Του Αντρέα Κημήτρη
Την κατάσταση σε σχέση με το τερματικό στο Βασιλικό και τα επόμενα βήματα, αναλύει στην «Κ» ο υπουργός Ενέργειας Γιώργος Παπαναστασίου, στη σκιά της απόφασης του ευρωπαϊκού μηχανισμού CINEA να ζητήσει πίσω από την Κυπριακή Δημοκρατία 67 εκατομμύρια ευρώ που είχαν δοθεί ως χορηγία για υλοποίηση του έργου. Αναφέρει ότι η απόφαση είναι οριστική και τα χρήματα πρέπει να επιστραφούν μέχρι τον Νοέμβριο, έστω και αν η Κυπριακή Δημοκρατία αποφασίσει να την αμφισβητήσει. Σχετικά με την ηλεκτρική διασύνδεση Κύπρου - Κρήτης, ο υπουργός Ενέργειας αναφέρει ότι το έργο είναι υλοποιήσιμο παρά τις προκλήσεις που υπάρχουν και επισημαίνει ότι η πληρωμή των 25 εκατομμυρίων ευρώ στον ΑΔΜΗΕ θα γίνει όταν το έργο υλοποιείται στο σύνολό του και όχι όταν υλοποιείται μόνο η κατασκευή του καλωδίου.
–Ποιος ευθύνεται για το γεγονός ότι η Ε.Ε. ζητεί να επιστρέψουμε 67 εκατομμύρια ευρώ που λάβαμε ως χορηγία για την κατασκευή του τερματικού στο Βασιλικό;
–Ο βασικός λόγος που ζητούν πίσω τα χρήματα έχει να κάνει με την κατακύρωση του έργου, δηλαδή την επιλογή του εργολάβου και τις βαθμολογίες που σχετίζονται με την προσφορά. Η διαχείριση της όλης κατακύρωσης είχε γίνει τότε, το 2019, από ΔΕΦΑ/ΕΤΥΦΑ.
–Άρα η ευθύνη βαραίνει την προηγούμενη κυβέρνηση;
–Η κατακύρωση έγινε επί της προηγούμενης κυβέρνησης και αυτό είναι θέμα γεγονότων, δεν είναι θέμα δικής μου κρίσης. Από εκεί και πέρα, στις δημόσιες συμβάσεις συνήθως επιλέγεται η χαμηλότερη προσφορά, που κατά την άποψή μου αυτό είναι λάθος για τέτοιες κρίσιμες υποδομές. Δεν πρέπει να λαμβάνεται υπόψη μόνο η τιμή, αλλά και το ιστορικό και οι δυνατότητες που έχει μια κοινοπραξία ή ένας εργολάβος. Δεν πρέπει να υπάρχουν διάτρητα συμβόλαια που να επιτρέπουν απαιτήσεις για αποζημιώσεις στην πορεία του έργου. Και θα πρέπει να γίνεται σωστή παρακολούθηση του έργου. Είναι πλέον εμφανές ότι δεν ακολουθήθηκαν οι σωστές διαδικασίες.
–Είναι οριστική η απόφαση για επιστροφή των χρημάτων;
–Η απόφαση του CINEA είναι οριστική και θα πρέπει να επιστραφούν τα χρήματα μέχρι τον Νοέμβριο. Αν θα αμφισβητήσουμε την απόφαση δεν σημαίνει ότι δεν θα πληρώσουμε. Θα επιστρέψουμε τα κονδύλια και αν αμφισβητήσουμε την απόφαση και δικαιωθούμε θα τα πάρουμε πίσω.
–Θα υπάρξει αμφισβήτηση της απόφασης;
–Αφού λάβαμε την επιστολή από τον CINEA, έγινε συνάντηση με τον γενικό και βοηθό γενικό εισαγγελέα. Η Νομική Υπηρεσία θα ενημερώσει τους Άγγλους εξωτερικούς της νομικούς συμβούλους, που είναι εξειδικευμένοι στον τομέα, και ακολούθως θα αποφασιστούν τα επόμενα βήματα. Μπορεί να συζητηθεί σε επίπεδο Συνηγόρου του Πολίτη στην Ε.Ε. ή να γίνει έφεση στο Διοικητικό Δικαστήριο.
–Πώς φτάσαμε σε αυτή την απόφαση;
–Πιθανόν η αρχή να έγινε από τη σχετική έκθεση του τότε γενικού ελεγκτή, που έφτασε στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Ελεγκτών και από εκεί ενημερώθηκε η Κομισιόν. Καταβλήθηκε προσπάθεια για να αποτραπεί αυτή η εξέλιξη, ωστόσο εκ του αποτελέσματος δεν κατέστη δυνατό.
