Του Παναγιώτη Ρουγκάλα
Για τις αυξημένες επενδυτικές απάτες, οι οποίες εξελίσσονται σε μάστιγα στην ευρωπαϊκή επικράτεια, καθώς και για το κουΐζ για διαδικτυακές απάτες που αποτελεί νέα πρωτοβουλία της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς Κύπρου για την προστασία των επενδυτών, μιλά στην «Κ», ο πρόεδρος της εποπτικής Αρχής, δρ Γιώργος Θεοχαρίδης.
«Το κουίζ ανταποκρίνεται στην αυξανόμενη απειλή για διαδικτυακές απάτες, ιδιαίτερα σε μια εποχή που όλο και περισσότεροι άνθρωποι επενδύουν μέσω ηλεκτρονικών πλατφορμών και οι μέθοδοι των απατεώνων γίνονται πιο σύνθετες», δηλώνει χαρακτηριστικά, τονίζοντας ότι η ενημέρωση και η γνώση είναι το πιο ισχυρό εφόδιο προστασίας.
- Η Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς Κύπρου δημιούργησε ένα νέο κουίζ για τις διαδικτυακές επενδυτικές απάτες. Σε ποιο κοινό απευθύνεται και τι στόχο έχει;
- Διαμορφώσαμε αυτό το νέο κουίζ, στο πλαίσιο των συνεχών δράσεων και πρωτοβουλιών μας για επιμόρφωση και προστασία των επενδυτών και του κοινού. Στόχος μας μέσα από αυτή την πρωτοβουλία είναι, αφενός να δώσουμε τη δυνατότητα στους πολίτες να ελέγξουν το επίπεδο των γνώσεών τους και αφετέρου να τους προσφέρουμε τη γνώση που χρειάζονται για να είναι σε θέση να αναγνωρίζουν επενδυτικούς κινδύνους και απάτες στο διαδίκτυο. Η πρωτοβουλία αυτή της ΕΚΚ συμβαδίζει και με τις προτεραιότητες της φετινής Παγκόσμιας Εβδομάδας Επενδυτή (6-12 Οκτωβρίου 2025), που θα καλύψει τον αντίκτυπο φαινομένων εξαπάτησης, από το «phishing» μέχρι το «pig butchering».
- Χρονικά δημιουργήσατε τώρα αυτό το κουίζ επειδή νιώθετε ότι οι κίνδυνοι αυξάνονται;
- Ναι, το κουίζ ανταποκρίνεται στην αυξανόμενη απειλή για διαδικτυακές απάτες, ιδιαίτερα σε μια εποχή που όλο και περισσότεροι άνθρωποι επενδύουν μέσω ηλεκτρονικών πλατφορμών και οι μέθοδοι των απατεώνων γίνονται πιο σύνθετες. Είναι σημαντικό οι επενδυτές να γνωρίζουν πώς να εντοπίζουν τις παγίδες και να διακρίνουν ποιες οντότητες δεν είναι αδειοδοτημένες να παρέχουν επενδυτικές υπηρεσίες. Είναι σημαντικό να γνωρίζουν ότι μόνο οντότητες που διαθέτουν άδεια από ευρωπαϊκές εποπτικές Αρχές μπορούν να παρέχουν επενδυτικές υπηρεσίες. Ως εποπτική Αρχή, η ΕΚΚ οφείλει να ισορροπεί ανάμεσα στην υγιή ανάπτυξη των επενδύσεων –τις οποίες ενθαρρύνει και η ΕΕ– και στην προστασία των επενδυτών, ώστε οι πολίτες να λαμβάνουν τεκμηριωμένες και ασφαλείς αποφάσεις. Το κουίζ που έχουμε δημιουργήσει είναι ένα εύχρηστο εργαλείο για την επίτευξη αυτού του σκοπού.
