Του Έκτορα Γεωργίου
Πού σταματά το δικαίωμα στη ζωή και πού ξεκινά το δικαίωμα στον θάνατο; Το ερώτημα αυτό που συνδέεται με την ευθανασία απασχολεί εδώ και χρόνια την κοινωνία, προκαλώντας συζητήσεις και αντιδράσεις. Στην Κύπρο επανήλθε επίσημα στον δημόσιο διάλογο με την πρόταση νόμου που άνοιξε τη συζήτηση για θέσπιση νομικού πλαισίου του ιατρικώς υποβοηθούμενου τερματισμού της ζωής. Η πρωτοβουλία της βουλεύτριας του ΑΚΕΛ Ειρήνης Χαραλαμπίδου να επαναφέρει την πρόταση στην κοινοβουλευτική Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, πυροδότησε αντιδράσεις στην κοινωνία, τον ιατρικό κόσμο, αλλά και τους εκκλησιαστικούς κύκλους.
Οι ανησυχίες, οι αντιδράσεις και η επιχειρηματολογία υπέρ και κατά δεν ξεκίνησε βεβαίως στην Κύπρο. Αντιθέτως, απασχολεί πολλές χώρες. Κάποιες από αυτές την έχουν θεσμοθετήσει υπό αυστηρές προϋποθέσεις, άλλες βρίσκονται αντιμέτωπες με σωρεία αντιδράσεων κατά την πορεία θεσμοθέτησης και άλλες το σκέφτονται. Επί του παρόντος η ευθανασία έχει θεσμοθετηθεί σε Αυστραλία, Αυστρία, Βέλγιο, Ισπανία, Καναδά, Ολλανδία, Πορτογαλία, και Ελβετία, ενώ στην Αγγλία, Γαλλία Ιρλανδία και Σλοβενία βρίσκεται σε εξέλιξη σχετική κοινοβουλευτική συζήτηση.
Το επόμενο διάστημα, η κυπριακή Βουλή καλείται να αρχίσει την κατ’ άρθρο συζήτηση για την πρόταση νόμου. Με αφορμή λοιπόν την επικείμενη κοινοβουλευτική συζήτηση, η «Κ» παραθέτει μερικά κρίσιμα ερωτήματα που αφορούν την πρόταση νόμου και τις απαντήσεις που δίδονται.
1) Ποιες είναι οι προϋποθέσεις που πρέπει να πληροί ο ασθενής;
Ο ασθενής θα πρέπει να πάσχει από ανίατη ασθένεια, με προσδόκιμο ζωής που να μην υπερβαίνει τους 6 μήνες και να έχει επιβεβαιωθεί από ιατρό. Θα πρέπει να είναι άτομο που έχει συμπληρώσει το 18ο έτος της ηλικίας του, να είναι Κύπριος πολίτης είτε να διαμένει στην Κ.Δ. και να μην είναι ψυχικά ασθενής.
2) Ποια είναι η διαδικασία αξιολόγησης της ψυχικής κατάστασης του ασθενή;
Ο πάσχοντας θα πρέπει να αξιολογηθεί με ομόφωνο πόρισμα από δύο κλινικούς ψυχολόγους και από έναν ανεξάρτητο ψυχίατρο, επιβεβαιώνοντας ότι μπορεί να λαμβάνει αποφάσεις με διαύγεια, ανεπηρέαστος.
3) Ποια διαδικασία ακολουθείται;
Ο ασθενής θα πρέπει να εκφράσει στον ιατρό την επιθυμία του να προχωρήσει σε ευθανασία τουλάχιστον δύο φορές, όχι σε διάστημα μικρότερο των 15 ημερών. Στη συνέχεια, να επικυρώσει την επιθυμία του με γραπτή δήλωση, η οποία θα πρέπει να υπογραφεί από τον ίδιο ενώπιον δύο μαρτύρων. Σε περίπτωση που ο ασθενής περιέλθει σε κώμα η διαδικασία της ευθανασίας ολοκληρώνεται.
