Με τον Ντόναλντ Τραμπ έτοιμο να διατάξει βομβαρδισμό των υπόγειων πυρηνικών εγκαταστάσεων του Ιράν –και το Ισραήλ να τον προτρέπει να το πράξει– φαίνεται απίθανο η λύση να έρθει από τρεις Ευρωπαίους υπουργούς και μία Εσθονή πολιτικό με τον τίτλο της ύπατης εκπροσώπου της Ε.Ε. για θέματα Εξωτερικής Πολιτικής και Πολιτικής Ασφαλείας, σχολιάζει το Politico.
Ωστόσο, οι υπουργοί Εξωτερικών της Γερμανίας, της Γαλλίας και της Βρετανίας –μαζί με την Κάγια Κάλας, την πρώην ηγέτιδα της Εσθονίας– αναμένεται να συμμετάσχουν ούτως ή άλλως στις έκτακτες συνομιλίες στη Γενεύη με εκπροσώπους του Ιράν σήμερα, Παρασκευή.
Η συνάντηση είναι μέρος πυρετώδους προσπάθειας των ευρωπαϊκών κυβερνήσεων να βρουν διπλωματική λύση στον πόλεμο μεταξύ Ισραήλ και Ιράν, που συνεχίζεται εδώ και μία εβδομάδα, προτού η Αμερική τον μετατρέψει σε κάτι που φοβούνται ότι θα μπορούσε να γίνει πολύ μεγαλύτερο και πολύ χειρότερο, σύμφωνα με την ανάλυση του Politico.
Χθες, Πέμπτη, ο Τραμπ και η ομάδα του έδωσαν στους Ευρωπαίους αξιωματούχους λόγους να ελπίζουν ότι οι προσπάθειές τους μπορεί να μην είναι μάταιες. Ο Λευκός Οίκος ανακοίνωσε ότι ο Τραμπ θα αποφασίσει εντός των επόμενων δύο εβδομάδων εάν θα διατάξει στρατιωτική δράση των ΗΠΑ, καθώς πιστεύει ότι «υπάρχει σημαντική πιθανότητα διαπραγματεύσεων».
Αυτό το μεγαλύτερο χρονικό περιθώριο για να λάβει ο Τραμπ την απόφασή του φαίνεται να ανοίγει τον δρόμο για νέα διπλωματική προσπάθεια, δίνοντας στις σημερινέςε συνομιλίες στην Ελβετία πιθανώς πολύ μεγαλύτερο βάρος.
Μαζί με την Κάλας της Ε.Ε. αναμένεται να παρευρεθούν οι υπουργοί Εξωτερικών της Γερμανίας και της Γαλλίας, ενώ ο Βρετανός υπουργός Εξωτερικών Ντέιβιντ Λάμι θα πετάξει κατευθείαν στη Γενεύη από τις συνομιλίες με τον Αμερικανό ομόλογό του Μάρκο Ρούμπιο στην Ουάσιγκτον. Το Ιράν θα εκπροσωπήσει ο υπουργός Εξωτερικών Αμπάς Αραγτσί.
Το ερώτημα είναι αν οι Ευρωπαίοι μπορούν να επιτύχουν ουσιαστική πρόοδο.
Ιστορική αδυναμία
Η κρίση στο Ιράν καταδεικνύει με τον πιο έντονο τρόπο πόσο ο Τραμπ έχει εξουδετερώσει τη γεωπολιτική επιρροή της Ευρώπης την τελευταία δεκαετία, ακόμη και σε τομείς όπου τα συμφέροντά της ενδέχεται να συμπίπτουν με εκείνα της Αμερικής.
Το 2015, οι ίδιες αυτές ευρωπαϊκές δυνάμεις –οι λεγόμενες E3– διαδραμάτισαν σημαντικό ρόλο στη σύναψη της τελευταίας πυρηνικής συμφωνίας με το Ιράν, του Κοινού Ολοκληρωμένου Σχεδίου Δράσης (JCPOA). Ωστόσο, αυτό συνέβη υπό την κυβέρνηση του Μπαράκ Ομπάμα, ενώ ο Τραμπ τάχθηκε κατά της συμφωνίας και απέσυρε τις ΗΠΑ από αυτήν το 2018.
Eκτοτε, η Ευρώπη αγωνίζεται να κάνει τη φωνή της να ακουστεί σε θέματα που αφορούν το Ιράν.
Οι δυνάμεις της Ε.Ε. (και της Βρετανίας) επίσης δεν κατάφεραν να ασκήσουν μεγάλη επιρροή στην ακροδεξιά κυβέρνηση του Μπέντζαμιν Νετανιάχου στο Ισραήλ, ειδικά μετά τις επιθέσεις της Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου 2023.
