Kathimerini.gr
Ούτε στον χειρότερο εχθρό του δεν θα ευχόταν κανείς να βρεθεί στη δεινή θέση του Βολοντίμιρ Ζελένσκι. Σαν να μην έφταναν η επιδείνωση της κατάστασης στο πεδίο της μάχης, οι εξοντωτικές απαιτήσεις του Πούτιν και η απειλή του Τραμπ να βάλει στο ράφι το Ουκρανικό, ήρθε τώρα το μέγα σκάνδαλο με τις μίζες στην κρατική εταιρεία ενέργειας Energoatom. Ο Ουκρανός πρόεδρος έχασε τον διευθυντή του γραφείου του, Αντρέι Γέρμακ, αχώριστο συνοδό του στις επαφές με τους ξένους ηγέτες και επικεφαλής της ουκρανικής διαπραγματευτικής ομάδας στις ειρηνευτικές συνομιλίες. Αλλος ένας στενός σύμμαχός του, ο πρώην πρωθυπουργός Ολέξι Τσερνίσοφ, συνελήφθη για την ίδια υπόθεση.
Ο ιθύνων νους
Εγκέφαλος του σκανδάλου θεωρείται ο Ουκρανοϊσραηλινός επιχειρηματίας Τιμούρ Μίντιτς, συνεταίρος του Ζελένσκι στην εταιρεία τηλεοπτικών παραγωγών Kvartel 95, την οποία ίδρυσε ο τελευταίος το 2003. Ο Μίντιτς κατάφερε να διαφύγει στο Ισραήλ προτού τον συλλάβουν οι διωκτικές αρχές, έχοντας ειδοποιηθεί την τελευταία στιγμή, άγνωστο από ποιον. Με τη φωτιά των αποκαλύψεων να φτάνει πολύ κοντά στον πρόεδρο, ο κίνδυνος πλήρους κατάρρευσης του εσωτερικού πολιτικού μετώπου προβάλλει άμεσος. Αλλά πώς φτάσαμε έως εδώ;
Η διαφθορά ήταν γενετική ασθένεια όλων των πρώην σοβιετικών Δημοκρατιών που στράφηκαν στην οικονομία της αγοράς μετά τη διάλυση του πολυεθνικού κράτους. Οι «θεραπείες-σοκ» που εφάρμοσαν, ακολουθώντας τις συστάσεις Δυτικών συμβούλων, είχαν ως κεντρικό στοιχείο τον σφετερισμό της δημόσιας περιουσίας από αρπακτικά με γερές διασυνδέσεις, που έγιναν μέσα σε μια νύχτα ζάπλουτοι ολιγάρχες.
Τυπικό παράδειγμα ο Ρώσος Μιχαήλ Χανταρκόφσκι, ο οποίος από στέλεχος της Λενινιστικής Κομσομόλ, έγινε ιδιοκτήτης του πετρελαϊκού ομίλου Yukos. Πλουσιότερος άνθρωπος της χώρας το 2003, ο Χανταρκόσφκι δημιούργησε την οργάνωση Open Russia κατά το πρότυπο της Open Society του Τζορτζ Σόρος, με τον Χένρι Κίσινγκερ και τον λόρδο Τζέικομπ Ρότσιλντ στο διοικητικό της συμβούλιο, ενώ χρηματοδοτούσε όλα τα κόμματα της αντιπολίτευσης.
Η καρατόμηση
Με την έλευση του Βλαντιμίρ Πούτιν στην εξουσία, τα πράγματα αλλάζουν. Ο Ρώσος πρόεδρος δεν πείραξε τα οικονομικά προνόμια των ολιγαρχών, αλλά τους ανάγκασε να περάσουν από καυδιανά δίκρανα με το να παραιτηθούν από κάθε μερίδιο στην πολιτική εξουσία. Κάτι ανάλογο με τον πολιτικό (κάποτε και πραγματικό) αποκεφαλισμό των βογιάρων, ανώτερων φεουδαρχών του 16ου αιώνα, από τον Ιβάν τον Τρομερό, πρώτο τσάρο της Ρωσίας και δημιουργό του συγκεντρωτικού, απολυταρχικού κράτους. Ο Χανταρκόσφκι διώχθηκε για απάτες και έκανε δέκα χρόνια καταναγκαστικά έργα στα σύνορα με την Κίνα, για να γίνει δακτυλοδεικτούμενο παράδειγμα προς γνώσιν και συμμόρφωσιν των ομοτίμων του.
Αντιθέτως, στην Ουκρανία οι ολιγάρχες συνδύαζαν την οικονομική με την πολιτική ισχύ, μοιράζοντας, σαν άλλοι βογιάροι, τη χώρα σε τιμάρια. Οι εθνοτικές και πολιτικές διαιρέσεις της χώρας δεν άφησαν ανεπηρέαστη και τη διαπλοκή, όπου πρωταγωνιστικό ρόλο έπαιξαν δύο αντιμαχόμενες φατρίες, η μαφία του Ντονέτσκ και η μαφία του Δνειπεροπετρόφσκ, όπως πολιτογραφήθηκαν. Η πρώτη κυριαρχούσε στις ρωσόφωνες περιοχές της ανατολικής και νότιας Ουκρανίας, με τυπικό εκπρόσωπο τον πλουσιότερο άνθρωπο της χώρας, Ρινάτ Αχμέτοφ, του ομίλου System Capital Management.