–Για την έρευνα της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας έχετε κάποια ενημέρωση;
–Όχι, δεν έχουμε καμία ενημέρωση, τουλάχιστον στο υπουργείο Ενέργειας.
–Διερευνώνται ζητήματα διαφθοράς;
–Ειλικρινά δεν γνωρίζω. Αλλά όταν εμπλέκεται η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία, υποψιάζομαι ότι μάλλον αυτά διερευνούν.
–Ζήτησαν κάτι από το υπουργείο;
–Ναι, έχουν ζητήσει αρκετά έγγραφα.
–Πώς θα χαρακτηρίζατε την υπόθεση; Είναι ένα ακόμη μεγάλο σκάνδαλο;
–Είναι κεφαλαιώδης υπόθεση, όμως είναι ριψοκίνδυνο να μιλάς με ενδείξεις. Θα πρέπει να περιμένουμε αποδείξεις.
–Πόσα χρήματα έχουν δοθεί μέχρι σήμερα για το τερματικό;
–Ο συνολικός προϋπολογισμός του έργου ήταν 315 εκατομμύρια ευρώ, περιλαμβανομένων των 25 που έδωσε η προηγούμενη κυβέρνηση για αυξήσεις κόστους υλικών λόγω πανδημίας. Έχουν πληρωθεί μέχρι σήμερα 230 εκατομμύρια ευρώ περίπου, εκ των οποίων τα 185 αφορούν στο πλοίο και τα υπόλοιπα αφορούν στις υποδομές, στην προβλήτα και στο χερσαίο κομμάτι, καθώς και υλικά που βρίσκονται αποθηκευμένα.
–Πόσα θα χρειαστούν για την ολοκλήρωση του έργου;
–Δεν μπορώ να το κρίνω, διότι πρέπει πρώτα να ολοκληρωθούν οι διαδικασίες αξιολόγησης της παρούσας κατάστασης. Η ΕΤΥΦΑ αναμένει την έκθεση εντοπισμού κενών και αποκλίσεων από τον σχεδιασμό και την κατασκευή και τα υλικά που αγοράστηκαν. Αφού ολοκληρωθεί η έκθεση, θέλω να είμαι αισιόδοξος ότι η κατάσταση θα είναι διαχειρίσιμη, ώστε η ΕΤΥΦΑ να βγει αμέσως σε προσφορές για ολοκλήρωση του έργου. Εάν όμως τα κενά είναι μεγάλα, τότε θα πρέπει να γίνει ένας μίνι επανασχεδιασμός του έργου και ακολούθως να προσκληθούν προσφορές. Το πιο σημαντικό είναι ο καταμερισμός των ευθυνών. Όταν ένα έργο είναι ημιτελές, οι ευθύνες θα πρέπει να καταμεριστούν σωστά μεταξύ των τριών μερών, τα οποία είναι η ΕΤΥΦΑ ως η αναθέτουσα αρχή, ο προηγούμενος και ο επόμενος εργολάβος.
–Αν υπάρξουν μεγάλα κενά, μπορεί να ολοκληρωθεί το έργο;
–Δεν υπάρχει κάτι που τεχνικά να μην μπορεί να γίνει.
–Μπορούμε να δώσουμε ένα ρεαλιστικό σενάριο ολοκλήρωσης του έργου;
–Δεν θα ήθελα να τοποθετηθώ σε αυτό, επειδή το είχα κάνει στο παρελθόν και βλέπετε τι συμβαίνει σήμερα.
–Αυτή η κυβέρνηση δεν έχει ευθύνη για τη σημερινή κατάσταση στην οποία βρίσκεται το έργο;
–Η μόνη ευθύνη που έχει αυτή η κυβέρνηση είναι ότι έπρεπε να πούμε δημόσια από την αρχή τι παραλάβαμε σε σχέση με το τερματικό. Έπρεπε να γίνει δέουσα επιμέλεια και να εξηγηθεί στον κόσμο ποια ήταν η κατάσταση. Το έργο κουβαλά πολλά βαρίδια από το παρελθόν. Και βλέπετε ότι τώρα γίνεται προσπάθεια να μετακυλιστούν σε εμάς ευθύνες δήθεν για τη διαχείριση της κατάστασης, ενώ εμείς προσπαθούμε για ολοκλήρωση του έργου με τη μικρότερη δυνατή ζημιά.
–Σας καταλογίζουν ότι, μετά τη διακοπή της σύμβασης, λέγατε ότι υπάρχει σχέδιο Β, που τελικά δεν είδαμε.