Ευρωπαίοι αξιωματούχοι ελπίζουν κρυφά να δώσουν στον Τραμπ την ευκαιρία να απομακρυνθεί από την τρέχουσα πορεία του προς τη στρατιωτική δράση. Τις τελευταίες ημέρες, ο πρόεδρος των ΗΠΑ απείλησε να σκοτώσει τον ανώτατο ηγέτη του Ιράν Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ και ανακοίνωσε ότι εξετάζει το ενδεχόμενο να χρησιμοποιήσει βόμβες για την καταστροφή των υπόγειων εγκαταστάσεων εμπλουτισμού ουρανίου του Ιράν.
Μήνυμα προς την Αμερική
Αξιωματούχοι και διπλωμάτες με καλές διασυνδέσεις στην E3 φοβούνται πως η σύγκρουση θα εξελιχθεί σε πλήρη περιφερειακό πόλεμο αν οι ΗΠΑ εμπλακούν άμεσα.
Ο στόχος της επανάληψης των συνομιλιών με το Ιράν είναι να εξασφαλιστεί ότι η Τεχεράνη θα χρησιμοποιήσει το πυρηνικό της πρόγραμμα μόνο για πολιτικούς σκοπούς, σύμφωνα με αξιωματούχο από χώρα της E3. «Αυτό ακριβώς ήταν το σημείο στο οποίο βρισκόμασταν με τις διαπραγματεύσεις… οι οποίες έχουν εκτροχιαστεί λόγω της δραστηριότητας του Ισραήλ», δήλωσε ο αξιωματούχος.
Ωστόσο, προέβλεψε ότι οι συνομιλίες που θα πραγματοποιηθούν σήμερα είναι απίθανο να καταλήξουν σε οριστικό συμπέρασμα, παρά την προσπάθεια του Γάλλου προέδρου Εμανουέλ Μακρόν να αναδειχθεί σε «ειρηνοποιό».
Η συνάντηση στη Γενεύη, αν τελικά πραγματοποιηθεί σε αυτό το ασταθές πλαίσιο, θα λειτουργήσει περισσότερο ως άσκηση επικοινωνίας, ανέφερε ο ίδιος. «Οποιαδήποτε συνάντηση θα έχει ως στόχο να μεταφέρει ένα μήνυμα από τους Ιρανούς στους Αμερικανούς [σχετικά με] τις προθέσεις τους όσον αφορά το πυρηνικό τους πρόγραμμα», σημείωσε.
«Υπάρχει κάτι που συγκρατεί τον Τραμπ», δήλωσε ένας Ευρωπαίος διπλωμάτης, μιλώντας ανώνυμα, όπως και άλλοι, για να συζητήσει εξαιρετικά ευαίσθητα θέματα. Ο Τραμπ δήλωσε ότι οι ΗΠΑ είναι έτοιμες να συμμετάσχουν στις στρατιωτικές επιθέσεις του Ισραήλ, αλλά «τίποτα δεν συμβαίνει – υπάρχει μια ευκαιρία εδώ». Ο διπλωμάτης πρόσθεσε: «Δεν πρέπει να υποτιμάμε το πόσο μισεί ο Τραμπ τον πόλεμο».
Ο Τζον Σόουερς, πρώην επικεφαλής της βρετανικής υπηρεσίας εξωτερικών πληροφοριών MI6, δήλωσε ότι ο Τραμπ θα προτιμούσε το Ισραήλ να μην ξεκινήσει καθόλου άμεσο πόλεμο με το Ιράν. «Υπήρχε μια ευκαιρία εδώ που ο πρόεδρος Τραμπ δεν ήθελε πραγματικά να εκμεταλλευτούν», δήλωσε ο Σόουερς σε συνέδριο που διοργάνωσε το think tank Chatham House στο Λονδίνο.
Η αλήθεια είναι ότι δεν είναι το Ιράν που πρέπει να πειστεί να σταματήσει τον πόλεμο αυτή τη στιγμή, αλλά ο Τραμπ. Τις τελευταίες ημέρες έχει δηλώσει ότι είναι κοντά στο να συμφωνήσει με το αίτημα του Νετανιάχου να καταστρέψει τις πυρηνικές δυνατότητες του Ιράν, ακόμη και αν δεν έχει ακόμη υποστηρίξει τις εκκλήσεις για αλλαγή καθεστώτος στην Τεχεράνη.
