ΚΥΠΕ
Πολύτιμο ανάγνωσμα που απευθύνεται, όχι μόνο σε νομικούς, αλλά προς κάθε πολίτη ή πολιτικό που ενδιαφέρεται να κατανοήσει πώς οι ανθεκτικές στον χρόνο αρχές και αξίες συνιστούν τον θεμέλιο λίθο κάθε κράτους δικαίου, χαρακτήρισε το βιβλίο του Αχιλλέα Αιμιλιανίδη «Δικηγόρος», που καταπιάνεται με τη βιογραφίας του Κρίτωνα Τορναρίτη, στον χαιρετισμό της η Πρόεδρος της Βουλής και Πρόεδρος του ΔΗΣΥ, Αννίτα Δημητρίου, το βράδυ της Τετάρτης στο Προεδρικό μέγαρο.
Απευθυνόμενη προς τον συγγραφέα, η κ. Δημητρίου είπε: «Παραδίδετε μάλιστα στο αναγνωστικό κοινό μια έγκυρη και αντικειμενική παρουσίαση του πλούσιου αρχειακού υλικού το οποίο διεξήλθατε ενδελεχώς, αγγίζοντας 'τους θριάμβους, αλλά και τις ήττες', 'τους επαίνους, αλλά και τις σφοδρές κατηγορίες εναντίον του Κρίτωνα', όπως χαρακτηριστικά αναφέρετε. Πρόκειται για μια ιστορική βιογραφία, που διατρέχει τις κοινωνικοπολιτικές εξελίξεις στην Κύπρο, μέσα από το πρίσμα ενός εκ των συνδιαμορφωτών τους».
Στο πόνημα αυτό, συνέχισε, παρακολουθούμε τη διαδρομή ενός δικαστή, γενικού εισαγγελέα, συγγραφέα, "μιας νομικής διάνοιας που δεν χωρά σε στερεότυπα και που όπως εύστοχα υπογραμμίζει ο Αχιλλέας Αιμιλιανίδης, δύσκολα αποκωδικοποιείται και δύσκολα γίνεται κατανοητή από το ευρύ κοινό".
Θεμελιώδης και κρίσιμη για την Κυπριακή Δημοκρατία, είπε, υπήρξε η συμβολή του Κρίτωνα Τορναρίτη στην ιστορικότερη ίσως απόφαση του Ανωτάτου Δικαστηρίου στην υπόθεση Ιμπραχίμ του 1964. Σε μια ταραχώδη περίοδο, συνέχισε, κατά την οποία επιχειρήθηκε να αμβισβητηθεί συνθέμελα, τόσο πολιτικά και νομικά όσο και δια της βίας, η συνταγματική και κρατική υπόσταση της Κυπριακής Δημοκρατίας, στοιχειοθετήθηκε για πρώτη φορά το Δίκαιο της Ανάγκης το οποίο, παρόλα τα επί μέρους προβλήματα, απεσώβησε την κατάρρευση της συνταγματικής τάξης του κράτους και επέτρεψε στην Κυπριακή Δημοκρατία να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά τους υπαρξιακούς κινδύνους τους οποίες διέτρεξε.
Η κ. Δημητρίου δήλωσε ότι η Βουλή των Αντιπροσώπων αναγνωρίζει την πολύτιμη προσφορά της εμβληματικής αυτής μορφής, του πολυγραφότατου κορυφαίου νομικού της Κύπρου, Κρίτωνα Τορναρίτη.
"Παράθυρο στην εξέλιξη του κυπριακού νομικού συστήματος"
Ανοίγει ένα παράθυρο στην εξέλιξη του κυπριακού νομικού συστήματος με αυτό το βιβλίο, ανέφερε στον χαιρετισμό του ο Γενικός Εισαγγελέας, Γιώργος Σαββίδης, λέγοντας ότι το βιβλίο κατατάσσεται σε έναν ιδιόμορφο κλάδο της Νομικής – αυτόν της ιστορίας του Δικαίου.
