ΠΗΓΗ: ΒΒC
Ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ δήλωσε ότι η χθεσινή ημέρα κατά την οποία παρουσίασε το σχέδιό του για τον τερματισμό του πολέμου στη Γάζα ήταν δυνητικά μία από τις σπουδαιότερες ημέρες στην ιστορία του πολιτισμού, καθώς θα μπορούσε να φέρει «αιώνια ειρήνη στη Μέση Ανατολή».
Αν και η δήλωση του Αμερικανού προέδρου έχει ίχνη υπερβολής, είναι γεγονός ότι η πρόταση των 20 σημείων, που ανακοινώθηκε στον Λευκό Οίκο χθες, Δευτέρα, κατά τη συνάντηση του Τραμπ με τον Ισραηλινό πρωθυπουργό Μπενιαμίν Νετανιάχου, αποτελεί σημαντικό διπλωματικό βήμα, σχολιάζει το BBC.
Το σχέδιο σηματοδοτεί τη μετατόπιση της θέσης της κυβέρνησης Τραμπ σχετικά με το μεταπολεμικό μέλλον για τη Γάζα και αυξάνει την πίεση της Ουάσιγκτον σε όλες τις πλευρές να αποδεχθούν μία συμφωνία.
Το αν αυτή μπορεί να επιτευχθεί μέσα στις επόμενες εβδομάδες θα εξαρτηθεί σε μεγάλο βαθμό από το ίδιο πάντα θεμελιώδες ζήτημα: το αν τόσο ο Νετανιάχου όσο και η ηγεσία της Χαμάς βλέπουν μεγαλύτερα κέρδη στον τερματισμό του πολέμου παρά στη συνέχισή του, συνεχίζει το βρετανικό δίκτυο.
Η απάντηση της Χαμάς σε αυτήν την πρόταση δεν είναι ακόμη σαφής. Μια απαισιόδοξη εκτίμηση προήλθε από στέλεχος της Χαμάς, το οποίο νωρίτερα υπαινίχθηκε στο BBC ότι οι όροι σε μεγάλο βαθμό δεν διασφαλίζουν τα παλαιστινιακά συμφέροντα και ότι η οργάνωση δεν θα δεχόταν κανένα σχέδιο που δεν εγγυάται την αποχώρηση του Ισραήλ από τη Γάζα.
Ο Νετανιάχου, πλάι στον πρόεδρο των ΗΠΑ, δήλωσε ότι το Ισραήλ αποδέχτηκε τα 20 σημεία του Τραμπ, παρόλο που σύμμαχος στην ακροδεξιά πτέρυγα του συνασπισμού του είχε ήδη απορρίψει κάποια από αυτά.
Σε κάθε περίπτωση, η αποδοχή του σχεδίου του Τραμπ από πλευράς Νετανιάχου δεν σημαίνει αυτόματα τερματισμό του πολέμου. Εσωτερικοί του αντίπαλοι επισημαίνουν ότι δεν θα προχωρούσε σε συμφωνία εάν αυτή έθετε σε κίνδυνο την πολιτική του επιβίωση.
«Αγκάθια» και ασάφειες
Υπό αυτή την έννοια, η πρόταση μπορεί να μην είναι αρκετή για να επιτύχει την πρόοδο που σαφώς επιθυμεί ο Τραμπ. Περιλαμβάνει «αγκάθια» για την πολιτική ηγεσία τόσο του Ισραήλ όσο και της Χαμάς, τα οποία θα μπορούσαν να τους εμποδίσουν από το να καταλήξουν τελικά σε συμφωνία.
Υπάρχει επίσης αρκετή ασάφεια στο σχέδιο. Κάτι που θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί από τη μία πλευρά, η οποία φαίνεται ότι το αποδέχεται, για να το σαμποτάρει στην πορεία, κατηγορώντας την άλλη πλευρά για το ναυάγιο των διαπραγματεύσεων.
Αυτό έχει συμβεί κατ’ επανάληψη στη διάρκεια των πολύμηνων διαπραγματεύσεων μετά την έναρξη του πολέμου. Και αν συμβεί αυτό, είναι σαφές το πού θα σταθεί η κυβέρνηση Τραμπ: στο πλευρό του Ισραήλ, σχολιάζει το BBC.
Ο Τραμπ το ξεκαθάρισε στον Νετανιάχου, λέγοντάς του χθες ότι αν η Χαμάς δεν συμφωνήσει με την πρόταση, τότε θα έχει την «πλήρη υποστήριξη της Αμερικής για να κάνει ό,τι θα έπρεπε να κάνει».
