Σε οριστικό ναυάγιο κατέληξε, αργά χθες το βράδυ (ώρα Ελλάδος) με ευθύνη της Aγκυρας, η προσπάθεια εξεύρεσης εναλλακτικής λύσης για την αναβληθείσα χθες συνάντηση του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη με τον πρόεδρο της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν. Η Αθήνα, που μέσω ανώτατης κυβερνητικής πηγής υπογραμμίζει ότι το χθεσινό ραντεβού ήταν απολύτως συμφωνημένο, ενημέρωσε την τουρκική πλευρά ότι με τα δεδομένα που είχαν ανακύψει η συνάντηση ήταν πολύ δύσκολο να γίνει σήμερα και θα προγραμματιστεί με άλλη ευκαιρία. Είναι δε προφανές ότι οι χειρισμοί της τουρκικής πλευράς αντανακλούν σε μεγάλο βαθμό την ενόχληση Ερντογάν για πρωτοβουλίες του τελευταίου διαστήματος, από τον θαλάσσιο χωροταξικό σχεδιασμό και τα θαλάσσια πάρκα μέχρι την εκδήλωση ενδιαφέροντος για έρευνες από τη Chevron.
Το χρονικό του αδιεξόδου: Μετά την αρχική πρόταση των Τούρκων να αναβάλουν τη χθεσινοβραδινή συνάντηση λόγω χρονικής σύμπτωσης με διάσκεψη που άρχιζε μισή ώρα αργότερα ανάμεσα στον Ντόναλντ Τραμπ και σε ηγέτες της Μέσης Ανατολής, η Αθήνα επανήλθε σχεδόν άμεσα υποδεικνύοντας τα κενά στο σημερινό πρόγραμμα του πρωθυπουργού, εκδηλώνοντας την προθυμία του κ. Μητσοτάκη να κάνει τη συνάντηση. Παρά την ευγενική εκδήλωση προθυμίας εκ μέρους της τουρκικής αντιπροσωπείας, η απάντηση δεν ήλθε ποτέ, με αποτέλεσμα χθες τη νύχτα, η ελληνική κυβέρνηση να ανακοινώσει το ναυάγιο, αποδίδοντας την ευθύνη στην Αγκυρα. Από την ελληνική πλευρά τονίζεται ότι η ακύρωση δεν αποτελεί ευθύνη της Αθήνας και σημείωναν ότι εφόσον η επίκληση της πρωτοβουλίας Τραμπ ήταν προσχηματική, τότε επιβεβαιώνεται η ορθή στάση της κυβέρνησης να παραμένει αμετακίνητη σε όλα τα βασικά ζητήματα των τελευταίων μηνών. Ενδεικτικό της προσχηματικής λογικής που χαρακτήριζε την τουρκική στάση είναι, πάντως, ότι τελικά η περίφημη διάσκεψη του κ. Τραμπ με ηγέτες του αραβικού συνδέσμου και τον κ. Ερντογάν άρχισε σχεδόν μιάμιση ώρα μετά την προγραμματισμένη έναρξή της (στις 23.00 ώρα Ελλάδος αντί 21.30, ενώ το ακυρωμένο τετ α τετ με τον κ. Μητσοτάκη είχε σχεδιαστεί για τις 21.00). Το τετ α τετ της Νέας Υόρκης εθεωρείτο στην Αθήνα ευκαιρία επιβεβαίωσης της ατμόσφαιρας «ήρεμων νερών» σε μια φάση που άρχισαν να παρατηρούνται νέες τριβές με την Τουρκία, ακόμη και στο Αιγαίο. Κατά μια άποψη το ραντεβού είχε «κλειδώσει» και λόγω της επικείμενης συνάντησης του κ. Ερντογάν με τον κ. Τραμπ στον Λευκό Οίκο, ωστόσο τα μηνύματα από την Αθήνα περί των ζητημάτων που ήθελε να θέσει ο κ. Μητσοτάκης στον πρόεδρο της Τουρκίας –καλώδιο και casus belli– ενδεχομένως να λειτούργησαν ανασταλτικά. Και τούτο διότι ο κ. Ερντογάν ίσως προτιμούσε να αποφύγει την εικόνα ενός ηγέτη που περνάει το κατώφλι του Λευκού Οίκου ύστερα από έξι χρόνια, δείχνοντας σημάδια «καλής συμπεριφοράς» έναντι της Ελλάδας. Το χθεσινό ναυάγιο, πέρα από τη συμβολική σημασία που έχει, αποτελεί επί της ουσίας μία ακόμη αποτυχία στην προσπάθεια της Αθήνας να δεσμεύσει την Αγκυρα σε κάποια συζήτηση για την ανάγκη επιμήκυνσης των «ήρεμων νερών». Η επί της ουσίας ανησυχία της Αθήνας σε αυτό το πεδίο αφορά, βεβαίως, το αν η Αγκυρα θεωρεί ότι η ανάγκη διατήρηση των «ήρεμων νερών» έχει πλέον εκπνεύσει και μπορεί να επιστρέψει σε πρακτικές που θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε ένταση.
