Του Παύλου Ξανθούλη
Τον περασμένο Απρίλιο, η Βρετανία διαβεβαίωνε την κυβέρνηση Ερντογάν ότι το «βέτο» που είχε ασκηθεί από τον τέως καγκελάριο της Γερμανίας Όλαφ Σολτς, για την εξασφάλιση από την Τουρκία 40 μαχητικών αεροσκαφών, Eurofighter Typhoon, «επρόκειτο να αρθεί» με την ανάληψη της Καγκελαρίας από τον Φρίντριχ Μερτς, η οποία ήταν τότε θέμα εβδομάδων. Όντως, ο κ. Μερτς, που ανέλαβε την ηγεσία της Γερμανίας στις αρχές Μαΐου, έκανε πράξη τις διαβεβαιώσεις που είχαν δώσει οι Βρετανοί προς το καθεστώς Ερντογάν και ήρε το βέτο του Βερολίνου, με απόφαση που αποδίδεται στο Συμβούλιο Ασφαλείας της Γερμανίας, στα τέλη Ιουλίου. Ως αποτέλεσμα η Άγκυρα εξασφαλίζει τα 40 Eurofighter Typhoon, με τη σύμφωνο γνώμη και των τεσσάρων χωρών του κονσόρτσιουμ κατασκευής τους, τη Βρετανία, την Ιταλία και την Ισπανία (που ποτέ δεν εξέφρασαν ενστάσεις) και τη Γερμανία που ήρε τις επιφυλάξεις της. Απόφαση που εκ των πραγμάτων «προσθέτει πόντους» στην Τουρκία, αναφορικά και με τον συσχετισμό δυνάμεων πάνω από το Αιγαίο.
Τα 40 Eurofighter δεν αποτελούν όμως τη μοναδική πράξη της κυβέρνησης Μερτς προς όφελος της Άγκυρας, στη διάρκεια των τριών σχεδόν μηνών που βρίσκεται στην εξουσία. Καθώς παράλληλα με το αίτημα της Ερντογάν για τα 40 Eurofighter Typhoon, «έτρεχε» και το ζήτημα διείσδυσης της Τουρκίας στην άμυνα και ασφάλεια της Ε.Ε., με αφετηρία τον Κανονισμό SAFE. Αν και η Κύπρος (και η Ελλάδα) είχε ενδοιασμούς και επεδίωξε σκλήρυνση των όρων συμμετοχής τρίτων χωρών, επιχειρώντας ουσιαστικά να αφήσει την Τουρκία εκτός της νέας αρχιτεκτονικής άμυνας και ασφάλειας της Ε.Ε., η Γερμανία ήταν αυτή που όχι απλώς στήριξε την Άγκυρα, αλλά και την επέβαλε. Όπως είχε δημοσιεύσει η «Κ», σε κεκλεισμένων των θυρών συνεδρία της Επιτροπής Μονίμων Αντιπροσώπων, Coreper, η Γερμανία είχε καταστήσει σαφές ότι η συμμετοχή της Τουρκίας στην ασφάλεια και άμυνα της Ε.Ε. αποτελούσε «κόκκινη γραμμή». Και συνεπώς το Βερολίνο δεν αποδεχόταν σε καμιά περίπτωση να αποκλειστεί η Τουρκία από το νέο πλαίσιο που διέπει την άμυνα και ασφάλεια της Ε.Ε.
Κοινοτική πηγή η οποία μίλησε στην «Κ», χαρακτήρισε «ενδιαφέρουσα» την «προσέγγιση» του Φρίντριχ Μερτς, θεωρώντας ότι «επιχειρεί προφανέστατα να προωθήσει τις ευρωτουρκικές σχέσεις, κυρίως σε ζητήματα άμυνας». Κάτι, που όπως ανέφερε, «αποδίδεται σε μια προσπάθεια να συγκρατηθεί η Άγκυρα σε τροχιά δύσης και Ε.Ε. και να απομακρυνθεί όσο είναι δυνατόν από τη Ρωσία». Στόχευση που «όλως τυχαίως», συμπίπτει με τις θέσεις που διατυπώνουν και διπλωμάτες του υπουργείου Εξωτερικών της Βρετανίας.
