Πέτρος Παπακωνσταντίνου
Το ήθελε πολύ αυτό το Νομπέλ Ειρήνης ο Ντόναλντ Τραμπ και το εκβίασε όσο μπορούσε. Με τη μεσολάβησή του στο Ουκρανικό αποτελματωμένη, πίστεψε ότι η ποθητή διαδρομή προς το Οσλο περνούσε αναγκαστικά από τη Γάζα. Δύο πολύ κοντινοί του άνθρωποι, ο γαμπρός του, Τζάρεντ Κούσνερ, και ο ειδικός απεσταλμένος του, Στιβ Γουίτκοφ, έφθασαν εσπευσμένα στο Σαρμ ελ Σέιχ της Αιγύπτου, όπου διεξάγονταν οι διαπραγματεύσεις πάνω στο σχέδιο 20 σημείων το οποίο ο ίδιος είχε παρουσιάσει.
Τελικά μπορεί το Νομπέλ να του ξέφυγε για φέτος, αλλά κατάφερε κάτι που ουδείς προκάτοχός του είχε επιτύχει: να τον χειροκροτούν την ίδια στιγμή η Χαμάς και ο Νετανιάχου. Yστερα από τρεις ημέρες φρενήρους διαπραγμάτευσης, τα εμπόλεμα μέρη συμφώνησαν στο πρώτο και εξαιρετικά σημαντικό μέρος του σχεδίου Τραμπ: να σταματήσει ο πόλεμος, να αποσυρθούν εν μέρει τα ισραηλινά στρατεύματα από τη Λωρίδα, να ανοίξουν οι δρόμοι για την ανθρωπιστική βοήθεια και να απελευθερωθούν οι τελευταίοι 48 Ισραηλινοί όμηροι (από τους οποίους 20 εκτιμάται ότι είναι ζωντανοί) και 2.000 από τους 11.000 φυλακισμένους Παλαιστινίους.
Από την πλευρά της Χαμάς, πρόκειται για μια απόφαση υψηλού ρίσκου. Μετά την απελευθέρωση των ομήρων –καλώς εχόντων των πραγμάτων, μέχρι την Τρίτη– δεν θα έχει πλέον κανένα διαπραγματευτικό χαρτί στα χέρια της. Ο Νετανιάχου θα μπορεί να επανέλθει στον πόλεμο, όπως έκανε μετά την εκεχειρία του περασμένου Ιανουαρίου, χωρίς καμία εσωτερική πίεση – γι’ αυτό άλλωστε δεν παραιτήθηκαν από την κυβέρνηση, παρά τη διαφωνία τους, οι ακροδεξιοί υπουργοί του.
Παρ’ όλα αυτά, ο Ισραηλινός πρωθυπουργός δεν ήθελε αυτή τη συμφωνία. Στόχος του ήταν να καταλάβει ολόκληρη τη Γάζα, να διώξει τους Παλαιστινίους και να δημιουργήσει το «Μεγάλο Ισραήλ», από τον Ιορδάνη μέχρι τη Μεσόγειο. Το είπε ο ίδιος στο τηλεοπτικό κανάλι i24 News, στις 12 Αυγούστου, λέγοντας ότι είναι αποφασισμένος να φέρει εις πέρας τη «μεσσιανική, πνευματική αποστολή» του. Εύλογα οι συμπολίτες του θα του ζητήσουν λογαριασμό γιατί συνέχισε τον πόλεμο μετά την εκεχειρία του Ιανουαρίου, με αποτέλεσμα να χαθούν πολλές ζωές ομήρων και στρατιωτών, αλλά και να μετατραπεί το Ισραήλ σε παρία της διεθνούς κοινότητας.
«Χτυπημένες αλλά όρθιες»
«Η ανθρωπότητα δεν θα ξεχάσει σύντομα τη γενοκτονία», έγραψε στην ισραηλινή Haaretz ο Γκίντεον Λεβί στις 5 Οκτωβρίου, για να προσθέσει: «Η Γάζα, αλλά και η Χαμάς βγαίνουν από τον πόλεμο όρθιες. Χτυπημένες, αιμόφυρτες, κατεστραμμένες, άπορες, αλλά όρθιες. Η Γάζα έγινε Χιροσίμα, αλλά η ψυχή της έμεινε ζωντανή. Το Παλαιστινιακό είχε ξεγραφτεί από τη διεθνή ατζέντα –άλλη μια ειρηνευτική συμφωνία της Σαουδικής Αραβίας (με το Ισραήλ) και οι Παλαιστίνιοι θα γίνονταν Ινδιάνοι της Μέσης Ανατολής–, αλλά ήρθε ο πόλεμος και τους ξανάφερε στην κορυφή της διεθνούς συζήτησης».