Η ιστορία του Δικαίου, είπε, παρακολουθεί τα μεγάλα ιστορικά γεγονότα από νομική σκοπιά, τον τρόπο που αυτά επηρεάζονται από το ισχύον νομικό πλαίσιο της εποχής και το αντίστροφο. "Το βιβλίο μας καθοδηγεί μεθοδικά στα ταραχώδη νερά της σύγχρονης κυπριακής Ιστορίας, με σημείο καμπής την εγκαθίδρυσή της Κυπριακής Δημοκρατίας και το Σύνταγμά της, εκ των αρχιτεκτόνων του οποίου ήταν και ο ίδιος ο Κρίτωνας Τορναρίτης", σημείωσε.
"Σε δεύτερο επίπεδο, το σύγγραμμα μάς παρέχει ένα λεπτομερές πορτραίτο μίας κορυφαίας μορφής της Κυπριακής Ιστορίας, ως ο πρώτος και με τη μακρύτερη θητεία Γενικός Εισαγγελέας της Δημοκρατίας", συνέχισε.
Ο Γιώργος Σαββίδης, παραπέμποντας και στο βιβλίο, είπε ότι ο συγγραφέας υπέδειξε πως ο Κρίτωνας Τορναρίτης υποστήριζε σθεναρά ότι είναι ο ίδιος ο Γενικός Εισαγγελέας που έχει ευθύνη να αποφασίζει κατά πόσο δικαιολογείτο η δίωξη και «αν και η πιο εύκολη λύση είναι να αφήνονται όλες οι υποθέσεις να εκδικάζονται από τα Δικαστήρια ώστε σε περίπτωση αθώωσης να φέρει την ευθύνη το Δικαστήριο, η άκριτη διενέργεια ποινικών διώξεων δεν είναι προς το δημόσιο συμφέρον». Οι παράγοντες για τις αποφάσεις αυτές, που είναι διαχρονικοί και σταθεροί, είναι, σύμφωνα με τον ίδιο: η πρόθεση, ο σκοπός και η φύση του αδικήματος, ο δημόσιος χρόνος που δύναται να αναλωθεί, η πιθανότητα επανάληψης αλλά και η δυνατότητα να προστατευθεί η έννομη τάξη με τρόπο εναλλακτικό της δίωξης, πρόσθεσε.
Ο κ. Σαββίδης σημείωσε ότι ο κ. Τορναρίτης είχε καταλυτικό ρόλο στην ανάπτυξη και εφαρμογή του δόγματος του δικαίου της ανάγκης στα συνταγματικά πράγματα, επί του οποίου βασίστηκε στη συνέχεια η επιβίωση του κυπριακού κράτους. Είχε, συνέχισε, ουσιαστική ενασχόληση με τη νομική πτυχή του κυπριακού προβλήματος, περιλαμβανομένου του χειρισμού των πρώτων τριών διακρατικών προσφυγών εναντίον της Τουρκίας για τις παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων ως αποτέλεσμα της παράνομης εισβολής και της συνεχιζόμενης κατοχής.
"Ο πρώτος ιχνηλάτης του κυπριακού Συντάγματος"
Ο Κρίτων Τορναρίτης ήταν ο πρώτος ιχνηλάτης του κυπριακού συντάγματος, αυτός που χάραξε τον δρόμο κατανόησής του, αλλά και που καθόρισε την εφαρμογή του ανέφερε ο Υπουργός Εξωτερικών, Κωνσταντίνος Κόμπος παρουσιάζοντας το βιβλίο του Αχιλλέα Αιμιλιανίδη. «Η κυριαρχία του Κρίτωνα επί του νομικού μας συστήματος υπήρξε αδιαμφισβήτητη», είπε, σημειώνοντας ότι το εξαιρετικό βιβλίο απαντά στο πλέγμα ερωτημάτων για ποιο λόγο και με ποιον τρόπο είχε τέτοια επιρροή και αν αυτή η υπέρμετρη επιρροή εκφραζόταν υπέρ του δημοσίου συμφέροντος.
Το βιβλίο, συνέχισε, αποτελεί αυτοβιογραφία του Κρίτωνα Τορναρίτη και ανασκόπηση της ιστορίας του τόπου, ξεδιπλώνει την πρόσφατη ιστορία μας και την συνδέει με τις νομικές και πολιτικές εξελίξεις, με παράθεση των νομικών θεμελιακών ζητημάτων που καθόρισαν την εποχή εκείνη και με διαρκή επίδραση μέχρι σήμερα. Ο Αχιλλέας Αιμιλιανίδης, είπε ο κ. Κόμπος, χειρίστηκε εξαιρετικά τον ρόλο του δευτερεύοντος αφηγητή, γιατί «αυτό που κάποιος μπορεί να ακούσει από αυτό το βιβλίο είναι τη φωνή του Κρίτωνα Τορναρίτη από αυτές τις σελίδες».
