Του Πανίκου Κωνσταντίνου
Τα αποτελέσματα του ερευνητικού προγράμματος του Ευρωπαϊκού Πανεπιστημίου Κύπρου με κύριο αντικείμενο την εξάλειψη του ρατσισμού στον αθλητισμό μέσω της εκπαίδευσης, ήταν το αντικείμενο συζήτησης στο Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο Κύπρου με τη συμμετοχή εκπροσώπων της ΚΟΠ και της Αστυνομίας Κύπρου. Συντονιστής της συζήτησης ήταν ο καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης Χρήστος Κασιμέρης.
Το Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο Κύπρου είναι ένας από τους εταίρους στο ερευνητικό πρόγραμμα BRISWA 2.0, το οποίο χρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τη στήριξη της εκπαίδευσης, της κατάρτισης, της νεολαίας και του αθλητισμού στην Ευρώπη. Στο πρόγραμμα, πέραν του Ευρωπαϊκού Πανεπιστημίου Κύπρου, συμμετείχαν επίσης ακαδημαϊκά ιδρύματα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης από Ιταλία (επικεφαλής οργανισμός), Ελλάδα και Ισπανία. Όπως λέχθηκε η εξάλειψη του ρατσισμού στον αθλητισμό μέσω της εκπαίδευσης είναι βασικός στόχος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, της ΟΥΕΦΑ και άλλων σχετικών με τον αθλητισμό διεθνών και εθνικών φορέων.
Το έργο BRISWA 2.0 συγχρηματοδοτούμενο από το Erasmus+, Key Action 2 Higher Education και την Εθνική Μονάδα Συντονισμού του Προγράμματος Erasmus+ στην Ιταλία (INDIRE)) επιχειρεί να απαντήσει σε ένα επίκαιρο και σύνθετο ερώτημα: είναι εφικτή η καταπολέμηση του ρατσισμού με μια συστημική προσέγγιση μέσω της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης; Σύμφωνα με τον δρα Γιώργο Τσαπλέ, γενικός διευθυντής της εταιρείας Intelligent Decision Support Systems S.M.P.C., η κοινοπραξία του έργου υποστηρίζει πως: «εφόσον παρέχουμε σε φοιτητές/τριες όχι μόνο γνώσεις αλλά και ευκαιρίες πειραματισμού, συμμετοχής και προσομοίωσης. Ο ρατσισμός δεν παρουσιάζεται ως ένα στατικό κοινωνικό φαινόμενο, αλλά ως αποτέλεσμα συστημικών παραμέτρων – κοινωνικών, οικονομικών, πολιτικών και θεσμικών. Κεντρικό εργαλείο διδασκαλίας αποτελεί ο αθλητισμός, και ιδιαίτερα το ποδόσφαιρο, ως πεδίο όπου οι δυναμικές ένταξης και του αποκλεισμού εκδηλώνονται με έντονο και ορατό τρόπο. Το έργο συνεχίζει και επεκτείνει τη λογική του αρχικού προγράμματος BRISWA (E+ Sport), φέρνοντας τη συζήτηση για τον ρατσισμό από τα γήπεδα στις αίθουσες διδασκαλίας τεσσάρων ευρωπαϊκών πανεπιστημίων».
Συντονιστής του έργου είναι το Link Campus University, πανεπιστήμιο με έδρα τη Ρώμη. Το εταιρικό σχήμα περιλαμβάνει πανεπιστήμια, τεχνολογικές επιχειρήσεις και μη κερδοσκοπικές οργανώσεις από διαφορετικές χώρες της Ευρώπης:
• Η BRISWA Association είναι spin-off του αρχικού έργου BRISWA και εστιάζει στον ρατσισμό στον χώρο του αθλητισμού.
• Η Symplexis είναι ελληνική ΜΚΟ με αποστολή την ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής και την προάσπιση των δικαιωμάτων ευάλωτων ομάδων.