Βουλευτής από το 2006 έως το 2012 με το «Κόμμα των Περιφερειών», ο Αχμέτοφ ήταν ο πραγματικός ισχυρός άνδρας πίσω από τον φιλορώσο πρόεδρο Βίκτορ Γιανουκόβιτς, τον οποίο χρηματοδοτούσε με το αζημίωτο. Στο ίδιο κόμμα ανήκε ο αρμενικής καταγωγής Βατνίμ Νοβίνσκι, νούμερο τρία ολιγάρχης της χώρας και βουλευτής από το 2013 μέχρι το 2019. Οι δημοσιογράφοι που μπήκαν στην έπαυλη του Γιανουκόβιτς μετά την ανατροπή του, το 2014, έμειναν έκπληκτοι με τις επίχρυσες τουαλέτες, τον ιδιωτικό ζωολογικό κήπο και σειρά άλλων εκδηλώσεων κραυγαλέας επίδειξης πλούτου, που θύμιζαν Πάμπλο Εσκομπάρ.
Η δεύτερη φατρία ήταν κυρίαρχη στο κεντρικό και το δυτικό κομμάτι της χώρας, ενώ πολιτικά προσανατολιζόταν προς τη Δύση. Εδώ ξεχώρισε το άστρο του ισραηλινής καταγωγής Ιγκόρ Κολομοΐσκι, δεύτερου πλουσιότερου ανθρώπου της χώρας και ιδιοκτήτη εκατοντάδων επιχειρήσεων κάθε είδους μέσω του ομίλου Privat Group. Μετά την ανατροπή του 2014, ο Κολομοΐσκι χρίστηκε κυβερνήτης του Δνειπεροπετρόφσκ και χρηματοδότησε παραστρατιωτικές ομάδες, συχνά με φιλοναζιστικό προσανατολισμό (Τάγμα Αζόφ, Τάγμα Ντνίπρο, Αϊντάρ). Σήμερα βρίσκεται στη φυλακή, κατηγορούμενος για ξέπλυμα χρήματος και απάτη.
Από το Ντνίπρο προέρχεται και η πρώην πρωθυπουργός Γιούλια Τιμοσένκο, ηρωίδα της «Πορτοκαλί Επανάστασης» του 2004 εναντίον του Γιανουκόβιτς και ένα από τα πλουσιότερα άτομα της χώρας χάρη στις επιχειρηματικές της δραστηριότητες στο πεδίο του φυσικού αερίου. Η Τιμοσένκο διώχθηκε και φυλακίστηκε το 2013 για απάτες, με κορυφαία κατηγορία τη συμφωνία που είχε κλείσει με τον Πούτιν για την προμήθεια ρωσικού φυσικού αερίου. Η ίδια, όπως και οι Δυτικοί υποστηρικτές της, δήλωσαν ότι υπήρξε θύμα πολιτικής δίωξης από το φιλορωσικό μπλοκ, που είχε ξαναέρθει στην εξουσία, γεγονός είναι όμως ότι στη δίκη της κατέθεσε ως μάρτυρας κατηγορίας ο απολύτως φιλοδυτικός πρώην πρόεδρος και συναρχηγός της «Πορτοκαλί Επανάστασης», Βίκτορ Γιούσενκο.
Προεδρικές offshore
Από την ίδια φατρία ξεπήδησε και ο «βασιλιάς της σοκολάτας» Πέτρο Ποροσένκο, που πρωταγωνίστησε στην εξέγερση εναντίον του Γιανουκόβιτς και τον αντικατέστησε στην προεδρία. Τα πατριωτικά του διαπιστευτήρια υπέστησαν σοβαρό πλήγμα με τα Panama Papers, που βγήκαν στη φόρα τον Απρίλιο του 2016 και αποκάλυψαν ότι είχε στήσει ένα ολόκληρο δίκτυο offshore εταιρειών για να μην πληρώνει φόρους. Τον Δεκέμβριο του 2021 παραπέμφθηκε σε δίκη για εσχάτη προδοσία, με την κατηγορία ότι βοήθησε τους ρωσόφωνους αυτονομιστές του Ντονέτσκ να πουλήσουν κάρβουνο στο Κίεβο, χρηματοδοτώντας έτσι την εξέγερσή τους.
Ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι έγινε γνωστός σε πανεθνική κλίμακα ως παραγωγός της επιτυχημένης τηλεοπτικής εκπομπής «Υπηρέτης του Λαού», όπου σατίριζε ανηλεώς τους ολιγάρχες. Τον ίδιο τίτλο είχε το πολιτικό κόμμα που δημιούργησε, για να θριαμβεύσει στις εκλογές του 2019 με ποσοστό 73%. Η εκστρατεία του εναντίον της διαφθοράς θα ήταν πιο πειστική αν βασικός χρηματοδότης του δεν ήταν ο Κολομοΐσκι. Σημειωτέον ότι στον Κολομοΐσκι είχε συστήσει τον Ζελένσκι ο συνεταίρος του και νυν φυγόδικος Μίντιτς.