Αν και ο Τραμπ το παρουσίασε ως συμφωνία, στην πραγματικότητα πρόκειται για πλαίσιο για περαιτέρω διαπραγματεύσεις – ή όπως το έθεσε σε κάποιο σημείο, μια σειρά «αρχών». Αυτό απέχει πολύ από το είδος του λεπτομερούς σχεδίου που απαιτείται για τον τερματισμό του πολέμου, σχολιάζει το BBC.
Μοιάζει περισσότερο με το «πλαίσιο» που ανακοίνωσε ο προκάτοχός του, Τζο Μπάιντεν, τον Μάιο του 2024 για να επιτύχει σταδιακή κατάπαυση του πυρός και συμφωνία για τον τερματισμό του πολέμου. Σε εκείνη την περίπτωση, χρειάστηκαν άλλοι οκτώ μήνες προτού το Ισραήλ και η Χαμάς συμφωνήσουν για εκεχειρία και ανταλλαγή ομήρων και κρατουμένων.
Ο Τραμπ επιδιώκει συνολική ειρηνευτική συμφωνία. Αλλά αυτό προϋποθέτει να χαρτογραφηθούν λεπτομερείς γραμμές αποχώρησης του Ισραήλ, να περιγραφούν οι συνθήκες για την απελευθέρωση των ομήρων και να προσδιοριστεί η ταυτότητα των Παλαιστινίων κρατουμένων που θα απελευθερωθούν. Επίσης, απαιτούνται περισσότερες λεπτομέρειες ως προς τις συνθήκες της μεταπολεμικής διακυβέρνησης, μεταξύ πολλών άλλων.
Τίποτε από τα παραπάνω δεν περιγράφεται λεπτομερώς στο σχέδιο των 20 σημείων και πολλά μπορούν να εκτροχιάσουν την πορεία προς μία ειρηνευτική συμφωνία.
Τι προβλέπει το σχέδιο
Το πλαίσιο δανείζεται στοιχεία από προηγούμενες προτάσεις, όπως το σχέδιο που κατέθεσαν η Σαουδική Αραβία και η Γαλλία τον Ιούλιο, καθώς και πρόσφατη μελέτη του πρώην πρωθυπουργού της Βρετανίας, Τόνι Μπλερ, ο οποίος, βάσει του σχεδίου Τραμπ, θα συμμετέχει στο «Συμβούλιο Ειρήνης» υπό την προεδρία του Αμερικανού προέδρου, που θα επιβλέπει προσωρινά την τοπική διοίκηση της Γάζας.
Το σχέδιο Τραμπ συντάχθηκε από τον απεσταλμένο του, Στιβ Γουίτκοφ, και τον γαμπρό του, Τζάρεντ Κούσνερ, έπειτα από διαβουλεύσεις με το Ισραήλ, καθώς και ευρωπαϊκές και αραβικές χώρες, μεταξύ των οποίων οι μεσολαβητές, Κατάρ και Αίγυπτος.
Απαιτεί τερματισμό των εχθροπραξιών, περιορισμένη αποχώρηση των ισραηλινών δυνάμεων και απελευθέρωση όλων των εναπομεινάντων ομήρων που κρατούνται από τη Χαμάς, καθώς και απελευθέρωση εκατοντάδων Παλαιστινίων κρατουμένων από το Ισραήλ.
Στη συνέχεια, προβλέπει την εγκαθίδρυση μιας τοπικής, τεχνοκρατικής διοίκησης στη Γάζα για τις καθημερινές υπηρεσίες, υπό την επίβλεψη του «Συμβουλίου Ειρήνης» που θα εδρεύει στην Αίγυπτο.
Τα μέλη της Χαμάς που «δεσμεύονται για ειρηνική συνύπαρξη» και για παράδοση των όπλων τους θα λάβουν αμνηστία, ενώ άλλα θα εξοριστούν. Διεθνής δύναμη «σταθεροποίησης» που θα δημιουργηθεί από τις ΗΠΑ και τις αραβικές χώρες θα αναλάβει την ασφάλεια στη Γάζα, επιβλέποντας την αποστρατιωτικοποίηση των παλαιστινιακών ένοπλων παρατάξεων.
Αναφορά σε παλαιστινιακή κρατική υπόσταση υπάρχει, αλλά αόριστα. Το σχέδιο υποδηλώνει ότι εάν η Παλαιστινιακή Αρχή με έδρα τη Ραμάλα αναμορφωθεί, οι συνθήκες «μπορεί επιτέλους να υπάρχουν για μια αξιόπιστη οδό προς την παλαιστινιακή αυτοδιάθεση και την κρατική υπόσταση».
Πρόοδο «βλέπει» ο αραβικός κόσμος
Οι αραβικές χώρες θεωρούν τις προτάσεις του Τραμπ ως σημαντική πρόοδο. Εν μέρει επειδή απορρίπτουν το σχέδιο του Φεβρουαρίου για τη «Ριβιέρα της Γάζας», το οποίο θα περιελάμβανε τον αναγκαστικό εκτοπισμό Παλαιστινίων.