Σε συνέντευξη Τύπου χθες, Πέμπτη, ο Γάλλος υπουργός Εξωτερικών Ζαν-Νοέλ Μπαρό δήλωσε ότι οι Ιρανοί ήταν «σχετικά σαφείς» όσον αφορά την προθυμία τους να ξαναρχίσουν τις συνομιλίες, «συμπεριλαμβανομένων και των Ηνωμένων Πολιτειών», εάν επιτευχθεί κατάπαυση του πυρός.
«Είμαστε έτοιμοι, όπως κάναμε τους τελευταίους μήνες και χρόνια, να παρουσιάσουμε μια φόρμουλα που θα εγγυάται τα συμφέροντα ασφαλείας του Ισραήλ, της περιοχής και της Ευρώπης, η οποία θα αντιμετωπίζει ταυτόχρονα το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν, το πρόγραμμα βαλλιστικών πυραύλων αλλά και τις δραστηριότητες αποσταθεροποίησης της περιοχής», δήλωσε ο Μπαρό.
Οι Γάλλοι βλέπουν σαφώς μια ευκαιρία να λειτουργήσουν ως ειρηνοποιοί μεταξύ του Ιράν και των ΗΠΑ.
Ωστόσο, οι Ευρωπαίοι που επιθυμούν την ειρήνη βρίσκονται σε άμεση σύγκρουση με το Ισραήλ, το οποίο θέλει να πείσει τον Τραμπ να βομβαρδίσει το Ιράν.
Τι περιμένει το Ισραήλ από την ευρωπαϊκή εμπλοκή
Ισραηλινός αξιωματούχος εξέθεσε τι επιθυμούν από την ευρωπαϊκή εμπλοκή και τις συνομιλίες με το Ιράν στη Γενεύη: «Περιμένουμε σαφές και ισχυρό μήνυμα προς τους Ιρανούς – να τερματίσουν πλήρως το πυρηνικό πρόγραμμα, να εξαλείψουν τις δυνατότητες πυραύλων εδάφους-εδάφους και να σταματήσουν τη χρηματοδότηση των τρομοκρατών».
Ο Βρετανός υπουργός Εξωτερικών Λάμι επισκέφθηκε χθες, Πέμπτη, την Ουάσιγκτον για συνομιλίες με τον υπουργό Εξωτερικών Ρούμπιο, συμβάλλοντας ενδεχομένως στο να μεταφερθεί η ευρωπαϊκή προοπτική απευθείας στο επίκεντρο της λήψης αποφάσεων στην Ουάσιγκτον.
Ο Ρούμπιο διατελεί δύο ρόλους, ως κορυφαίος διπλωμάτης των ΗΠΑ αλλά και ως αναπληρωτής σύμβουλος εθνικής ασφάλειας του Τραμπ, μετά την απομάκρυνση του Μάικ Γουόλτς από τον πρόεδρο, και δεν είναι σαφές αν ακόμη και οι συμβουλές του θα είναι καθοριστικές για τις αποφάσεις του προέδρου.
Οι βρετανοαμερικανικές σχέσεις είναι επίσης πιο περίπλοκες από τις γαλλοαμερικανικές, με τον Βρετανό πρωθυπουργό Κιρ Σταρμερ να προσπαθεί να ισορροπήσει την ενστικτώδη επιθυμία του να παραμείνει κοντά στις ΗΠΑ –συμπεριλαμβανομένης της πιθανής προσφοράς στρατιωτικής υποστήριξης για στρατιωτική δράση– και να σταματήσει τη σύγκρουση.
«Παράθυρο» για διπλωματία
Για όσους θέλουν να αποτρέψουν κλιμάκωση, υπάρχει και άλλη παράμετρος. Ο Τραμπ έχει τους δικούς του εσωτερικούς λόγους για να κρατήσει την Αμερική εκτός πολέμου.
Παραδοσιακοί Ρεπουμπλικανοί προτρέπουν τον Τραμπ να παρέμβει, άλλοι στο κίνημα MAGA αντιτίθενται στις στρατιωτικές επεμβάσεις στο εξωτερικό και δεν βλέπουν τον λόγο να αναπτυχθούν αμερικανικά μέσα σε αυτή την περίπτωση. Ο ίδιος υποσχέθηκε επίσης να μην εμπλέξει την Αμερική σε περισσότερους πολέμους στο εξωτερικό και να είναι ένας πρόεδρος ειρηνοποιός.
Οι προοπτικές για διπλωματική έκπληξη στη Γενεύη μοιάζουν μικρές, αν και τώρα υπάρχει τουλάχιστον χρονικό περιθώριο για πιθανώς σημαντικές συνομιλίες.
Πηγή: Politico