–Υπήρχε σχέδιο Β, το οποίο μπορεί να μην ήταν εφικτό να υλοποιηθεί λόγω διαδικασιών που σχετίζονται με τις δημόσιες συμβάσεις, αλλά και λόγω της ανελαστικότητας που συνοδεύει ένα ευρωπαϊκό Έργο Κοινού Ενδιαφέροντος. Επίσης, οποιοδήποτε σχέδιο Β για εισαγωγή φυσικού αερίου μπορεί να μη γίνεται αποδεκτό από τους φορείς που χρηματοδοτούν το αρχικό έργο. Επομένως, αντιλαμβάνεστε, βρέθηκαν πολλές δυσκολίες στην πορεία.
–Ποιο ήταν το σχέδιο Β;
–Ήταν μια προσπάθεια να δοθεί μια προσωρινή λύση για εισαγωγή φυσικού αερίου μέχρι να ολοκληρωθούν οι υποδομές του τερματικού. Υπάρχουν παραδείγματα άλλων χωρών που εφάρμοσαν τεχνικές λύσεις σε περιόδους επείγουσας κατάστασης. Όταν έχεις στην ιδιοκτησία σου ένα πλοίο που είναι έτοιμο για εισαγωγή υγροποιημένου φυσικού αερίου, αεριοποίηση και προμήθειά του στους ηλεκτροπαραγωγούς σταθμούς, τότε ανοίγουν ορίζοντες πιθανής λύσης, που θα είναι προσωρινή μέχρι την ολοκλήρωση των άλλων έργων. Γι’ αυτό επικεντρωθήκαμε στην παραλαβή του πλοίου, όσο κι αν κατηγορηθήκαμε για την απελευθέρωση εγγυητικών, διότι το πλοίο είναι το πιο σημαντικό κομμάτι αυτής της προσπάθειας.
–Άρα, έχουμε το πλοίο, έχουμε τις μονάδες ηλεκτροπαραγωγής και το μόνο που λείπει είναι πώς θα μεταφέρουμε το φυσικό αέριο από το πλοίο στις μονάδες για ηλεκτροπαραγωγή. Είναι λύση ένας αγωγός;
–Ένας προσωρινός αγωγός πιθανόν να είναι μια λύση.
–Συνεπώς μπορεί να γίνει εισαγωγή φυσικού αερίου για ηλεκτροπαραγωγή από τη στιγμή που θα έχουμε το πλοίο, έστω και χωρίς την ολοκλήρωση του τερματικού;
–Με λειτουργικό τον Προμηθέα η εισαγωγή φυσικού αερίου είναι εφικτή. Θα υπάρξει όμως επιπρόσθετο κόστος για τις προσωρινές υποδομές που θα πρέπει να γίνουν και οι οποίες μπορούν να απομακρυνθούν, όταν ολοκληρωθεί η μόνιμη υποδομή.
–Είναι ένα σενάριο που εξετάζετε μέχρι να ξεκαθαρίσει η κατάσταση με το τερματικό;
–Μελετώνται κάποιες επιλογές για να δούμε αν είναι υλοποιήσιμες.
–Τι γίνεται αυτή τη στιγμή με τον Προμηθέα;
–Το πλοίο έχει ολοκληρωθεί κατά 99%. Είναι πιστοποιημένο για μεταφορά υγροποιημένου φυσικού αερίου και ως πλωτή μονάδα αεριοποίησης. Τώρα απομένει να εγκατασταθούν στο πλοίο δύο συστήματα και ακολούθως να πάει σε ένα τερματικό για να τεθεί σε λειτουργία και να ελεγχθούν οι αποδόσεις του. Αναμένεται ολοκλήρωση της εγκατάστασης των συστημάτων τον Οκτώβριο και με την εξεύρεση τερματικού κι έλεγχο των αποδόσεών του, το πλοίο πιθανόν να είναι έτοιμο το πρώτο τρίμηνο του 2026. Από κει και πέρα θα αποφασιστούν τα επόμενα βήματα.
–Τι πληρώνουμε για τον Προμηθέα;
–Πληρώνουμε έξοδα (όπως καύσιμα, ασφάλειες, προσωπικό κτλ.), τα οποία θα πληρώναμε όπου και να ήταν το πλοίο, είτε στο αγκυροβόλιο του Βασιλικού είτε στο αγκυροβόλιο της Μαλαισίας που βρίσκεται σήμερα. Τα έξοδα αυτά αγγίζουν τις 350 χιλιάδες δολάρια τον μήνα.
–Λέγατε ότι θα μπορούσαμε να ενοικιάσουμε το πλοίο και έτσι θα είχαμε και έσοδα μέχρι να ολοκληρωθούν τα έργα στο Βασιλικό.
