Kathimerini.gr
Οσο η διεθνής πολιτική σκηνή γίνεται πιο περίπλοκη και η ευρωατλαντική αρχιτεκτονική ασφαλείας κλυδωνίζεται, οι Ελληνες φαίνεται ότι καταφεύγουν στην ουδετερότητα και στη μετριοπάθεια σε ό,τι αφορά τη στάση που πρέπει να τηρεί η Ελλάδα στα ανοιχτά μέτωπα.
Τρία χρόνια μετά το ξέσπασμα του πολέμου στην Ουκρανία και σχεδόν δύο χρόνια μετά τη νέα ανάφλεξη στη Μέση Ανατολή, η «Κ» παρουσιάζει τις μετρήσεις τριών εταιρειών για τις διαθέσεις της ελληνικής κοινής γνώμης για τους πολέμους σε Ουκρανία και Λωρίδα της Γάζας, τη γνώμη τους για τη Ρωσία, το Ισραήλ και την Παλαιστίνη, καθώς και τις αντιλήψεις που επικρατούν για τα συμφέροντα της χώρας.
Τα δεινά των άλλων
«Οι Ελληνες δεν είναι οι πρώτοι που θα στοιχιστούν πίσω από εθνικές τραγωδίες άλλων, έχουμε τις δικές μας. Δεν θα είμαστε ποτέ πρωτοπόροι σε αυτό», σημειώνει ο Ηλίας Ντίνας, καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης και κάτοχος της ελβετικής έδρας στο Ευρωπαϊκό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο της Φλωρεντίας. Αυτό καταδεικνύουν και τα ευρήματα των ερευνών.
Σύμφωνα με την QED, τη διατήρηση ουδέτερης θέσης προτιμούν οι τρεις στους τέσσερις Ελληνες στον πόλεμο στην Ουκρανία και λίγο περισσότεροι από τους μισούς στον πόλεμο στη Μέση Ανατολή. Διχασμένοι εμφανίζονται ως προς την απόδοση ευθύνης για τον πόλεμο στην Ουκρανία, καθώς το εν τρίτον αποδίδει ευθύνη σε όλες τις πλευρές, το εν τέταρτον στη Ρωσία και το εν τέταρτον στις ΗΠΑ και στη Δύση. Το 35% των Ελλήνων δείχνει το Ισραήλ ως υπεύθυνο για τον πόλεμο στη Λωρίδα της Γάζας, ενώ περίπου το εν τέταρτον απέδιδε ευθύνη σε όλες τις πλευρές και μόλις το ένα δέκατο στις ΗΠΑ και στη Δύση.
«Γενικά παρατηρείται μια ουδετεροφιλία, η διάθεση να κρατηθούν ισορροπίες και να μη βγούμε πολύ μπροστά», αναφέρει ο Γιάννης Κωνσταντινίδης, αναπληρωτής καθηγητής στο Τμήμα Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών του Πανεπιστημίου Μακεδονίας και συντονιστής ερευνών της QED. «Η κοινή γνώμη, αντιλαμβανόμενη και το μέγεθος της χώρας και τις επιπτώσεις στη διπλωματική θέση της από πιθανή τήρηση μιας πιο καθαρής γραμμής, εκφράζει τη διάθεση να μείνει έξω από μεγάλες διαμάχες». Ανάλογη, άλλωστε, ήταν η στάση των Ελλήνων και σε προηγούμενες συρράξεις, όπως στον πόλεμο του Ιράκ, με ίσως εντονότερη στάση στον βομβαρδισμό στο Κόσοβο, λόγω γειτνίασης και των παραδοσιακών σχέσεων με τη Σερβία.
