Μια ομάδα ενόπλων κινείται μέσα στο πυκνό φινλανδικό δάσος όταν, ξαφνικά, ξεσπά ανταλλαγή πυρών, εν μέσω ομίχλης. Οι κραυγές πληθαίνουν καθώς αυξάνονται οι «απώλειες». Πρόκειται για άσκηση -μία από τις δεκάδες που πραγματοποιούνται κάθε μήνα- με Φινλανδούς νεοσύλλεκτους συνοριοφύλακες κοντά στα σύνορα με τη Ρωσία.
«Οχι αν, αλλά πότε»
Πίσω από το σενάριο της άσκησης υπάρχει, ωστόσο, ένας πραγματικός φόβος. Η ένταξη της Φινλανδίας στο ΝΑΤΟ το 2023 διπλασίασε το μήκος των συνόρων της Συμμαχίας με τη Ρωσία, στα 2.600 χιλιόμετρα, από την Αρκτική ώς τη Λευκορωσία.
Παρότι η Μόσχα δείχνει απορροφημένη από την εισβολή στην Ουκρανία, αρκετοί θεωρούν ότι ο πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν μπορεί να στραφεί κάποια στιγμή ενάντια στην ανατολική πτέρυγα του ΝΑΤΟ. Σύμφωνα με όσα καταγγέλλονται, η ρωσική οικονομία είναι προσανατολισμένη προς τον πόλεμο και οι ιμπεριαλιστικές φιλοδοξίες του Πούτιν αφήνουν ανοιχτό το ενδεχόμενο επέκτασης αυτής της επιθετικότητας πέραν της Ουκρανίας.
Ο γενικός γραμματέας του ΝΑΤΟ, Μαρκ Ρούτε, προειδοποίησε τον περασμένο μήνα ότι η Ρωσία θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει στρατιωτική ισχύ ενάντια στο ΝΑΤΟ «εντός πέντε ετών». «Μην αυταπατώμαστε, είμαστε όλοι πια στην ανατολική πτέρυγα», είπε.
Ο Ουκρανός πρόεδρος Βολοντίμιρ Ζελένσκι δήλωσε από την πλευρά του, στη Σύνοδο του ΝΑΤΟ, ότι η Ρωσία σχεδιάζει «νέες στρατιωτικές επιχειρήσεις σε νατοϊκό έδαφος».
Ο Αμερικανός πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ διαβεβαίωσε τους Συμμάχους ότι «είναι μαζί τους μέχρι τέλους», λίγες ώρες αφότου είχε όμως δηλώσει πως το Αρθρο 5, η ρήτρα συλλογικής άμυνας στο πλαίσιο της οποίας όλοι θα πρέπει να συνδράμουν όποιον δεχθεί επίθεση, «σηκώνει διαφορετικές ερμηνείες». Η επιστροφή του Τραμπ στον Λευκό Οίκο έχει επαναφέρει τις αμφιβολίες αναφορικά με την ισχύ και τη διάρκεια των αμερικανικών εγγύησεων ασφαλείας για την Ευρώπη.
Ο Αντερς Φογκ Ράσμουσεν, πρώην γ.γ. του ΝΑΤΟ, εκτιμά ότι αν ο Πούτιν κερδίσει στην Ουκρανία, θα ενθαρρυνθεί να επιδιώξει περισσότερα. «Θα ασκήσει πίεση στις χώρες της Βαλτικής. Και όταν ο Αμερικανός πρόεδρος θέτει δημόσια υπό αμφισβήτηση τη δέσμευσή του στο Αρθρο 5, μπορεί να δελεάσει τον Πούτιν να δοκιμάσει τη συνοχή της Συμμαχίας».
Η Μόσχα έχει ήδη αυξήσει την παρουσία της στα δυτικά ρωσικά σύνορα. Δορυφορικές εικόνες δείχνουν έντονη δραστηριότητα σε στρατιωτικές βάσεις, όπως το Λεβασόβο, το Καμένκα και το Ολένια.