- Πιστεύετε ότι οι Κύπριοι επενδυτές έχουν την ψευδαίσθηση ότι γνωρίζουν τους πιθανούς κινδύνους καλύτερα απ’ όσο μπορεί να ισχύει στην πραγματικότητα;
Αυτό έχει διαφανεί μέσω ερευνών της ΕΚΚ, καθώς και άλλων Οργανισμών. Βλέπουμε μια πλασματική χρηματοοικονομική αυτοπεποίθηση κυρίως ανάμεσα στις νεότερες γενιές, η οποία δυσχεραίνει την κατάσταση. Πολλοί υπερεκτιμούν τις γνώσεις τους –ιδιαίτερα στην περίπτωση των κρυπτο-νομισμάτων– και υποτιμούν τους κινδύνους. Συχνά, δεν αναγνωρίζουν τη σημασία της αποταμίευσης, ενώ τείνουν να εμπιστεύονται ολοένα και περισσότερο μη αξιόπιστες πηγές πληροφοριών για τις επενδύσεις τους, όπως το διαδίκτυο και τα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης.
417 καταγγελίες το 2024
- Πόσο σοβαρό είναι το πρόβλημα στην Ευρώπη;
- Εξελίσσεται σε μάστιγα, καθώς κάθε χρόνο χάνονται δεκάδες εκατομμύρια ευρώ και χιλιάδες άνθρωποι πέφτουν θύματα απάτης. Σε τακτική βάση δημοσιεύονται περιστατικά από την Europol, η οποία σε συνεργασία με τις εποπτικές Αρχές διαφόρων χωρών, περιλαμβανομένης και της Κύπρου, καταστέλλει τέτοιες περιπτώσεις. Ενδεικτικά, μόνο για το 2024, η ΕΚΚ έλαβε 417 καταγγελίες για 487 μη εγκεκριμένους διαδικτυακούς τόπους για παράνομη παροχή επενδυτικών δραστηριοτήτων και για το 2025 μέχρι στιγμής λήφθηκαν συνολικά 160 καταγγελίες για συνολικά 191 διαδικτυακούς τόπους. Για τον σκοπό αυτό η ΕΚΚ προβαίνει σε ανακοινώσεις για την ενημέρωση και προστασία του επενδυτικού κοινού. Επίσης ως ΕΚΚ λαμβάνουμε και άλλα μέτρα, όπως είναι η συνεργασία με παρόχους για να αφαιρούνται παράνομες ιστοσελίδες ή ιστοσελίδες που αντιγράφουν αυτήν της ΕΚΚ με σκοπό να ξεγελούν ανυποψίαστους επενδυτές. Θα πρέπει επίσης να λάβουμε υπόψη ότι πολλές περιπτώσεις δεν καταγγέλλονται, είτε λόγω ντροπής είτε λόγω φόβου.
- Πώς λειτουργούν αυτές οι απάτες;
- Οι απατεώνες υπόσχονται υψηλές αποδόσεις για να αποσπάσουν χρήματα, συνήθως μέσω αγοράς κρυπτο-νομισμάτων. Εφαρμόζουν όλο και πιο ευρηματικές μεθόδους, όπως, ψεύτικες διαφημίσεις, ή άρθρα τα οποία οδηγούν τον επενδυτή σε πλατφόρμες που μοιάζουν νόμιμες, αλλά δεν είναι. Δημιουργούν ψεύτικα dashboards με «φανταστικά» κέρδη και ψεύτικες μαρτυρίες, ενώ δημιουργούν και την εντύπωση ότι πραγματοποιούνται συναλλαγές, ώστε το θύμα να συνεχίσει να καταθέτει χρήματα, τα οποία τελικά εξαφανίζονται.
Πολλές φορές ζητούν προσωπικά στοιχεία, αντίγραφα εγγράφων ή ακόμη και πρόσβαση σε συσκευές, για να αποσπάσουν περισσότερα χρήματα από ανυποψίαστους πολίτες.