Προλείανση εδάφους
Η ίδια κοινοτική πηγή επεσήμανε ότι δεν είναι προφανώς τυχαίο ότι η πρόεδρος της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, που προέρχεται από τις τάξεις των Χριστιανοδημοκρατών της Γερμανίας και είναι μέλος του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος, είχε νωρίτερα φροντίσει να προλειάνει το έδαφος, παρέχοντας διευκρινίσεις στον ίδιο τον Ταγίπ Ερντογάν και καθιστώντας σαφές ότι η Τουρκία θα έχει ρόλο στη νέα αρχιτεκτονική άμυνας και ασφάλειας της Ε.Ε.
Σημειώνεται ότι η αρχική εντύπωση που η ίδια η Κομισιόν δημιούργησε με τις προτάσεις της για το πρόγραμμα/Κανονισμό SAFE παρέπεμπε ευθέως σε εξαίρεση όλων των τρίτων χωρών που δεν είχαν υπογράψει σύμφωνο εταιρικής ασφαλείας (security and defence partnership) με την Ε.Ε. και άρα και της Τουρκίας. Ωστόσο, στη συνέχεια, η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν ενημέρωσε τον πρόεδρο της Τουρκίας ότι η χώρα του μπορούσε να συμμετάσχει στο εν λόγω πρόγραμμα συνολικού ύψους 150 δισεκατομμυρίων ευρώ, διαθέτοντας εξοπλισμούς απευθείας σε ποσοστό 35%, ενώ για το υπόλοιπο ποσοστό, φαίνεται να έχουν δοθεί διαβεβαιώσεις για συμμετοχή της Τουρκίας και μέσω κοινοπραξιών με ευρωπαϊκές εταιρίες (που έχουν την έδρα τους σε ευρωπαϊκό έδαφος).
Σε κάθε περίπτωση, η Τουρκία θα είναι σε θέση να συμμετάσχει πλήρως στο μεγαλύτερο πακέτο των 650 δισεκατομμυρίων ευρώ, διαθέτοντας εξοπλισμούς σε κράτη-μέλη, για αύξηση της αμυντικής τους δυνατότητας, με κονδύλια που θα διατεθούν στο πλαίσιο των δικών τους εθνικών προϋπολογισμών.
Ευρωτουρκικά ντοσιέ
Σημαίνοντες κύκλοι της Ε.Ε. έλεγαν στην «Κ», ότι «η Γερμανία αναμένεται να ακολουθήσει ανάλογη γραμμή και στο ζήτημα προώθησης ευρωτουρκικών ντοσιέ». Οι ίδιοι κύκλοι μάλιστα συνδέουν τη θετική στάση που τηρεί το Βερολίνο, «για σύσφιξη» των ευρωτουρκικών σχέσεων και με την πρόσφατη απόφαση που υιοθέτησε η Ε.Ε., στις 15 Ιουλίου, για «ευνοϊκότερους κανόνες για τους Τούρκους πολίτες που υποβάλλουν αίτηση για θεωρήσεις Σένγκεν».
Σημειώνεται ότι το νέο καθεστώς για τους Τούρκους πολίτες, σε ό,τι αφορά τις ευρωπαϊκές θεωρήσεις διαβατηρίων Σένγκεν, αποτελεί ένα από τα επτά ντοσιέ που αποφάσισαν να προωθήσουν τα κράτη-μέλη της Ε.Ε., περιλαμβανομένης και της Κυπριακής Δημοκρατίας, με ομόφωνη απόφαση τον Απρίλιο 2024, στη βάση των εισηγήσεων του κοινού εγγράφου Μπορέλ/Κομισιόν.
Ο ΥΠΕΞ της Τουρκίας Χακάν Φιντάν χαιρέτισε την απόφαση της Ε.Ε., χαρακτηρίζοντάς την ως «βήμα» προς τη σωστή κατεύθυνση. Παράλληλα, όμως, υπογράμμισε ότι η Άγκυρα παραμένει προσηλωμένη στην πλήρη κατάργηση των θεωρήσεων εισόδου στη ζώνη Σένγκεν.
Ο Τούρκος ΥΠΕΞ ανέφερε ακόμη ότι η συμφωνία για τα Eurofighter αποτελεί «κλειδί» για την ενίσχυση του ρόλου της Τουρκίας, στην αρχιτεκτονική της ευρωπαϊκής άμυνας.