Στο επιτελείο του κ. Ερντογάν ήταν ήδη γνωστό –τουλάχιστον– από το απόγευμα της Δευτέρας ότι ο Ντόναλντ Τραμπ διοργάνωνε συνάντηση ηγετών αραβικών και μουσουλμανικών χωρών μισή ώρα μετά την προγραμματισμένη συνάντηση με τον Ελληνα πρωθυπουργό, ως εκ τούτου μπορούσαν να ειδοποιήσουν την Αθήνα για τα νέα δεδομένα από τότε. Η τουρκική πλευρά, όμως, δεν ειδοποίησε για την αναβολή παρά τέσσερις ώρες πριν από την προγραμματισμένη συνάντηση. Συνεπώς, η τουρκική πλευρά εμφανίζεται να έκρινε μόλις τότε ότι η διάσκεψη του Αμερικανού προέδρου σχεδόν συνέπιπτε με τη συνάντηση με τον πρωθυπουργό.
Με σκληρή γραμμή για την Αν. Μεσόγειο
Κωνσταντινούπολη-Ανταπόκριση. Λίγες ώρες μετά την αναβολή που ζήτησε για τη συνάντησή του με τον Κυριάκο Μητσοτάκη, ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν από το βήμα της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ εξέφρασε τη σκληρή γραμμή της χώρας του, τονίζοντας πως κανένα σχέδιο στην Αν. Μεσόγειο δεν θα πετύχει δίχως την Τουρκία και ζήτησε την αναγνώριση της «ΤΔΒΚ».
Ο κ. Ερντογάν έστειλε έμμεσο μήνυμα και για τα σχέδια πόντισης καλωδίου μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας Ελλάδας – Kύπρου και για τις έρευνες της Chevron νοτίως της Κρήτης, δηλώνοντας ότι «δεν θα ευοδωθούν τα έργα που αποκλείουν την Τουρκία και την “Τουρκική Δημοκρατία της Βόρειας Κύπρου” στην Ανατολική Μεσόγειο. Η Τουρκία έχει δικαιώματα και δικαιοδοσία στα δυτικά της Κύπρου, ενώ οι Τουρκοκύπριοι έχουν νόμιμα δικαιώματα στις περιοχές γύρω από το νησί».
Ο πρόεδρος της Τουρκίας δήλωσε πως θέλει να δει το Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο ως μια λεκάνη σταθερότητας και ευημερίας, όπου τα νόμιμα συμφέροντα όλων των εμπλεκομένων μερών γίνονται σεβαστά και ανέφερε πως η χώρα του «είναι έτοιμη για εποικοδομητική συνεργασία σε όλα τα θέματα, ιδίως στην ενέργεια και στο περιβάλλον και περιμένουμε το ίδιο από τους γείτονές μας».
Ο κ. Ερντογάν επανέλαβε την πρότασή του για διάσκεψη της Ανατολικής Μεσογείου που έχει προτείνει στο παρελθόν και υποστήριξε πως θα συμβάλει στην ανάπτυξη κοινού εδάφους. Η πρόταση της διάσκεψης της Ανατολικής Μεσογείου, όπως έχει αποτυπωθεί και σε επιστολή που έστειλε η Τουρκία στον ΟΗΕ στις 14 Οκτωβρίου 2020, στηρίζεται στην ιδέα της σύγκλησης περιφερειακής διάσκεψης για την Ανατολική Μεσόγειο με τη συμμετοχή και των Τουρκοκυπρίων. «Αυτή η διάσκεψη θα μπορούσε να προσφέρει μια έγκαιρη ευκαιρία για την αποκλιμάκωση των εντάσεων στην περιοχή και τη δημιουργία μιας θετικής δυναμικής», αναφέρει η Τουρκία.