- Τι πρέπει να προσέξουν οι επενδυτές για να μην πέσουν θύματα απάτης;
- Υπάρχουν τρία πολύ βασικά προειδοποιητικά σημάδια. Πρώτον, η ύποπτη επικοινωνία. Οι επενδυτές θα πρέπει να είναι πολύ προσεκτικοί όταν η εταιρεία ή ο σύμβουλος που επικοινωνεί μαζί τους δεν τους δίνει τη δυνατότητα να την/τον καλέσουν πίσω. Απατεώνες που εμφανίζονται ως επενδυτικοί σύμβουλοι μπορεί επίσης να προσπαθήσουν να μεταφέρουν έναν επενδυτή σε δική τους πλατφόρμα ιδιωτικών μηνυμάτων. Αυτό αποτελεί ξεκάθαρη προειδοποίηση απάτης, καθώς με αυτό τον τρόπο προσπαθούν να κρατήσουν τις επικοινωνίες τους μη ανιχνεύσιμες.
Δεύτερον, η πίεση για βιαστικές αποφάσεις. Επείγουσες προσφορές ή «μπόνους» που λήγουν πολύ σύντομα. Σε αυτές τις περιπτώσεις, οι επενδυτές πιέζονται να πάρουν γρήγορες αποφάσεις για επένδυση. Μπορεί να προσφερθεί κάποιο μπόνους ή έκπτωση εάν επενδύσουν μέχρι συγκεκριμένη ημερομηνία ή ώρα, όπως για παράδειγμα σε «προ-πωλήσεις» κρυπτο-νομισμάτων σε πολύ χαμηλές τιμές για περιορισμένο χρονικό διάστημα, με τον όρο να επενδύσουν άμεσα.
Τρίτον, οι υποσχέσεις για μη ρεαλιστικές αποδόσεις. Υπόσχεση υψηλών κερδών με χαμηλό ή μηδενικό ρίσκο είναι επίσης ξεκάθαρο προειδοποιητικό σημάδι. Σε κάποιες περιπτώσεις κρυπτο-νομισμάτων, συχνά υπόσχονται ότι θα διπλασιάσουν τα χρήματά τους αν τα αποστείλουν σε συγκεκριμένη διεύθυνση – όμως τελικά κρατούν όλα τα χρήματα.
- Πώς θα βοηθήσει το κουίζ;
- Όπως έχουμε ήδη αναφέρει, οι επενδυτικές απάτες γίνονται ολοένα και πιο σύνθετες και δύσκολα εντοπίζονται. Η ενημέρωση και η γνώση είναι το πιο ισχυρό εφόδιο για προστασία. Το κουίζ ελέγχει τη γνώση του κοινού γύρω από τις πιο πρόσφατες τακτικές των απατεώνων. Τους ενθαρρύνει να αμφισβητούν τις προσφορές που φαίνονται «πολύ καλές για να είναι αληθινές» και να σκέφτονται κριτικά πριν επενδύσουν. Τα κοινωνικά δίκτυα είναι γεμάτα από ψευδείς και παραπλανητικές διαφημίσεις για «επενδυτικές ευκαιρίες» που συχνά συνοδεύονται με τακτικές πίεσης για να ωθήσουν τους επενδυτές να αγοράσουν γρήγορα συγκεκριμένα προϊόντα, χωρίς την απαιτούμενη μελέτη ή έρευνα. Υπολογίζεται ότι οι μισές περίπου από αυτές τις προωθητικές ενέργειες είναι απάτες. Μέσω του κουίζ, οι επενδυτές θα μάθουν να αναγνωρίζουν τα προειδοποιητικά σημάδια μιας ενδεχόμενης απάτης και να παίρνουν πιο ασφαλείς αποφάσεις.