–Όπως σας είπα, η ανελαστικότητα των δημοσίων συμβάσεων και οι ευρωπαϊκές διαδικασίες περιορίζουν τις επιλογές.
Είναι υλοποιήσιμο το έργο GSI παρά τις προκλήσεις
–Ποια είναι η ξεκάθαρη θέση της κυβέρνησης για το έργο GSI; Είναι ή όχι βιώσιμο; Άλλα λέει ο υπουργός Οικονομικών και άλλα εσείς.
–Η θέση του Προέδρου της Δημοκρατίας, όπως εκφράστηκε στη Νέα Υόρκη με τον πρωθυπουργό της Ελλάδας, δείχνει την κατεύθυνση. Πρόκειται για ένα έργο που πρέπει να υλοποιηθεί για πολλούς λόγους. Έχει τεχνικές, οικονομικές και γεωπολιτικές προκλήσεις, αλλά πιστεύω είναι υλοποιήσιμο. Τώρα, αν είναι βιώσιμο εξαρτάται από το πώς το βλέπει κανείς. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή με τη χορηγία που έδωσε, έκανε ουσιαστικά αποδεκτή τη μελέτη βιωσιμότητας που κατέθεσε ο προηγούμενος φορέας υλοποίησης του έργου.
–Εσείς έχετε τις δύο μελέτες που επικαλείται ο υπουργός Οικονομικών και λέει ότι το έργο δεν είναι βιώσιμο;
–Πιστεύω ότι ο υπουργός Οικονομικών εννοεί τις μελέτες για το ενδεχόμενο η Κυπριακή Δημοκρατία να μπει μέτοχος στο έργο. Άλλο η υλοποίηση του έργου και άλλο να είσαι μέτοχος στο έργο. Να μη συγχέουμε τα δύο. Η υλοποίηση του έργου δεν είναι απόφαση δική μας, είναι απόφαση ευρωπαϊκή. Το έργο όμως έχει αδυναμίες και αυτές υποδείχθηκαν στη μελέτη που αφορά το ενδεχόμενο η Κυπριακή Δημοκρατία να μπει μέτοχος ή όχι.
–Θα πληρώσουμε τελικά τα 25 εκατομμύρια για το 2025 στον ΑΔΜΗΕ;
–Προς το παρόν δεν έχει πληρωθεί οτιδήποτε. Η πληρωμή θα γίνει όταν το έργο υλοποιείται στο σύνολό του και όχι όταν υλοποιείται μόνο η κατασκευή του καλωδίου. Υπάρχουν κι άλλα μέρη του έργου που πρέπει να υλοποιούνται παράλληλα, όπως είναι οι έρευνες βυθού, η ετοιμασία των υποσταθμών στα δύο σημεία σύνδεσης και κατ’ επέκταση η πόντιση του καλωδίου. Και αυτά είναι η ευθύνη του ΑΔΜΗΕ ως φορέα υλοποίησης του έργου.
–Στο πλαίσιο κατανόησης που υπογράψατε τον Σεπτέμβριο, υπάρχει διασύνδεση της καταβολής των δόσεων με την πορεία υλοποίησης του έργου;
–Δεν χρειαζόταν να μπει στο πλαίσιο κατανόησης, διότι αυτό εννοείται μέσα από το ρυθμιστικό πλαίσιο υλοποίησης. Για να γίνονται πληρωμές πρέπει το έργο να βρίσκεται σε εξέλιξη.
–Ποιο είναι το επόμενο βήμα; Τι πρέπει να γίνει και πότε;
–Πρέπει να δοθεί ένας προγραμματισμός από τον φορέα υλοποίησης με χρονοδιαγράμματα για ολοκλήρωση του έργου και λειτουργία της ηλεκτρικής διασύνδεσης τέλος του 2029. Επί του πεδίου πρέπει να υλοποιείται σε κάθε πτυχή του.
–Πρώτη Οκτωβρίου αναμένεται το άνοιγμα της ανταγωνιστικής αγοράς ηλεκτρισμού. Είμαστε έτοιμοι;
–Πιστεύω ότι είμαστε έτοιμοι. Κάποια μικροπροβλήματα είναι αναμενόμενα, καθώς πρόκειται για σοβαρή αλλαγή στον τομέα του ηλεκτρισμού.
–Θα οδηγήσει σε μείωση στις τιμές του ηλεκτρισμού;
–Θα το δούμε στην πορεία. Αυτό εξαρτάται πάρα πολύ από τους προμηθευτές που θα αναζητούν τρόπους για να προσελκύσουν πελάτες. Έτσι θα υπάρξουν οφέλη και για τους καταναλωτές.
