανισμούς λήψης αποφάσεων και το ενιαίο κράτος με την «μειοψηφία», τους Κούρδους. Παρόμοιες περιπτώσεις ξεχωρίζουν σε ολόκληρη την υφήλιο.
Σε τελική ανάλυση, το όλο ζήτημα, το οποίο βρίσκεται στην καρδιά της εθνικιστικής ιδεολογίας στον 21ο αιώνα, αφορά ένα σημαντικό ερώτημα: Πως αντιμετωπίζονται οι διεκδικήσεις μιας γλωσσικής-εθνοτικής-θρησκευτικής ομάδας, η οποία ανεξάρτητα από πληθυσμιακές αναλογίες και γεωστρατηγικές πραγματικότητες και δυνατότητες, θέτει τον πήχη υψηλά και διεκδικεί ίση μεταχείριση και κατοχύρωση συμφερόντων και δικαιωμάτων με βάση τα δημοκρατικά ιδεώδη, οι ρίζες των οποίων χάνονται στην Γαλλική Επανάσταση.
Με άλλα λόγια, στην περίπτωση της Κύπρου του 2018, θα μπορούσε να ικανοποιήσει η ε/κ πλευρά αιτήματα των τ/κ, με διπλωματικές μανούβρες και ειδική μεταχείριση σε κάποια πεδία, την στιγμή που η άλλη πλευρά ζητά ίση μεταχείριση, δίχως εκπτώσεις σε όλα τα πεδία και ζητήματα; Με ακόμη πιο απλά λόγια: Είναι δυνατόν να εισηγούμαστε στην κοινότητα του κ. Ακιντζί έναν συνεταιρισμό, στον οποίο θα αναγνωρίζονται όλες οι ελευθερίες σε ατομικό επίπεδο με περιοριστικές ρήτρες σε διάφορα επίπεδα της ομοσπονδίας σε ότι αφορά την πολιτική εκπροσώπηση; Μια τέτοιου είδους ομοσπονδία, παρά την αυτονομία του βόρειου κομματιού του νησιού, σε τι θα διαφέρει από την Τουρκία του κ. Ερντογάν, η οποία θεωρεί ότι επιλύει τα προβλήματα των Κούρδων, κατοχυρώνοντας τις ατομικές ελευθερίες, «ισοπεδώνοντας» τις εστίες της τρομοκρατίας-ανταρσίας και δημιουργώντας νέους φραγμούς σε επίπεδο πολιτικής εκπροσώπησης, στο όνομα της διατήρησης του ενιαίου χαρακτήρα του κράτους;
Σε τελική ανάλυση, το ερώτημα είναι ένα και μοναδικό; Τι εστί Τουρκοκύπριος; Μειοψηφία ή συνέταιρος για το κοινό μέλλον;
Υ.Γ. Η αρνητική εικόνα που επικρατεί σήμερα στο Κυπριακό δεν αφορά αποκλειστικά την ε/κ πλευρά και τα δικά της διλήμματα. Μερίδιο ευθύνης φέρει και η τ/κ πλευρά, ένα ζήτημα που θα μας απασχολήσει στην συνέχεια και ξεπερνά τα όρια αυτού του άρθρου γνώμης.