Ήταν ο δικηγόρος με τον αριθμό 75 στο μητρώο δικηγόρων ο Κρίτων Τορναρίτης, ιδρυτικό μέλος της ΑΕΛ και πρόεδρος του σωματείου, σημείωσε ο κ. Κόμπος αναφερόμενος στην πορεία του. Έκανε δε μνεία στη συμμετοχή του Κρίτωνα Τορναριτη στη σύνταξη του κυπριακού συντάγματος, υπό τη δέσμευση των συμφωνιών Ζυρίχης – Λονδίνου, στη συμπερίληψη των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στο δεύτερο μέρος αυτού, τον χειρισμό επίμαχων ζητημάτων τα πρώτα χρόνια της Κυπριακής Δημοκρατίας, όπως το θέμα των χωριστών Δήμων, της φορολογίας μετά το αδιέξοδο των χωριστών πλειοψηφιών του άρθρου 78, την περίοδο του πραξικοπήματος, την άρση ασυλίας Βουλευτή, με σημείο αναφοράς το Δίκαιο της Ανάγκης, που διέσωσε το κράτος. Συνολικά, είπε ο Υπουργός Εξωτερικών, ο Τορναρίτης παρήγαγε έργο που έδωσε πνοή στο κράτος όταν το κράτος ασφυκτιούσε.
Σταθμό στη μέχρι τώρα συγγραφική πορεία του Αχιλλέα Αιμιλιανίδη χαρακτήρισε το βιβλίο ο Αναπληρωτής Καθηγητής στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Κύπρου, Πέτρος Παπαπολυβίου, σημειώνοντας τα 12 χρόνια έρευνας. "Βιβλία σαν αυτό που παρουσιάζουμε απόψε, μας κάνουν περήφανους, καθώς έχουμε στις ανθρωπιστικές σπουδές συναδέλφους που μπορούν να αναμετρηθούν χωρίς συμπλέγματα και παρωπίδες με την πρόσφατη ιστορία μας, καταθέτοντας με σοβαρότητα τη δική τους ερμηνεία για πρόσωπα και γεγονότα, συμβάλλοντας στη γόνιμη κριτική του παρελθόντος", πρόσθεσε.
Βέβαια, συνέχισε παρουσιάζοντας κι αυτός το βιβλίο, παράλληλα με την έκδοση βιβλίων που προσφέρονται για προβληματισμό, συλλογικό και προσωπικό, είναι εμφανές ότι ζει και βασιλεύει και μια άλλη πραγματικότητα: τα βιβλία που προσπαθούν να κυριαρχήσουν με στερεότυπες κρίσεις και αποτιμήσεις που γίνονται με φανατισμό, έλλειψη ψυχραιμίας και με ύβρεις πολλές φορές, και που θυμίζουν έντονα μέσω και των διαλόγων κωφών που γίνονται στα σύγχρονα μέσα κοινωνικής δικτύωσης σκοτεινές όψεις της αρρωστημένης τοξικότητας της περιόδου 1971-1974. «Μια τοξικότητα και μια μισαλλοδοξία που τα τελευταία χρόνια είναι διακριτή σε πολλά από τα εγχώρια και ελλαδικά βιβλία που κυκλοφορούν για το Κυπριακό ζήτημα και είναι γραμμένα με τυφλό φανατισμό σε ένα κυνήγι μαγισσών για μια εκ των υστέρων αυτοεπιβεβαίωση, την ώρα που ο κυπριακός Ελληνισμός αντιμετωπίζει πρόβλημα εθνικής επιβίωσης».