4) Ποιες μέθοδοι προβλέπονται;
α) Μέσω ενεργητικής ευθανασίας: Με τη χορήγηση νόμιμου φαρμακευτικού προϊόντος, το οποίο συνταγογραφείται ειδικά για την ευθανασία και επιφέρει ανώδυνο θάνατο.
β) Μέσω ιατρικώς υποβοηθούμενης αυτοκτονίας: Με την προμήθεια αδειοδοτημένου φαρμακευτικού προϊόντος στον πάσχοντα, το οποίο συνταγογραφείται για τον ασθενή ώστε να προβεί σε αυτοχειριασμό.
5) Ποιος είναι ο ρόλος του θεράποντος ιατρού;
Ο ιατρός θα πρέπει να ενημερώσει τον ασθενή για όλες τις παρεχόμενες υπηρεσίες στήριξης και φροντίδας, με τον πάσχοντα να εξακολουθεί να θέλει να προβεί σε ευθανασία. Ενώ στη συνέχεια, ο ιατρός θα πρέπει να το βεβαιώσει γραπτώς. Παράλληλα, θα πρέπει να ενημερώσει την οικογένεια για την απόφαση του πάσχοντα. Επίσης, σε περίπτωση που αμελήσει τη συμπλήρωση των εντύπων της διαδικασίας υπόκειται σε ποινή φυλάκισης μέχρι ενός έτους ή/και σε χρηματική ποινή 5.000 ευρώ.
6) Ποιοι ιατροί θα πραγματοποιούν τη διαδικασία;
Θα δημιουργηθεί ειδικό μητρώο όπου θα μπορούν να εγγραφούν οι ενδιαφερόμενοι, ούτως ώστε να μπορούν να πραγματοποιούν τη διαδικασία.
7) Τι προβλέπεται σε περίπτωση άρνησης του ιατρού;
Στην περίπτωση άρνησης του θεράποντα ιατρού να προβεί στην πράξη, εξασφαλίζονται οι υπηρεσίες άλλου εγγεγραμμένου ιατρού ή κατ’ επιλογή ιατρού από τον πάσχοντα ή σε άλλη περίπτωση επιλέγει το νοσηλευτήριο όπου νοσηλεύεται ο ασθενής.
8) Ποιες είναι οι νομικές συνέπειες για τα άτομα που επηρεάζουν τον ασθενή;
Οποιοσδήποτε υποκινεί τον πάσχοντα να προχωρήσει σε ευθανασία είναι ένοχος αδικήματος και σε περίπτωση καταδίκης του υπόκειται σε ποινή φυλάκισης μέχρι δύο έτη ή/και σε χρηματική ποινή μέχρι 10.000 ευρώ. Επίσης, οποιοσδήποτε διαφημίζει υπηρεσίες ευθανασίας είναι ένοχος αδικήματος και σε περίπτωση καταδίκης του, υπόκειται σε ποινή φυλάκισης μέχρι δύο έτη ή/και σε χρηματική ποινή που δεν υπερβαίνει τις 10.000 ευρώ.
9) Θα είναι εντός ΓεΣΥ η διαδικασία της ευθανασίας;
Οι υπηρεσίες της ευθανασίας θα παρέχονται από δημόσιο ή ιδιωτικό νοσηλευτήριο ή κατ’ οίκον, εντός ΓεΣΥ.
Έξι στους δέκα λένε «ναι» στη νομιμοποίηση
Σε έρευνα που πραγματοποιήθηκε τον Μάρτιο του 2022 από την εταιρεία IMR για την Εθνική Επιτροπή Βιοηθικής Κύπρου, με δείγμα 700 ατόμων, στην ερώτηση αν συμφωνείτε ή διαφωνείτε με την εξής δήλωση, «Οι άνθρωποι έχουν δικαίωμα στο να επιλέξουν τον θάνατο μέσω της ευθανασίας ή τον υποβοηθούμενο από τον γιατρό θάνατο ή την υποβοηθούμενη από γιατρό αυτοκτονία;» το 39% απάντησε συμφωνεί, το 22% μάλλον συμφωνεί, το 17% ούτε συμφωνεί ούτε διαφωνεί, το 9% μάλλον διαφωνεί και το 13% διαφωνεί. Επιπλέον, το 59% συμφωνεί με τη νομιμοποίηση της ευθανασίας ή της υποβοηθούμενης από γιατρό αυτοκτονίας ή του θανάτου στην Κύπρο. Επίσης το 79% συμφωνεί να παρέχεται το δικαίωμα του ιατρικώς υποβοηθούμενου θανάτου σε ασθενείς με ανίατες και βασανιστικές χρόνιες ασθένειες ή όταν έχουν εξαντληθεί όλα τα περιθώρια και οι επιλογές για ανακούφιση του πόνου.