Οι βάσεις σε Νορβηγία, Φινλανδία και Ρωσία. Πηγή: FT
Στο Πετροζαβόντσκ, 175 χιλιόμετρα από τα φινλανδικά σύνορα, έχουν ανεγερθεί νέες αποθήκες, ενώ στο παλιό αεροδρόμιο Σεβερομόρσκ-1, 120 χλμ. ανατολικά της Νορβηγίας, στρώθηκαν νέοι διάδρομοι και χώροι για αεροσκάφη.
Αν και ο Ρούτε τονίζει ότι το ΝΑΤΟ δεν αναμένει επίθεση άμεσα, ο αντιστράτηγος Κάρι Νισούλα, υπαρχηγός του φινλανδικού επιτελείου, λέει: «Δεν υπάρχει το εάν, αλλά το πότε. Πρέπει να είμαι έτοιμος κάθε μέρα».
Οι χώρες της ανατολικής Ευρώπης αυξάνουν τις στρατιωτικές δαπάνες τους, υπό την πίεση τόσο της Ρωσίας όσο και του Τραμπ.
Οι σύμμαχοι του ΝΑΤΟ επιβεβαίωσαν στη Σύνοδο Κορυφής την περασμένη εβδομάδα στη Χάγη τη «σιδηρά δέσμευσή τους στην κοινή άμυνα» και συμφώνησαν σε αύξηση των αμυντικών δαπανών στο 5% του ΑΕΠ μέσα στην επόμενη δεκαετία.
Ωστόσο, κάποιοι αμφιβάλλουν αν οι ενισχύσεις θα έρθουν εγκαίρως.
«Ολοι θέλουμε να αποτρέψουμε τη Ρωσία δείχνοντας ισχύ και βελτιώνοντας τις δυνατότητές μας», λέει αξιωματούχος των υπηρεσιών πληροφοριών. «Αλλά στο τέλος, ο Πούτιν θα κάνει τους δικούς του υπολογισμούς».
Οι στρατιωτικοί αναλυτές συμφωνούν: το ζητούμενο για τη Ρωσία δεν είναι απαραίτητα μια πλήρης εισβολή, αλλά η δοκιμή της αποφασιστικότητας του ΝΑΤΟ.
«Ο στόχος δεν είναι η κατάκτηση εδαφών στη Βαλτική, αλλά η διάσπαση της Συμμαχίας», λέει η Κρίστι Ράικ, επικεφαλής του International Centre for Defence and Security στην Εσθονία.
Η αποφασιστικότητα
Στο βορειότερο άκρο της ανατολικής πτέρυγας βρίσκεται η Νορβηγία. Με σύνορα 200 χιλιομέτρων με τη Ρωσία, ενισχύει τις ένοπλες δυνάμεις της.
Στην παραμεθόρια περιοχή του Φίνμαρκ, όπου οι πινακίδες είναι στα νορβηγικά και τα ρωσικά, θα προστεθούν συστήματα αντιαεροπορικής άμυνας, πυροβολικό, πεζικό, μονάδες πληροφοριών και ταχείας αντίδρασης. Αλλού στον Βορρά, θα δημιουργηθεί βαριά ταξιαρχία πεζικού.
Ο πρωθυπουργός Γιόνας Γκαρ Στέρε δηλώνει: «Η Νορβηγία δεν απειλεί κανέναν, αλλά είναι ευθύνη μας να διασφαλίσουμε ότι κανείς δεν θα σκεφτεί να μας απειλήσει».
Οι δυτικές υπηρεσίες πληροφοριών επισημαίνουν ότι η Ρωσία σχεδιάζει να επαναφέρει τα στρατιωτικά της διοικητήρια Μόσχας και Λένινγκραντ – κίνηση που θα μπορούσε να διπλασιάσει τις ρωσικές δυνάμεις στην περιοχή.