Σε έρευνα της Prorata, σχεδόν οι μισοί Ελληνες δηλώνουν ότι δεν αισθάνονται κοντά σε καμία πλευρά, ενώ το εν τρίτον δηλώνει πιο κοντά στην Ουκρανία και ένα σημαντικό ποσοστό (22%) πιο κοντά στη Ρωσία. Αντίστοιχα σχετικά θολή είναι η εικόνα και σε ό,τι αφορά τη σύρραξη στη Λωρίδα της Γάζας, με το 40% να δηλώνει πως δεν αισθάνεται κοντά σε καμία πλευρά, το 36% να δηλώνει πιο κοντά στους Παλαιστινίους και ένα 20% να παραμένει πιο κοντά στο Ισραήλ.
Οπως σημειώνει ο Αγγελος Σεριάτος, επιστημονικός διευθυντής της Prorata, η Ελλάδα έχει από τις πιο φιλορωσικές στάσεις και το λιγότερο φιλοϊσραηλινό προφίλ. «Ομως διαχρονικά επιλέγουμε την ουδετερότητα. Γενικά στην ψήφο μας δεν παίζουν ρόλο οι διεθνείς συγκρούσεις, μόνο σε ένα ευρύτερο αξιακό πλαίσιο, κυρίως για τους ψηφοφόρους της Αριστεράς. Για πολλούς ψηφοφόρους είναι πολύ σημαντικό το ζήτημα της σταθερότητας στην περιοχή, να μην έχουμε ταραχές».
Ο κ. Ντίνας τονίζει ότι στην Ελλάδα όλα εν τέλει εξελίσσονται σε μεγάλα διλήμματα, προκαλούν πόλωση, που όμως δεν μεταβάλλει τις πολιτικές πεποιθήσεις. «Ο καθένας, από αριστερά και δεξιά, βλέπει τα γεγονότα μέσα από το πρίσμα των πεποιθήσεων που ήδη έχει. Οι αριστεροί θα πουν να μην αφήνουμε στη μοίρα τους τους Παλαιστινίους και οι δεξιοί να μην αφήσουμε τη μοίρα τους στους Ουκρανούς και όλοι θα αισθάνονται καλά στο τέλος της ημέρας».
Θολώνει η συμπάθεια
Περίπου το εν τέταρτον των Ελλήνων δηλώνει πιο κοντά στη Ρωσία, όπως δείχνουν οι έρευνες, όμως είναι σαφώς λιγότεροι σε σχέση με παλαιότερα, που οι Ελληνες, μαζί με τους Κυπρίους, διατηρούσαν σταθερά το προφίλ των πιο φιλικά διακείμενων απέναντι στη Ρωσία σε όλη την Ευρώπη.
Σύμφωνα με την έρευνα της QED, απέναντι στη Ρωσία υπάρχει μια συμμετρία, όσοι θετικοί, τόσοι και αρνητικοί, με τους περισσότερους να είναι ουδέτεροι. Δεν ανιχνεύεται τόσο έντονα πια ο φιλορωσισμός, ούτε όμως και η αντιπάθεια. Η έρευνα της Prorata δείχνει ότι δεν έχουν μεταβληθεί ιδιαίτερα τα ποσοστά από τον Νοέμβριο του 2023 μέχρι σήμερα. Οσον αφορά την πολιτική τοποθέτηση των ερωτηθέντων, σύμφωνα με την Prorata, με καμία πλευρά δηλώνουν πως είναι οι ψηφοφόροι των κομμάτων της Αριστεράς, σε ποσοστά από 56% έως 65%, οι ψηφοφόροι του ΠΑΣΟΚ εμφανίζονται μοιρασμένοι ανάμεσα στο καμία πλευρά και στην πλευρά της Ουκρανίας. Τα δύο τρίτα των ψηφοφόρων της Νέας Δημοκρατίας δηλώνουν ότι βρίσκονται πιο κοντά στην Ουκρανία, ενώ ο φιλορωσισμός είναι πιο έντονος στα κόμματα στα δεξιά της. Πάντως, είναι πιο μεγάλα τα ποσοστά φιλορώσων από τη στήριξη των ακροδεξιών κομμάτων, που σημαίνει ότι και τα μεγάλα κόμματα εξακολουθούν να έχουν αυτούς τους ψηφοφόρους.