Πρώτα ανακουφιστική φροντίδα
Με βάση τα σημερινά δεδομένα, δεν φαίνεται να προκρίνεται η πρόταση της βουλεύτριας του ΑΚΕΛ για τη νομοθέτηση της ευθανασίας. Η πλειοψηφία κατά τη διάρκεια της Επιτροπής Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων τόνισε ότι πρώτα θα πρέπει να ρυθμιστεί το θέμα της ανακουφιστικής φροντίδας. Σημειώθηκε ότι παρέχεται σχεδόν αποκλειστικά σε καρκινοπαθείς και η επέκτασή της αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για οποιαδήποτε συζήτηση γύρω από την ευθανασία.
Ο Δημοκρατικός Συναγερμός τέθηκε εναντίον της πρότασης νόμου, γιατί θεωρεί ότι δεν κατοχυρώνεται όπως έπρεπε το συγκεκριμένο ζήτημα. Το ΑΚΕΛ αναμένεται να καθορίσει την ενιαία και τελική του θέση το προσεχές διάστημα, με βασικά κριτήρια επιστημονικά και ιατρικά δεδομένα. Το κόμμα επισημαίνει, παράλληλα, ότι είναι θετικό το γεγονός πως μέσα από τη συζήτηση για την ευθανασία άνοιξε και το ζήτημα για την ανακουφιστική φροντίδα. Όσον αφορά το ΔΗΚΟ, τόνισε ότι πρώτα θα πρέπει να προηγηθεί η θεσμοθέτηση της ανακουφιστικής φροντίδας και στη συνέχεια διαβούλευση.
Στην ίδια κατεύθυνση κινούνται τόσο η Ομοσπονδία Συνδέσμων Ασθενών Κύπρου όσο και ο Παγκύπριος Ιατρικός Σύλλογος. Αμφότεροι τονίζουν ότι το πρώτο βήμα θα πρέπει να είναι η ψήφιση νομοθεσιών, οι οποίες θα βοηθούν στην ανακούφιση των ασθενών, προτού συζητηθεί οποιοδήποτε άλλο ενδεχόμενο για την ευθανασία.
Εκ μέρους του υπουργείου Υγείας λέχθηκε πως το νομοσχέδιο για την ανακουφιστική φροντίδα έχει ήδη ολοκληρωθεί και εντός των επόμενων ημερών αναμένεται να κατατεθεί στο Υπουργικό Συμβούλιο, με σκοπό να αρχίσει η διαβούλευση στη Βουλή. Τι προνοεί ωστόσο η ανακουφιστική φροντίδα που θέτουν ως προτεραιότητα η πλειοψηφία των κομμάτων και των αρμόδιων φορέων;
Αποσκοπεί στη βελτίωση της ποιότητας ζωής των ασθενών όπως επίσης και τη στήριξη των οικογενειών τους. Απευθύνεται σε άτομα όλων των ηλικιών και αφορά όλες τις ασθένειες σε όλα τα στάδια, όχι μόνο στο τέλος της ζωής. Περιλαμβάνει διαχείριση πόνου, υποστηρικτική αγωγή, φυσιοθεραπείες, εναλλακτικές μεθόδους όπως αρωματοθεραπεία και μασάζ. Παρέχεται ψυχική και σωματική στήριξη τόσο του ασθενή όσο και της οικογένειάς του με ψυχολόγους και πνευματικό. Επιπλέον, προσφέρεται και εξοπλισμός για το σπίτι, όπως καρέκλες για το μπάνιο ή μηχανήματα οξυγόνου, ώστε να διευκολύνεται η καθημερινότητα των ασθενών στο οικείο τους περιβάλλον.
