Του Βασίλη Νέδου
Οι εξελίξεις στη Μέση Ανατολή δυσχεραίνουν ακόμη περισσότερο την –ούτως ή άλλως– δυσανάλογα υπερβολικά φορτωμένη ατζέντα της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής. Eνας εκτεταμένος πόλεμος στη Μέση Ανατολή δεν προοιωνίζεται καλές εξελίξεις σε κανένα πεδίο, ωστόσο για την Αθήνα η βαθύτερη εμπλοκή του Ισραήλ σε ανοιχτές επιχειρήσεις κατά του Ιράν απομονώνει περαιτέρω την κυβέρνηση του Μπέντζαμιν Νετανιάχου και ασκεί έμμεση αλλά σαφή πίεση και προς την Ελλάδα.
Για την κυβέρνηση είναι προφανές ότι η στρατηγική σχέση με το Ισραήλ δεν πρέπει να τεθεί σε κίνδυνο, ωστόσο ταυτόχρονα υπάρχει προβληματισμός ως προς το σημείο στο οποίο μπορεί να φτάσει η στήριξη της Αθήνας προς την κυβέρνηση Νετανιάχου. Η Αθήνα αναμένεται να κινηθεί στη γραμμή της ισορροπημένης στάσης σε φόρουμ όπως ο ΟΗΕ ή το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ, όπως φάνηκε και κατά την πρόσφατη υπερψήφιση του σχεδίου κατάπαυσης του πυρός στη Γάζα, με κύρια αιχμή την ανάγκη να παραμείνουν ανοιχτοί οι ανθρωπιστικοί διάδρομοι προς τη Λωρίδα. Το επόμενο χρονικό διάστημα αναμένεται να γίνουν περαιτέρω επαφές τόσο με το Ισραήλ, όσο και με άλλες χώρες στην περιοχή, με σκοπό να τονισθεί ότι η Ελλάδα παραμένει ένας έντιμος συνομιλητής για όλους.
Για την Αθήνα η κατάσταση που διαμορφώνεται στη Μέση Ανατολή έχει διάφορες πτυχές, με σημαντικότερη εκείνη η οποία συνδέεται με την Τουρκία. Αν και στην Αθήνα δεν είναι ακόμη σαφείς ορισμένες λεπτομέρειες, όπως ποιος είναι ο στόχος του Νετανιάχου και σε ποιο βαθμό έχει εμπλακεί σε αυτόν η Ουάσιγκτον, παραμένει ως κύρια εκτίμηση ότι πιθανή περαιτέρω αποδυνάμωση του Ιράν θα ενισχύσει εκ των πραγμάτων την Τουρκία. Η Aγκυρα ήδη κάλυψε το κενό εξουσίας που υπήρχε στη Συρία μετά τη δραστική απομείωση της ισχύος των ομάδων που υποστήριζαν την ιρανική πολιτική στην περιοχή, ως αντιπρόσωποι (proxies).
Σε περίπτωση που επιτευχθεί εκείνο που υπονοεί δημόσια ο κ. Νετανιάχου για «αλλαγή καθεστώτος» στην Τεχεράνη, μέσω κάποιας εσωτερικής διεργασίας στο Ιράν, είναι σαφές ότι η αστάθεια θα πυροδοτήσει και άλλες παράπλευρες συνέπειες, με πλέον ανησυχητική για την Ευρώπη την πιθανότητα μιας νέας οξύτατης μεταναστευτικής κρίσης. Δεν πρέπει να λησμονείται ότι στο Ιράν μπορεί να υπάρχει μια «σιωπηλή» και ισχυρή μειοψηφία νέων που επιθυμούν μεταρρύθμιση της χώρας τους. Ωστόσο, δίπλα σε αυτήν υπάρχει και ένας σημαντικός πυρήνας που θα υποστηρίζει τους φονταμενταλιστές της Τεχεράνης μέχρι την τελευταία στιγμή.
Οι Κούρδοι
Eνα συνδεδεμένο ζήτημα, το οποίο προκαλεί και την ανησυχία των Τούρκων είναι εκείνο του Κουρδικού, που αφορά, βεβαίως, και το Ιράν. Δεν είναι τυχαίο ότι στην Aγκυρα εκτιμούν πως μέρος των όπλων του ΡΚΚ (το οποίο πρέπει να αφοπλιστεί με βάση τη συμφωνία με το τουρκικό κράτος) είναι δυνατόν να φυγαδευθούν προς το Ιράν, όπου ζει μια σημαντική κουρδική μειονότητα, με πλήρη συνείδηση της μοναδικότητάς της σε μια περιοχή όπου ήδη έχουν κατορθώσει να επιβιώσουν δύο σημαντικοί θύλακοι κουρδικών αυτόνομων περιοχών σε κράτη όπως το Ιράκ και η Συρία.
Εκείνο που παραμένει ως ερώτημα για την Αθήνα είναι πόσο υπολογίζει η Ουάσιγκτον στην Τουρκία ως σταθεροποιητική δύναμη σε περίπτωση κατάρρευσης του καθεστώτος της Τεχεράνης. Κάποιοι έμπειροι Eλληνες αξιωματούχοι φοβούνται ότι οι Αμερικανοί δρουν με βάση την παραδοσιακά επιφανειακή αντίληψη των πραγμάτων στη μεγάλη αυτή περιοχή και ίσως δεν αντιλαμβάνονται ότι οι πιέσεις που θα δεχθεί η Αγκυρα σε περίπτωση ιρανικής ενδόρρηξης μπορεί να μετατρέψουν την ίδια την Τουρκία σε παράγοντα αποσταθεροποίησης, καθώς θα ενεργοποιούνταν πολιτικές τάσεις ενυπάρχουσες στο σύστημα της χώρας, για ακόμη μεγαλύτερη αποστασιοποίηση από τη Δύση.
Στην Αθήνα είναι, επίσης, απολύτως σαφές ότι οι χώρες της περιοχής μπορεί να καταδικάζουν τις επιθέσεις, ωστόσο η αποδυνάμωση του Ιράν εξυπηρετεί άμεσα και τα συμφέροντα των αραβικών χωρών. Δεν είναι διόλου τυχαίο ότι η Σαουδική Αραβία δεν έκλεισε τον εναέριο χώρο της στα αεροσκάφη της ισραηλινής αεροπορίας που έπληξαν στόχους μέσα στο Ιράν.
Οι Χούθι
Σημειώνεται, τέλος, ότι στην Αθήνα προκαλεί ανησυχία και η πιθανότητα εντατικοποίησης των χτυπημάτων που προέρχονται από τους αντάρτες Χούθι στην Υεμένη. Πέρα από τα πολύ μεγάλα οικονομικά συμφέροντα της Ελλάδας στον συγκεκριμένο τομέα, καθώς ελληνόκτητα πλοία εξακολουθούν να κινούνται στη διαδρομή από τον Κόλπο του Αντεν προς τη διώρυγα του Σουέζ και αντιστρόφως, υπενθυμίζεται ότι στην περιοχή επιχειρεί και φρεγάτα του Πολεμικού Ναυτικού («Ψαρά») στο πλαίσιο της επιχείρησης της Ε.Ε. «Ασπίδες». Πιθανή περαιτέρω μείωση της –ούτως ή άλλως– πληγείσας από τη δράση των Χούθι, ναυτιλιακής κίνησης προς το Σουέζ έχει άμεσες επιπτώσεις και στο λιμάνι του Πειραιά.