Η κατάπαυση του πυρός επιβλήθηκε στο Ισραήλ από τον μεγάλο του σύμμαχο. Επί Μπάιντεν είχε κανείς την εντύπωση ότι στις σχέσεις ΗΠΑ – Ισραήλ ήταν η ουρά που κινούσε τον σκύλο. Ο Τραμπ ήταν εκείνος που αποκατέστησε τη σχέση υπερδύναμης κράτους – πελάτη. Σε αυτό τον βοήθησε η ανοησία του Νετανιάχου να βομβαρδίσει την αποστολή της Χαμάς στο Κατάρ, σε μικρή απόσταση από τη μεγαλύτερη βάση των ΗΠΑ στον Κόλπο. Στην τελευταία συνάντησή τους, στον Λευκό Οίκο, ο Τραμπ τον έβαλε να ζητήσει συγγνώμη από τον εμίρη του Κατάρ και του επέβαλε το σχέδιό του για τη Γάζα, αφού προηγουμένως του είπε, βγάζοντας καπνούς από τα αυτιά, «γιατί είσαι τόσο αρνητικός, γαμώτο;» σύμφωνα με το Axios.
Σήμερα και αύριο ο Ντόναλντ Τραμπ προβλέπεται να κάνει τον γύρο του θριάμβου στο Σαρμ ελ Σέιχ, κατά την υπογραφή της συμφωνίας και στην Ιερουσαλήμ, πλάι σε απελευθερωμένους ομήρους. Ωστόσο, όσο σημαντικό κι αν είναι το πρώτο βήμα προς την ειρήνευση, αυτό δεν καλύπτει παρά τέσσερα από τα 20 σημεία του συνολικού σχεδίου. Ολοι αισθάνονται ότι τα επόμενα βήματα θα είναι τα πιο δύσκολα.
Το πρώτο ανοιχτό ερώτημα είναι ποιος θα επιτηρεί την εφαρμογή της συμφωνίας. Οι Αμερικανοί ανακοίνωσαν ότι θα συγκροτήσουν ένα συντονιστικό κέντρο και ότι θα στείλουν στην περιοχή 200 στρατιώτες τους με επικεφαλής τον αρχηγό της Κεντρικής Διοίκησης για να παίξουν αυτόν τον ρόλο.
Οσον αφορά τον αφοπλισμό της Χαμάς, η οργάνωση δέχεται να παραδώσει τον βαρύ οπλισμό της στην Παλαιστινιακή Αρχή, αν και θα προσπαθήσει να κρατήσει κάποια ελαφρά όπλα, περισσότερο για συμβολικούς λόγους. Τον βασικό ρόλο θα τον έχει ούτως ή άλλως η διεθνής δύναμη σταθεροποίησης, στην οποία προτίθεται να συμβάλει με στρατιώτες της η Τουρκία. Ο Ταγίπ Ερντογάν κατάφερε τις τελευταίες εβδομάδες να εδραιώσει τη χώρα του ως βασικό συντελεστή των μεσολαβητών, πλάι στην Αίγυπτο και στο Κατάρ, εκμεταλλευόμενος τις καλές σχέσεις του τόσο με τον Τραμπ όσο και με τη Χαμάς.
Απούσα η Δυτική Οχθη
Βασική έλλειψη του σχεδίου Τραμπ είναι ότι δεν προβλέπει τίποτα για τη Δυτική Οχθη, που κινδυνεύει να εξελιχθεί στην επόμενη Γάζα με τον ασταμάτητο ισραηλινό εποικισμό. Θα ευχόταν κανείς η κατάπαυση του πυρός να οδηγούσε σε μια ενιαία διοίκηση Γάζας και Δυτικής Οχθης υπό μια ανανεωμένη παλαιστινιακή διοίκηση, την οποία θα μπορούσε να εκπροσωπήσει ο Μαρουάν Μπαργούτι, δεσμώτης του Ισραήλ εδώ και 23 χρόνια και για πολλούς ένας υποψήφιος Νέλσον Μαντέλα των Παλαιστινίων. Φαίνεται όμως ότι η απελευθέρωσή του δεν θα γίνει δυνατή σε αυτή τη φάση. Αν σε όλα αυτά προστεθεί και το σύνδρομο ελλειμματικής προσοχής του Τραμπ, που μπορεί να τον οδηγήσει να ξεχάσει σύντομα τη Γάζα, οι οιωνοί δεν είναι καθησυχαστικοί.
«Η ιστορία της περιοχής λέει ότι οι ειρηνευτικές συμφωνίες για τον τερματισμό συγκρούσεων είναι σαν τις εργασίες αποκατάστασης μετά την ηφαιστειακή έκρηξη: όλοι γνωρίζουμε ότι θα επαναληφθεί και το μόνο ερώτημα είναι το πότε και πόσο βίαια», έγραφε στους New York Times ο Ντέιβιντ Σάνγκερ. Μπορεί η απαισιοδοξία του να δικαιωθεί αύριο, σήμερα όμως είναι μια άλλη μέρα. Είναι μέρα για δάκρυα χαράς και για πανηγυρισμούς στην πλατεία Ομήρων του Τελ Αβίβ και στα χαλάσματα της Γάζας.
Βλέποντας αυτά τα παιδιά, που είδαν μέσα σε δύο άλικα χρόνια όλα τα πρόσωπα της κόλασης, να χορεύουν, να γελούν και να τραγουδούν, είναι σαν να ακούμε ολόκληρη την πολιτισμένη ανθρωπότητα να τραγουδάει τους συγκινητικούς στίχους του Λευτέρη Παπαδόπουλου: «Υπερασπίσου το παιδί/ Γιατί αν γλιτώσει το παιδί/ Υπάρχει ελπίδα».