Η πιθανότητα ρωσικής επίθεσης στον ψυχρό Βορρά θεωρείται μικρή. Αλλά υπάρχουν ανησυχίες για το αποστρατιωτικοποιημένο αρχιπέλαγος Σβάλμπαρντ στην Αρκτική, νορβηγικό έδαφος όπου υπάρχει και ρωσικός οικισμός. Ο Στέρε είναι ξεκάθαρος:
Η Φινλανδία, γειτονική της Νορβηγίας, γνωρίζει τι σημαίνει να χάνεις έδαφος από τη Μόσχα. Στον Πόλεμο του Χειμώνα (1939-40) αντιστάθηκε στην ΕΣΣΔ αλλά απώλεσε το 10% της επικράτειάς της περιλαμβανομένης της γενέτειρας του πατέρα του προέδρου Αλεξάντερ Στουμπ. Για 80 χρόνια, η Φινλανδία προετοιμάζεται για το ενδεχόμενο ανατολικής εισβολής. «Είναι μέρος της ταυτότητάς μας. Αλλά πρέπει συνεχώς να βελτιωνόμαστε», λέει ο Στουμπ.
Η χώρα διατηρεί τη στρατιωτική θητεία. Από τους 280.000 στρατιώτες που μπορεί να κινητοποιήσει σε καιρό πολέμου, λιγότεροι από το 10% είναι επαγγελματίες. Το σύνολο των εφέδρων ανέρχεται σε 900.000 σε πληθυσμό 5,6 εκατομμυρίων. Πάνω από το 80% των Φινλανδών δηλώνουν έτοιμοι να πολεμήσουν, ένα από τα υψηλότερα ποσοστά στον κόσμο.
Ο στρατηγός Νισούλα λέει: «Δεν σταματήσαμε ποτέ να προετοιμαζόμαστε για εισβολή. Είναι τρόπος σκέψης». Επισημαίνει τη σημασία της «μάζας» στρατευμάτων στον πόλεμο χαρακωμάτων, μαζί με την εκτενή χρήση drones.
Η φινλανδική μεθόριος με τη Ρωσία είναι μεγάλη (1.340 χλμ.) αλλά αραιοκατοικημένη και δύσβατη. Ο Μάτι Πιτκάνιτι, επικεφαλής της Συνοριοφυλακής στη Βόρεια Καρελία, περιπολεί με αντιαρματικά. «Είμαστε τα μάτια και τα αυτιά στα σύνορα», λέει. «Είμαστε η πρώτη γραμμή άμυνας».
Το ΝΑΤΟ δεσμεύεται να υπερασπιστεί «κάθε εκατοστό νατοϊκού εδάφους», αλλά στη Φινλανδία η προσωρινή υποχώρηση θεωρείται μέρος της άμυνας. «Τους αφήνεις να μπουν σε έδαφος που έχεις προετοιμάσει. Αφήνεις τη φύση να κάνει τη δουλειά», λέει ο Τσάρλι Σαλόνιους-Πάστερνακ, επικεφαλής του think tank Nordic West Office. «Στα κεντρικά υπάρχουν δάση, στον Βορρά έλη και ακόμη πιο βόρεια παγετός. Η φύση είναι σύμμαχός μας».
Σε περίπτωση επίθεσης, η Φινλανδία θα εκκένωνε άμεσα περιοχές. Θα κατέστρεφε δρόμους και γέφυρες, θα εφάρμοζε σχέδια εκκένωσης και επιστράτευσης.
Ο πρώην αρχηγός Αμυνας και νυν βουλευτής Γιάρμο Λίντμπεργκ δηλώνει ότι η χώρα έχει αποθέματα καυσίμων για 6 μήνες, σιτηρών για 9, συμβάσεις με τοπικές εταιρείες για μετατροπή γραμμών παραγωγής σε καιρό πολέμου και καταφύγια για 4,4 εκατομμύρια πολίτες καλυμμένα με 30 μέτρα γρανίτη. Η Φινλανδία διαθέτει πυραύλους μεγάλου βεληνεκούς για χτυπήματα εντός Ρωσίας.