Για τον Κρίτων Τορναρίτη, ο κ. Παπαπολυβίου σημείωσε ότι έζησε στη διάρκεια όλου σχεδόν του 20ού αιώνα, ήταν γέννημα και ανάστημα της Λεμεσού των πρώτων χρόνων της Αγγλοκρατίας, «μακράν της πιο ζωντανής, προοδευτικής, πρωτοπόρας και δημιουργικής», λέγοντας ότι ο Τορναρίτης των χρόνων της Κυπριακής Δημοκρατίας είναι ο πιο γνωστός σε όλους και πως ήταν στη Γενική Εισαγγελία μέχρι τα 82 του χρόνια, το 1984.
Στην αντιφώνησή του ο Αχιλλέας Αιμιλιανίδης ανέφερε ότι σκοπός του ήταν να καταγράψει τη βιογραφία μιας πολυσύνθετης προσωπικότητας που πρωταγωνίστησε στη δημόσια ζωή για επτά δεκαετίες, δίδοντας έμφαση στον ιστορικό του ρόλο. Είναι η δημόσια παρουσία του, ο τρόπος με τον οποίο επηρέασε την πολιτική και νομική ιστορία της Κύπρου, που τον απασχόλησε πρωτίστως, πρόσθεσε.
Ανέφερε ότι η ζωή και το έργο του εκφράζουν ένα πρότυπο που δύσκολα γίνεται κατανοητό από το ευρύ κοινό: του δικηγόρου που θέτει ως πρωταρχικό στόχο τη διασφάλιση των συμφερόντων του εκάστοτε πελάτη του και που καθίσταται ένα με το επάγγελμά του.
Ο Κρίτων Τορναρίτης, είπε ο κ. Αιμιλιανίδης, δεν είναι εύκολος στην αποκωδικοποίηση, ιδιαίτερα σε εποχές πόλωσης και ασπρόμαυρων αναγνώσεων. Ήταν ο πρωταγωνιστής των πολιτικών εξελίξεων χωρίς να γίνει ποτέ πολιτικός και χωρίς να εκφράζει πολιτικό λόγο, ο τεχνοκράτης που πίστευε στις ιδέες του δικαίου και της ειρήνης αλλά ως πραγματιστής αποδεχόταν πως το δίκαιο συνιστά πρωτίστως τέχνη πολιτικής εξισορρόπησης, ο επαγγελματίας που θεωρούσε πως η νομική και πολιτική πρακτική μπορεί να καταστεί ικανοποιητική μόνο στον βαθμό που παρέχει τη δυνατότητα ανάπτυξης ευθυκρισίας και ικανότητας λήψης ορθών αποφάσεων μεταξύ αντιμαχόμενων τρόπων ζωής.
Εκ μέρους της οικογένειας, ο νυν Βουλευτής του ΔΗΣΥ, Νίκος Τορναρίτης θέλησε, όπως είπε, ν’ αναφερθεί στον άνθρωπο Κρίτωνα Τορναρίτη, λέγοντας «μας συγκινεί η αθρόα παρουσία σας». Θυμήθηκε τον άνθρωπο πίσω απ’ τον θεσμό, «τον παππού μας. Απλός, γνήσιος, καθημερινός, είχε φίλους σε όλα τα μήκη της Κύπρου. Είχε αυθεντικότητα και συνομιλούσε με ανθρώπους όλων των ηλικιών και των επιφανειών και μπορούσες να νιώσεις ότι σε άκουγε πραγματικά», ανέφερε μεταξύ άλλων ο κ. Τορναρίτης, σημειώνοντας ότι αυτό ήταν κομμάτι της ταυτότητάς του και παρέμεινε έτσι μέχρι τέλους.
Μίλησε για την αγάπη του Κρίτωνα Τορναρίτη για τη φύση και τα πέντε σκυλιά του, τα οποία θεωρούσε φίλους σιωπηλούς και συνοδοιπόρους του. Ήταν, συνέχισε, πάντα παρών για τα εγγόνια του, με απίστευτη διαύγεια πνεύματος μέχρι κ τα γεράματα. Ήταν δάσκαλος και καθοδήγησης, με γνώμονα την ουσία και την ευθύνη απέναντι στους άλλους, όπως είπε. «Μας έλεγε να βλέπουμε το πνεύμα και όχι το γράμμα του νόμου, η νομική επιστήμη πρέπει να υπηρετεί τον άνθρωπο και να εξυπηρετεί το δημόσιο συμφέρον».