• Η εταιρεία Intelligent Decision Support Systems (IDS), με έδρα την Ελλάδα, εξειδικεύεται στην ανάπτυξη εργαλείων υποστήριξης αποφάσεων.
• Το Universidad Católica San Antonio de Murcia (UCAM) είναι μη κερδοσκοπικό ιδιωτικό πανεπιστήμιο στην Ισπανία με έντονη κοινωνική αποστολή.
• Το Πανεπιστήμιο Μακεδονίας συμμετέχει με εμπειρία στη λήψη αποφάσεων, στη διοίκηση και στις κοινωνικές επιστήμες.
• Το Italian Chapter of the System Dynamics Society δραστηριοποιείται στην προώθηση της συστημικής σκέψης και της μεθοδολογίας της δυναμικής συστημάτων στην Ιταλία.
• Το Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο Κύπρου αποτελεί ένα από τα κορυφαία ιδιωτικά πανεπιστήμια στην Κύπρο, με ισχυρή προσήλωση στην ακαδημαϊκή ποιότητα, την έρευνα και την κοινωνική συνεισφορά.
Σύμφωνα με τα όσα κατατέθηκαν στη συζήτηση, στο πρώτο στάδιο του έργου πραγματοποιήθηκαν έρευνες σε φοιτητές/τριες, καθηγητές/τριες, προπονητές/τριες και αθλητές/τριες. Σκοπός ήταν η καταγραφή του βαθμού ευαισθητοποίησης γύρω από το φαινόμενο του ρατσισμού, η αξιολόγηση υπαρχουσών παρεμβάσεων και η ανίχνευση αναγκών για νέες καθώς και έρευνα γύρω από υπάρχουσες καμπάνιες και προγράμματα κατά του ρατσισμού. Ένα από τα πιο χαρακτηριστικά ερωτήματα του ερωτηματολογίου ήταν: «Πώς μπορεί να ξεπεραστεί το πρόβλημα όταν ένας λευκός καθηγητής, διδάσκει για τον ρατσισμό σε μια τάξη λευκών φοιτητών»;
Οι απαντήσεις ομαδοποιήθηκαν στις παρακάτω βασικές θεματικές:
1. Ενίσχυση της πολυφωνίας και της εκπροσώπησης.
2. Ανάπτυξη ενσυναίσθησης.
3. Δημιουργία ασφαλούς περιβάλλοντος.
4. Συνεργατική μάθηση.
5. Ωστόσο, πολλές απαντήσεις δεν μπορούσαν να ενταχθούν σε σαφή κατηγορία. Παρουσίαζαν αβεβαιότητα, αφαίρεση ή εστίαζαν σε θεσμικό και κοινωνικό επίπεδο. Κοινή συνισταμένη των απαντήσεων ήταν η ανάγκη για αφηγηματικές προσεγγίσεις, όπου η εμπειρία, η ιστορία και το προσωπικό παράδειγμα παίζουν καθοριστικό ρόλο.
Παράλληλα, οι εταίροι κατέγραψαν ευρωπαϊκά προγράμματα και αντιρατσιστικές πρωτοβουλίες, τα οποία ταξινομήθηκαν σε πέντε κατηγορίες:
1. Ο αθλητισμός ως εργαλείο κοινωνικής ένταξης (κυρίως μέσω του ποδοσφαίρου).
2. Δημιουργία δημόσιων χώρων διαλόγου και κοινότητας.
3. Στήριξη ευάλωτων ομάδων.
4. Εκστρατείες ευαισθητοποίησης.
5. Εκπαίδευση και κατάρτιση για την υπέρβαση προκαταλήψεων.