Ο πρόεδρος Στουμπ δηλώνει: «Εχοντας όλα τα κομμάτια του παζλ κοιμάμαι ήσυχος. Δεν ανησυχώ». Οι Φινλανδοί πιστεύουν πως οι ΗΠΑ δεν θα τους εγκαταλείψουν. Ο Τραμπ θεωρεί την Αρκτική κρίσιμη για την αμερικανική ασφάλεια.
«Είναι υπαρξιακό ζήτημα», λέει ο Λίντμπεργκ. «Το μισό σύνορο του ΝΑΤΟ με τη Ρωσία είναι η Φινλανδία. Αν οι ΗΠΑ δεν απαντήσουν, το πρόβλημα θα είναι τεράστιο».
Τα ευάλωτα σημεία της Βαλτικής
Ωστόσο, η κατάσταση είναι διαφορετική για τις τρεις βαλτικές χώρες –Εσθονία, Λετονία και Λιθουανία- που θεωρούνται το πιο ευάλωτο σημείο της Συμμαχίας σε ενδεχόμενη ρωσική επίθεση. Από τα ρωσικά σύνορα έως τη Βαλτική Θάλασσα, η απόσταση είναι μόλις 200 χιλιόμετρα, καθιστώντας δύσκολη μια τακτική υποχώρηση όπως της Φινλανδίας. Επιπλέον, το καλούμενο «άνοιγμα Σουβάλκι», ένα πέρασμα μήκους 100 χλμ. που συνδέει τη Λιθουανία με την Πολωνία, βρίσκεται ανάμεσα στον ρωσικό θύλακα του Καλίνινγκραντ και τη Λευκορωσία.
Οι κρίσιμες στρατιωτικές εγκαταστάσεις στη Βαλτική. Πηγή: FT
«Δυστυχώς, δεν έχουμε το στρατηγικό βάθος της Ουκρανίας. Αυτό είναι πρόβλημα», λέει ο πρόεδρος της Λιθουανίας, Γκιτάνας Ναουσέντα. «Η άμυνά μας βασίζεται στο να κρατήσουμε για κάποιο διάστημα και να περιμένουμε ενισχύσεις».
«Είμαστε πιο ασφαλείς απ’ ό,τι εδώ και αιώνες επειδή έχουμε Συμμάχους και το Αρθρο 5», λέει υψηλόβαθμος αξιωματούχος προερχόμενος από χώρα της Βαλτικής.
Η παρουσία του ΝΑΤΟ είναι αισθητή: στο πεδίο εκπαίδευσης Παμπράντε της Λιθουανίας, κοντά στα ρωσικά σύνορα, οι δορυφόροι καταγράφουν νέες εγκαταστάσεις και έντονη δραστηριότητα τα τελευταία χρόνια.
Οι χώρες της Βαλτικής και η Πολωνία έχουν ήδη προσεγγίσει τον στόχο του Τραμπ για αμυντικές δαπάνες στο 5% του ΑΕΠ. Ο Αμερικανός υπουργός Αμυνας Πιτ Χέγκσεθ τούς χαρακτήρισε «πρότυπα Συμμάχων».
Ωστόσο, η ένταση δεν προέρχεται μόνον από τη Ρωσία αλλά και από τις κινήσεις του ιδίου του Τραμπ, όπως ήταν για παράδειγμα η δημόσια ταπείνωση του Ζελένσκι στον Λευκό Οίκο τον Φεβρουάριο. Η Κρίστι Ράικ λέει: «Αυτό ταρακούνησε πολλούς. Δεν μπορούμε να βασιζόμαστε στις ΗΠΑ όπως πριν».
Σε αντίθεση με τη Φινλανδία, οι χώρες της Βαλτικής έχουν μεγάλες πόλεις κοντά στα ρωσικά σύνορα: η Νάρβα της Εσθονίας και το Βίλνιους της Λιθουανίας απέχουν λίγα χιλιόμετρα.