Στην ομιλία του ο Ταγίπ Ερντογάν αναφέρθηκε στο Κυπριακό και απέκλεισε το μοντέλο της ομοσπονδίας μιλώντας για δύο κράτη. «Υπάρχουν δύο ξεχωριστά κράτη και δύο ξεχωριστοί λαοί στο νησί της Κύπρου. Οι Τουρκοκύπριοι είναι ισότιμοι ιδιοκτήτες του νησιού και δεν θα δεχτούν να είναι μειονότητα. Η διεθνής κοινότητα πρέπει να τερματίσει την άδικη και απάνθρωπη απομόνωση στην οποία υπόκεινται οι Τουρκοκύπριοι για μισό αιώνα. Επαναλαμβάνω την έκκληση που έκανα στις τρεις τελευταίες Γενικές Συνελεύσεις του ΟΗΕ: καλώ τη διεθνή κοινότητα να αναγνωρίσει την “Τουρκική Δημοκρατία της Βόρειας Κύπρου” και να συνάψει διπλωματικές, πολιτικές και οικονομικές σχέσεις», δήλωσε ο κ. Ερντογάν. Εντύπωση προκάλεσε το γεγονός πως ο πρόεδρος της Τουρκίας δεν αναφέρθηκε στις σχέσεις της χώρας του με την Ελλάδα, δεν την κατονόμασε και ούτε μίλησε για ομαλοποίηση των σχέσεων ή για «ήρεμα νερά».
Εμπειροι αναλυτές αναφέρουν ότι παρατήρησαν πως η ομιλία του Ταγίπ Ερντογάν με τις θέσεις της Τουρκίας για την Αν. Μεσόγειο ήταν αρκετά σκληρή. Παράλληλα υπενθυμίζουν την ξεκάθαρη πρόθεση του Κυριάκου Μητσοτάκη να θέσει το ζήτημα της άρσης του «casus belli» στη συνάντησή του με τον κ. Ερντογάν, κάτι που πιθανότατα θα έμπαινε και στη σχετική ανακοίνωση της ελληνικής πλευράς. Από την τουρκική πλευρά αναφέρουν πως λόγω των εξελίξεων σχετικά με τη Γάζα το πρόγραμμα του προέδρου της Τουρκίας αλλάζει συνέχεια. Ομως, η αλλαγή του προγράμματος του κ. Ερντογάν ήταν γνωστή από το απόγευμα της Δευτέρας και η ελληνική πλευρά ενημερώθηκε σχεδόν τέσσερις ώρες πριν από τη συνάντηση για το αίτημα της αναβολής. Μέχρι αργά το βράδυ οι δύο πλευρές δεν είχαν βρει κατάλληλη ώρα για μια άλλη στιγμή συνάντησης των δύο ηγετών στη Νέα Υόρκη.
Εν τω μεταξύ, ο κ. Ερντογάν στην ομιλία του κάλεσε από το βήμα της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ τις χώρες να αναγνωρίσουν παλαιστινιακό κράτος. «Μια γενοκτονία συνεχίζεται στη Γάζα· ακόμη και ενώ βρισκόμαστε εδώ, αθώοι άνθρωποι πεθαίνουν», δήλωσε ο κ. Ερντογάν, κατηγορώντας το Ισραήλ. «Δεν πρόκειται για αγώνα κατά της τρομοκρατίας. Πρόκειται για πολιτική κατοχής, απέλασης, εξορίας, γενοκτονίας ή, μάλλον, μαζικής δολοφονίας, που διεξάγεται υπό το πρόσχημα του περιστατικού της 7ης Οκτωβρίου», ανέφερε χαρακτηριστικά. Ο κ. Ερντογάν έχει χαρακτηρίσει τη Χαμάς «απελευθερωτικό κίνημα» και «εμπροσθοφυλακή της Τουρκίας».
• Στις 9.20 μ.μ. (ώρα Ελλάδος) η τουρκική προεδρία ανέβασε τη φωτογραφία της συνάντησης του κ. Ερντογάν με τον πρόεδρο του Προεδρικού Συμβουλίου της Λιβύης, Μοχάμεντ αλ Μενφί. Η συνάντηση του κ. Ερντογάν με τον κ. Μητσοτάκη ήταν προγραμματισμένη για τις 9 μ.μ.