Πιο ξεκάθαρη εικόνα υπέρ της Ρωσίας, πάντως, εξακολουθούν να δείχνουν τα στοιχεία της έρευνας «Τι πιστεύουν οι Ελληνες 2024» της εταιρείας διαΝΕΟσις, με το ποσοστό των Ελλήνων που βλέπουν θετικά τον πρόεδρο της Ρωσίας Βλαντιμίρ Πούτιν να αυξάνεται από 18,8% το 2023 σε 31,4% το 2024, ενώ υποχωρεί το ποσοστό αυτών που έχουν θετική ή μάλλον θετική άποψη για τον πρόεδρο της Ουκρανίας Βολοντίμιρ Ζελένσκι από 34,3% σε 27,2%. Ακόμη, σύμφωνα με πιο πρόσφατη έρευνα της World Values Survey, που δεν έχει ακόμη δημοσιευθεί, το 38,1% βλέπει πολύ ή κάπως ευνοϊκά τη Ρωσία.
Απέναντι στο Ισραήλ
Πολύ πιο ξεκάθαρη είναι η εικόνα στη σύρραξη της Μέσης Ανατολής, με τους Ελληνες κατά πλειοψηφία να είναι απέναντι στους Ισραηλινούς και σχετικά θετικά υπέρ των Παλαιστινίων, όπως δείχνουν τα στοιχεία της QED.
«Ακριβώς επειδή το Ολοκαύτωμα στέκεται σαν την κορυφή της πυραμίδας του συλλογικού τραύματος παγκοσμίως, η Ελλάδα δεν θέλει να είναι στη σκιά κάποιου άλλου θύματος, γιατί έχουμε επενδύσει πολύ στην πολιτική κουλτούρα ότι η ιστορία μας έχει φερθεί πολύ άσχημα και είμαστε θύματά της. Υπάρχει ένας ανταγωνισμός, ένα σπιράλ αυτοθυματοποίησης», αναφέρει ο κ. Ντίνας.
Βέβαια, σύμφωνα με την Prorata, το 20% των Ελλήνων δηλώνει σήμερα πιο κοντά στο Ισραήλ, από το 34% που ήταν τον Νοέμβριο του 2023, λίγο μετά την επίθεση της Χαμάς. Πιο κοντά στο Ισραήλ αισθάνονται οι ψηφοφόροι της Νέας Δημοκρατίας και της Φωνής Λογικής, ενώ στη συντριπτική πλειοψηφία τους οι ψηφοφόροι του ΣΥΡΙΖΑ δηλώνουν ότι αισθάνονται πιο κοντά στην Παλαιστίνη. Οι μισοί ψηφοφόροι του ΠΑΣΟΚ δηλώνουν ότι δεν ταυτίζονται με καμία πλευρά και ένα 12% δηλώνει κοντά στο Ισραήλ.
Πάντα με τους ισχυρούς
Η πιο σημαντική αλλαγή εδώ παρατηρείται στους ψηφοφόρους της άκρας Δεξιάς, όπου, όπως και στην Ευρώπη, έτσι και στην Ελλάδα, πέρασε από τον αντισημιτισμό στο φιλοσημιτισμό σε σημαντικό ποσοστό. «Αυτό συμβαίνει για τους ίδιους λόγους που ήταν με τους ναζί στο Μεσοπόλεμο. Γιατί πολύ απλά, σε αντίθεση με αυτά που λέει, κατά βάθος θέλει να είναι πάντα με τους ισχυρούς. Οταν ξαφνικά έγινε κατανοητό το μοτίβο “ο εχθρός του εχθρού μου είναι ο φίλος μου”, άρχισαν τα πράγματα να αλλάζουν», καταλήγει ο κ. Ντίνας.