Υπάρχει επίσης -τουλάχιστον- αναφορά σε παλαιστινιακό κράτος, ακόμη και αν δεν υπάρχει δέσμευση για τη δημιουργία του.
Επιπλέον, το σχέδιο των ΗΠΑ αναφέρει ότι «το Ισραήλ δεν θα καταλάβει ούτε θα προσαρτήσει τη Γάζα», αν και δεν υπάρχει παρόμοια δέσμευση για την κατεχόμενη Δυτική Οχθη. Αυτή είναι μια ζωτικής σημασίας ρήτρα για τις αραβικές χώρες, ακόμη και αν αντικρούεται από άλλη αναφορά στο σχέδιο που προβλέπει ότι το Ισραήλ θα διατηρήσει τις δυνάμεις του στην «περίμετρο ασφαλείας» της Γάζας.
Από την ισραηλινή πλευρά, ο Νετανιάχου τονίζει ότι το πλαίσιο στο σύνολό του είναι συνεπές με τους στόχους του για τον τερματισμό του πολέμου. Δηλαδή, να δει τη Χαμάς αφοπλισμένη, τη Γάζα αποστρατιωτικοποιημένη και να μην ιδρύεται μελλοντικό παλαιστινιακό κράτος.
Παραμένει πάντως ασαφές εάν οι ρήτρες για τον αφοπλισμό και την παλαιστινιακή κρατική υπόσταση θα γίνουν αποδεκτές από τμήματα της κυβέρνησής του ή εάν θα ασκήσει πίεση για να προσθέσει ή να «βελτιστοποιήσει» ρήτρες.
Τα βλέμματα στη Γάζα
Πολλά εξαρτώνται πλέον από την αντίδραση της Χαμάς, η οποία θα μπορούσε κατ’ αρχήν να συμφωνήσει, ζητώντας παράλληλα διευκρινίσεις, όπως έχει συμβεί με προηγούμενα «πλαίσια» για τον τερματισμό του πολέμου.
Σημαντική εξέλιξη, σύμφωνα με το BBC, αποτέλεσε, το ότι ο Τραμπ έπεισε τον Νετανιάχου, λίγο πριν από την κοινή τους ανακοίνωση, να ζητήσει συγγνώμη από το Κατάρ. Το κράτος του Κόλπου είχε απαιτήσει απολογία για την αεροπορική επιδρομή με την οποία το Ισραήλ στόχευσε την ηγετική ομάδα της Χαμάς στην Ντόχα νωρίτερα αυτόν τον μήνα. Αυτό σημαίνει ότι το Κατάρ θα επιστρέψει πλέον ως μεσολαβητής μεταξύ Ισραήλ και Χαμάς.
Πριν από τη συνάντηση Τραμπ – Νετανιάχου, οι ισραηλινοί βομβαρδισμοί και οι αεροπορικές επιδρομές εντάθηκαν στην Πόλη της Γάζας, όπου ο ισραηλινός στρατός έχει αναπτύξει τρίτη τεθωρακισμένη μεραρχία.
Η διευρυνόμενη επίθεση του Ισραήλ ήταν μέρος του σχεδίου του να πιέσει τη Χαμάς, ωστόσο έχει προκαλέσει περαιτέρω καταστροφές στους αμάχους. Μεγάλο μέρος του υπόλοιπου κόσμου έχει καταδικάσει τις ενέργειες του Ισραήλ.
Εν τω μεταξύ, ο διοικητής που είναι υπεύθυνος για τη Χαμάς στη Γάζα, Εζ αλ-Ντιν αλ-Χαντάντ, προετοιμάζεται για αυτό που διοικητής πεδίου της Χαμάς περιέγραψε στο BBC ως μια «τελική αποφασιστική μάχη», στην οποία συμμετέχουν περίπου 5.000 μαχητές της ισλαμιστικής παλαιστινιακής οργάνωσης.
Λόγω της εντεινόμενης ανθρωπιστικής καταστροφής στη Γάζα, ευρωπαϊκές και αραβικές χώρες, με επικεφαλής τη Γαλλία και τη Σαουδική Αραβία, τους προηγούμενους μήνες προσπάθησαν να αναβιώσουν τις διαπραγματεύσεις. Πλέον, φαίνεται πως το διπλωματικό παράθυρο ανοίγει και πάλι.
Ωστόσο, πιθανότατα θα χρειαστούν πολλές εβδομάδες για να εξελιχθεί το σχέδιο Τραμπ σε αυτό που ο Αμερικανός πρόεδρος λέει ότι μπορεί να επιτύχει: το τέλος στον πόλεμο, καταλήγει το βρετανικό δίκτυο.