Όλοι είμαστε υποψήφια θύματα
- Θα λέγατε ότι υποψήφια θύματα είναι κυρίως οι νέοι που είναι πιο εξοικειωμένοι με το διαδίκτυο και τα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης;
- Όλοι είμαστε υποψήφια θύματα, όμως έχετε δίκαιο ότι οι νεότεροι επενδυτές, ιδιαίτερα όσοι είναι ηλικίας 18-24 ετών, είναι πλέον πιο πιθανό να κατέχουν κρυπτο-νομίσματα. Αυτή η τάση έχει οδηγήσει σε αύξηση του κινδύνου απάτης, καθώς συχνά πολλοί νέοι στοχοποιούνται από τους λεγόμενους finfluencers, δηλαδή μη εξουσιοδοτημένα πρόσωπα που έχουν αυξημένη επιρροή στα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης, προωθούν παράνομα χρηματοοικονομικά προϊόντα χωρίς την απαιτούμενη άδεια και υπόσχονται εύκολα και γρήγορα κέρδη. Συχνά επιδεικνύουν τον δικό τους πολυτελή τρόπο ζωής και υπόσχονται τεράστια κέρδη, προκειμένου να παρασύρουν το ανυποψίαστο κοινό. Οι επενδυτές πρέπει να θυμούνται πάντα ότι αν κάτι ακούγεται πολύ καλό για να είναι αληθινό, πιθανότατα δεν είναι.
- Και οι ίδιες οι εποπτικές Αρχές μπορεί να «χρησιμοποιηθούν» από απατεώνες στην προσπάθειά τους να ξεγελάσουν επενδυτές.
- Ναι, δυστυχώς, η ΕΚΚ –όπως και πολλές άλλες εποπτικές Αρχές– έκρινε ότι ήταν απαραίτητο να προβεί σε δημοσιοποιήσεις και προειδοποιήσεις προς το κοινό, αποκαλύπτοντας πλαστά μηνύματα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου που παρουσιάζονταν ως απεσταλμένα από λειτουργούς της. Επίσης, σε τακτά διαστήματα η ΕΚΚ είτε από μόνη της ή σε συνεργασία με την ESMA και τις άλλες ευρωπαϊκές εποπτικές Αρχές προβαίνει σε εκστρατείες στα ΜΚΔ για την ενημέρωση και προστασία των επενδυτών. Περαιτέρω, έχει διαπιστωθεί ότι σε προωθητικές ενέργειες εταιρειών εμφανίζεται το λογότυπο εποπτικών Αρχών. Το γεγονός ότι χρησιμοποιούν για παράδειγμα το λογότυπο της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς δεν σημαίνει απαραίτητα ότι τελούν υπό την εποπτεία της και ότι είναι αδειοδοτημένες. Επίσης υπάρχει αύξηση ψεύτικων ιστοσελίδων που μιμούνται αδειοδοτημένες εταιρείες, ισχυριζόμενες ότι διαθέτουν άδεια από την εποπτική Αρχή για την παροχή επενδυτικών υπηρεσιών.
- Τι πρέπει να κάνουν οι πολίτες αν τους προσεγγίσει κάποιος απατεώνας;
- Αν κάποιος επενδυτής υποψιαστεί ότι προσεγγίζεται από κάποιο απατεώνα ή μια μη αδειοδοτημένη εταιρεία, το βέβαιο είναι ότι δεν πρέπει να ικανοποιήσει το αίτημά τους να αποστείλει χρήματα ή να δώσει οποιαδήποτε προσωπικά του δεδομένα. Πρέπει πρώτα να κάνει τη δική του έρευνα, ελέγχοντας αν η εταιρεία που προσφέρει την υπηρεσία είναι αδειοδοτημένη από την ΕΚΚ. Στην ιστοσελίδα της ΕΚΚ περιλαμβάνεται ειδική ενότητα που δίνει τη δυνατότητα στους πολίτες να ελέγξουν αν μια εταιρεία είναι αδειοδοτημένη από την Επιτροπή καθώς και λίστα με εγκεκριμένους και μη εγκεκριμένους διαδικτυακούς τόπους (non approved domains). Πολύ σημαντικές πληροφορίες και συμβουλές περιλαμβάνονται επίσης και στον Οδηγό Χρηματοοικονομικής Εκπαίδευσης της ΕΚΚ «Πώς να αποφύγετε τις επενδυτικές απάτες».