Η έρευνα ανέδειξε και ένα σημαντικό ζήτημα: τον βαθμό ενημέρωσης των ερωτηθέντων σχετικά με τον ρατσισμό στον αθλητισμό και την ύπαρξη σχετικών παρεμβάσεων και προγραμμάτων. Πάνω από το 70% των συμμετασχόντων απάντησαν ότι ο αθλητισμός είναι κατάλληλο μέσο, αλλά λιγότεροι από τους μισούς μπορούσαν να αναφέρουν συγκεκριμένα προγράμματα. Το εύρημα αυτό ενισχύει την ανάγκη για προβολή υπαρχουσών πρωτοβουλιών και καλύτερη σύνδεση θεωρίας και πράξης.
Στιγμιότυπο από τη συζήτηση που έγινε στο Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο Κύπρου.
Στο πλαίσιο του έργου, αναπτύσσεται αυτή την περίοδο ένα διαδραστικό εκπαιδευτικό εργαλείο – το Interactive Learning Environment (ILE). Πρόκειται για έναν ψηφιακό προσομοιωτή που επιτρέπει στους χρήστες να διερευνήσουν: Πώς εκδηλώνεται ο ρατσισμός στον αθλητισμό (και ειδικά στο ποδόσφαιρο). Ποιοι παράγοντες ενισχύουν ή περιορίζουν ρατσιστικά φαινόμενα. Ποιες πολιτικές παρεμβάσεις μπορούν να εφαρμοστούν, και ποια τα αναμενόμενα (και απρόβλεπτα) αποτελέσματα. Το εργαλείο θα απευθύνεται τόσο σε φοιτητές/τριες όσο και σε εκπαιδευτικούς και θα είναι δωρεάν διαθέσιμο στο ευρύ κοινό, συμβάλλοντας στη διάδοση μιας πιο βιωματικής, πολιτικά ευαίσθητης και στρατηγικά στοχευμένης παιδαγωγικής προσέγγισης για την καταπολέμηση του ρατσισμού. Το BRISWA 2.0 φιλοδοξεί να αφήσει ένα ουσιαστικό αποτύπωμα στη διδασκαλία για τον ρατσισμό στην Ευρώπη με εργαλεία, δεδομένα και βιωματική γνώση.
Ο αντιπρύτανης του Ευρωπαϊκού Πανεπιστημίου Μάριος Βρυωνίδης, που απασχολείται στα θέματα έρευνας και εξωτερικών υποθέσεων, σημείωσε πως ο χώρος του αθλητισμού δημιουργεί προϋποθέσεις ρητορικής μίσους. «Ξεκινώντας με συνθήματα που μπορεί να οδηγήσουν στη βία. Θέλει μακροχρόνια προσπάθεια για να αλλάξουν όλα αυτά. Το ευχάριστο είναι πως ΦΙΦΑ και ΟΥΕΦΑ προχωρούν σε καμπάνιες κατά του ρατσισμού και στέλνουν ένα πολύ καλό μήνυμα». Από την πλευρά του ο εκπρόσωπος της ΚΟΠ Μιχάλης Αγγελίδης ανέφερε ότι η ΚΟΠ ακολουθεί τις επιταγές της ΟΥΕΦΑ. Αποκάλυψε μάλιστα πως για τα θέματα ρατσισμού, στην ΚΟΠ εκπαιδεύονται και οι Κύπριοι διαιτητές για να μπορούν να αναγνωρίζουν τέτοιου είδους φαινόμενα και να τα τιμωρούν.
Ο Αντώνης Σταυρινού του Εθνικού Γραφείου Συλλογής Πληροφοριών για τον Χουλιγκανισμό ανέφερε ότι η Αστυνομία λαμβάνει πολύ σοβαρά υπόψη τέτοια θέματα, αν και στην Κύπρο, παραδέχτηκε πως τα φαινόμενα ρατσισμού στα γήπεδα δεν είναι οργανωμένα αλλά περισσότερο σποραδικά και μεμονωμένα. Ωστόσο, η Αστυνομία φέρεται πανέτοιμη να αντιμετωπίσει τέτοιου είδους παραβάσεις στα κυπριακά γήπεδα.