Οταν εξελέγη, οι φίλοι και συνεργάτες του στην Kvartel 95, Ιβάν Μπακάνοφ και Σεργκέι Σεφίρ, τον ακολούθησαν, ο πρώτος ως επικεφαλής της μυστικής υπηρεσίας SBU και ο δεύτερος ως σύμβουλος της προεδρίας. Δυσοίωνες σκιές έριξαν τα Pandora Papers, τον Οκτώβριο του 2021, που εμφάνιζαν τον Ζελένσκι, τον Μπακάνοφ και τον Σεφίρ να εμπλέκονται σε offshore εταιρείες, με έδρα την Κύπρο και τις βρετανικές Παρθένους Νήσους και με τον Κολομοΐσκι αφανή χορηγό.
Τον περασμένο Ιούλιο χιλιάδες Ουκρανοί κατέβηκαν στους δρόμους σειράς πόλεων εναντίον του Ζελένσκι, κάτι εντελώς ασυνήθιστο σε καιρό πολέμου. Αιτία στάθηκε ο νόμος που πέρασε από τη Βουλή το κυβερνών κόμμα με τον οποίο καταργούσε την αυτονομία των Αρχών για τη δίωξη της διαφθοράς (NABU και SAPO). Ο Ουκρανός πρόεδρος ισχυρίστηκε ότι το έκανε για να ξεριζώσει τη «ρωσική επιρροή», αλλά οι Ευρωπαίοι δεν τον πίστεψαν και εξαγριώθηκαν, αναγκάζοντάς τον να καταργήσει τον επίμαχο νόμο. Οι κακές γλώσσες είπαν ότι ο Ζελένσκι προχώρησε σε αυτή την κίνηση γιατί οι έρευνες των δύο Αρχών πλησίαζαν απειλητικά τον στενό κύκλο του. Οι πρόσφατες εξελίξεις με την Energoatom προφανώς δεν διέλυσαν τις υποψίες. Και όλα δείχνουν ότι έπεται και συνέχεια.
Η εμπλοκή Τραμπ και Μπάιντεν
Στην κρίση του «Ευρωμαϊντάν», το 2014, ο τότε πρόεδρος των ΗΠΑ Μπαράκ Ομπάμα ανέθεσε το Ουκρανικό στον αντιπρόεδρό του Τζο Μπάιντεν, ο οποίος επισκέφθηκε το Κίεβο δώδεκα φορές τα επόμενα δύο χρόνια. Τον Αύγουστο του 2014, ο γιος του αντιπροέδρου, Χάντερ, διορίστηκε στο διοικητικό συμβούλιο της μεγαλύτερης ουκρανικής εταιρείας φυσικού αερίου, της Burisma, με μισθό 50.000 δολαρίων τον μήνα. Υπήρξαν και φήμες για μίζες στον υιό Μπάιντεν από την εταιρεία, αλλά αποδόθηκαν σε πόλεμο λάσπης από τους πολιτικούς αντιπάλους του πατέρα του.
Στις 25 Ιουλίου 2019, ο Ντόναλντ Τραμπ είχε τηλεφωνική επικοινωνία με τον Βολοντίμιρ Ζελένσκι, στην οποία του ζήτησε, ούτε λίγο ούτε πολύ, να βγάλει στη φόρα άπλυτα της οικογενείας Μπάιντεν, «παγώνοντας» στο μεταξύ τη στρατιωτική βοήθεια προς την Ουκρανία. Οταν αποκαλύφθηκε το περιεχόμενο αυτής της συνομιλίας, οι Δημοκρατικοί κίνησαν τη διαδικασία που θα οδηγούσε στην πρώτη παραπομπή του Τραπ με το ερώτημα της καθαίρεσης.
Το τελεσίγραφο
Και ο Τζο Μπάιντεν όμως προκάλεσε ερωτήματα με ομιλία του στο Council of Foreign Relations, τον Ιανουάριο του 2018. Αναφερόμενος σε ένα από τα πολλά ταξίδια του στην Ουκρανία την περίοδο 2014-2016, είπε ότι σε κάποιο από αυτά έθεσε τελεσίγραφο έξι ωρών στην κυβέρνηση του Κιέβου προκειμένου να διώξει τον γενικό εισαγγελέα Βίκτορ Σόκιν, υπό την απειλή ότι θα «πάγωνε» την επόμενη δόση της αμερικανικής βοήθειας. Ο ίδιος ισχυρίστηκε ότι το έκανε επειδή ο Σόκιν ήταν ανεπαρκής στη δίωξη της διαφθοράς, άλλοι όμως υποψιάστηκαν ότι η κίνησή του δεν ήταν άσχετη με τη σχέση Χάντερ – Burism.