Άμεσα αλλάζουμε κωδικούς
- Τι πρέπει να κάνουν όσοι έχουν πέσει θύμα απάτης;
- Αν ένας πολίτης υποψιαστεί έστω ότι έπεσε θύμα απάτης, θα πρέπει αμέσως να μιλήσει με τον πάροχο ή την τράπεζά του, ειδικά εάν έχει δώσει οποιαδήποτε στοιχεία του τραπεζικού του λογαριασμού. Ίσως να μπορούν να ακυρώσουν μια συναλλαγή, αν αυτή δεν έχει ολοκληρωθεί. Άμεση ενέργεια πρέπει να είναι επίσης η αλλαγή των κωδικών του και η παρακολούθηση των λογαριασμών και της κίνησης των καρτών του. Θα πρέπει επίσης να προβεί σε καταγγελία στην αστυνομία και να κάνει αναφορά στην ΕΚΚ αν αφορά εταιρεία που παρουσιάζεται ότι παρέχει επενδυτικές υπηρεσίες υπό την εποπτεία της.
- Τι άλλο κάνει η ΕΚΚ για την προστασία των επενδυτών από αυτές τις απάτες;
- Πέραν της χρηματοοικονομικής επιμόρφωσης του κοινού που είναι σταθερή στρατηγική μας προτεραιότητα, ρόλος της ΕΚΚ είναι να διασφαλίζει ότι οι εποπτευόμενες εταιρείες συμμορφώνονται με τους κανονισμούς. Οι μικρο-επενδυτές θα πρέπει να έχουν τη δυνατότητα να λαμβάνουν επενδυτικές αποφάσεις που ανταποκρίνονται στις ανάγκες και τις προτιμήσεις τους, ενώ ταυτόχρονα πρέπει να διασφαλίζεται ότι αντιμετωπίζονται δίκαια και προστατεύονται. Η Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς δημοσιεύει τακτικά προειδοποιήσεις με λίστες μη εγγεγραμμένων ιστοσελίδων που εμφανίζονται να προσφέρουν υπηρεσίες χωρίς να έχουν άδεια. Ο πλήρης κατάλογος είναι διαθέσιμος στην ιστοσελίδα της ΕΚΚ. Επίσης, η ΕΚΚ διενεργεί έρευνες για αυτές τις εταιρείες και επιτόπιους ελέγχους όταν η οντότητα έχει φυσική παρουσία στην Κύπρο. Σύμφωνα με τη νομοθεσία, η ΕΚΚ έχει την εξουσία να επιβάλει κυρώσεις σε οντότητες που περιλαμβάνονται σε αυτές τις λίστες προειδοποίησης για παροχή χρηματοοικονομικών υπηρεσιών χωρίς την απαιτούμενη άδεια ή εξουσιοδότηση. Όμως, όπως έχουμε ήδη τονίσει, η χρηματοοικονομική επιμόρφωση αποτελεί προτεραιότητα στην προσπάθεια για προστασία των επενδυτών. Στην ιστοσελίδα της ΕΚΚ υπάρχει ειδική ενότητα, η Πύλη Χρηματοοικονομικής Επιμόρφωσης, όπου το κοινό μπορεί να βρει άρθρα, συνεντεύξεις, οδηγούς, συμβουλές και εργαλεία σχετικά με τις ασφαλείς επενδύσεις. Επίσης η ΕΚΚ οργανώνει διαλέξεις σε σχολεία και πανεπιστήμια και συμμετέχει σε διεθνείς εκστρατείες ενημέρωσης του κοινού, ενώ συμμετέχει ενεργά, μαζί με άλλους φορείς, στην Κυπριακή Επιτροπή Χρηματοοικονομικού Αλφαβητισμού και Παιδείας (ΚΕΧΑΠ).