Οι χώρες ενισχύουν τα σύνορά τους: φράκτες, οχυρώσεις και «δόντια δράκου» (αντιαρματικά εμπόδια) απλώνονται στα σύνορα της Λιθουανίας με το Καλίνινγκραντ.
Η Λετονή πρωθυπουργός Εβίκα Σιλίνα λέει: «Δείχνουμε ότι μπορούμε πολλά μόνοι μας». Ο Εσθονός ομόλογός της, Κρίστεν Μίχαλ, προσθέτει: «Δεν πρέπει να φοβόμαστε. Πρέπει να είμαστε προετοιμασμένοι». Η Εσθονία κατασκευάζει 600 οχυρά, η Λετονία επανέφερε την στρατιωτική θητεία, η Λιθουανία θέλει δική της μεραρχία 17.500 στρατιωτών έως το 2030. Η γεωγραφία τις ευνοεί: η Εσθονία έχει ποτάμια και έλη στα σύνορα, το ίδιο η Λετονία και η Λιθουανία. «Ξέρουμε τα πλεονεκτήματά μας. Χρειαζόμαστε περισσότερη πίστη στον εαυτό μας», λέει ο υπουργός Αμυνας της Εσθονίας, Χάνο Πέβκουρ.
Ανατολική ασπίδα
Η Πολωνία είναι το σημαντικότερο ανάχωμα απέναντι στη Ρωσία.
Ο πρωθυπουργός Ντόναλντ Τουσκ είναι από τους πιο ένθερμους υποστηρικτές της ενίσχυσης των αμυντικών δαπανών στην Ε.Ε. Η Πολωνία είναι ήδη, αναλογικά, η χώρα με τις μεγαλύτερες αμυντικές δαπάνες στο ΝΑΤΟ.
Στρατιωτικές βάσεις στα σύνορα της Πολωνίας με τη Ρωσία και τη Λευκορωσία. Πηγή: FT
Ο Τουσκ πρότεινε υπερδιπλασιασμό του στρατού στους 500.000 και υποχρεωτική εκπαίδευση για όλους τους άνδρες μέχρι το τέλος του έτους. Η χώρα αγοράζει πυραύλους μεγάλου βεληνεκούς, ικανούς να χτυπήσουν στόχους εντός της Ρωσίας.
Στη βάση Λούνινετς στη Λευκορωσία, κοντά στην Ουκρανία αλλά και στην Πολωνία και Λιθουανία, δορυφορικές εικόνες αποκαλύπτουν νέες στρατιωτικές εγκαταστάσεις και εξοπλισμό.
Η Πολωνία έχει ήδη κατασκευάσει φράχτη 5,5 μέτρων στα μήκους 186 χλμ. σύνορά της με τη Λευκορωσία. Τώρα ενισχύει τις άμυνες με θερμικές κάμερες και νέα δρόμο περιπόλων. Κι αυτό, με στόχο να διαμορφώσει την καλούμενη «Ανατολική Ασπίδα»: ένα σύμπλεγμα υποδομών και αμυντικών οχυρώσεων. Το 2023, η κυβέρνηση Τουσκ ενέκρινε 2,3 δισ. ευρώ για αυτό το έργο. Μετά από διαπραγματεύσεις, θα συγχρηματοδοτηθεί από την Ε.Ε. Ο Τουσκ το αποκάλεσε «επένδυση στην ειρήνη».
Αν η Δύση δεν αντιδράσει σθεναρά στην περίπτωση που δεχθεί επίθεση, αυτό «θα σημάνει το τέλος της Συμμαχίας», λέει η Κρίστι Ράικ. Και καταλήγει: «Αν οι ΗΠΑ επιβάλουν μια κακή ειρήνη στην Ουκρανία, η Ρωσία θα νιώσει δικαιωμένη και ο κίνδυνος για την Ευρώπη θα αυξηθεί. Ολα καταλήγουν στο εξής: Πώς αξιολογεί η Ρωσία την ετοιμότητα του ΝΑΤΟ να απαντήσει συλλογικά;»
Πηγή: FT
