Γράφει ο Νίκος Βατόπουλος
Στην Κολωνία, το Μουσείο Ludwig έχει εγκαινιάσει μια έκθεση φωτογραφίας που επί της ουσίας είναι μια διερεύνηση των κοινωνικών ηθών. Η εμφάνιση του χαμόγελου στα φωτογραφικά πορτρέτα είναι μια μεγάλη τομή στην εξέλιξη της φωτογραφίας, που συνήθως υποτιμάμε ή δεν έχουμε αναδείξει όσο πρέπει. Η έκθεση στην Κολωνία, με επιμελήτριες τις Mίριαμ Σβαστ και Μπριτ Mέγερ, τιτλοφορείται «Χαμογελάστε! Πώς μπήκε το χαμόγελο στις φωτογραφίες μας;» και προκαλεί τη σκέψη με τρόπο απρόβλεπτο.
Οι γκριμάτσες, τα χαμόγελα, η χαλαρή έκφραση δεν προβλέπονταν στις στημένες φωτογραφίες έως περίπου τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, αν και σταδιακά μετά το 1900 νέες ιδέες για τη μοντέρνα ζωή άφηναν χώρο για μεγαλύτερη ευελιξία.
Τα καθιερωμένα κοινωνικά πρότυπα σε παλαιότερες εποχές απαιτούσαν ακινησία και σταθερό βλέμμα, αφενός για να μη βγει η φωτογραφία κουνημένη και αφετέρου γιατί η εκδήλωση συναισθήματος ήταν εκτός συζήτησης. Ο συναισθηματικός κόσμος ήταν ένας ιδιωτικός κόσμος, η φωτογραφία ήταν μέρος μιας δημόσιας δήλωσης.
Η ιστορία του χαμόγελου στις φωτογραφίες μας αποδεικνύεται μια πολύ πιο σύνθετη συνθήκη από όσο μπορεί να φανταζόμαστε. Αυτή η συνθήκη αναδεικνύεται στην έκθεση καθώς παρακολουθούμε την εξέλιξη της ανθρώπινης έκφρασης μπροστά στον φακό μέσα από ανώνυμες ή ενυπόγραφες καλλιτεχνικές πόζες. Από τον 19ο έως τον 21ο αιώνα παρακολουθούμε την ανάδυση ενός νέου τρόπου να στηθεί το ανθρώπινο πρόσωπο σε κοινή θέα.
Η ακαμψία των πορτρέτων, ιδίως τον 19ο αιώνα, συνοδευόταν από τη γενικευμένη αντίληψη για το όριο ανάμεσα στο δημόσιο και στο ιδιωτικό, στην κοινωνική νόρμα, στις διακριτές ιδιότητες και στις διαβαθμίσεις φύλου, τάξης, επαγγέλματος. Ο συμβολισμός της ένδυσης και της γεωμετρίας βλεμμάτων και σωμάτων καθόριζε τη δημόσια εικόνα.
Εξαιρετικά ενδιαφέρουσα είναι η διάσταση της μεταβολής στα επικρατούντα ήθη που προβάλλει η έκθεση. Επισημαίνεται η ευρύτατη διάδοση του βωβού κινηματογράφου, σταθερά μετά το 1909 και με τεράστια άλματα μετά το 1918-20.
Ο βωβός κινηματογράφος θρυμμάτισε την ακαμψία. Στηρίχθηκε στην υπερτονισμένη έκφραση συναισθημάτων και σωματικής γλώσσας. Το γκρο-πλαν στα πρόσωπα των αστέρων εξοικείωσε το κοινό, που ζητούσε πλέον φωτογραφίες των ηθοποιών σε όσο το δυνατόν πιο εκφραστικές πόζες. Μια ματιά στα πορτρέτα φοιτητών στα ετήσια λευκώματα από το 1900 έως το 1950 θα μας δώσει επίσης απαντήσεις.
ΜΑΤΙΕΣ ΣΤΟΝ ΚΟΣΜΟ
Νέα Υόρκη
Ταξίδι στον χρόνο
Το Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης της Νέας Υόρκης παρουσιάζει έκθεση με φωτογραφίες από τη συλλογή Γκέιλ Γκρίνχιλ. Δωρήθηκε από τον σύζυγό της στη μνήμη της το 2019 και περιλαμβάνει ευρύτατη εκπροσώπηση από σημαντικούς φωτογράφους, ορισμένοι από τους οποίους παραμένουν αταύτιστοι. Η Γκέιλ Γκρίνχιλ ήταν υποστηρίκτρια των δράσεων του μουσείου και μέλος της επιτροπής για τη φωτογραφία από το 1992 έως το 2013.
Παρίσι
Γιαν Πέι-Μινγκ
Εργα μνημειακών διαστάσεων και έργα άμεσης οικειότητας συνθέτουν την έκθεση του προβεβλημένου 65χρονου Κινέζου καλλιτέχνη Γιαν Πέι-Μινγκ στο Παρίσι. Η έκθεση οργανώνεται από την γκαλερί Thaddaeus Ropac στην αίθουσα της περιοχής Pantin. Μια εξαιρετική σύνθεση-γέφυρα ανάμεσα στα ζώα και στον άνθρωπο, στο μυθικό στοιχείο και στο προσωπικό, στην παράδοση και στο πηγαίο. Ο Γιαν Πέι-Μινγκ εκφράζεται με ξεχωριστή δύναμη και αυτοπεποίθηση.
Συλλογές
Το γούστο των Κρόσμπι
Ο Μπινγκ Κρόσμπι και η αγαπημένη του γυναίκα, επίσης ηθοποιός και παρουσιάστρια Κάθριν Κρόσμπι, ήταν και σημαντικοί συλλέκτες έργων τέχνης. Ο οίκος Sotheby’s δημοπρατεί την ιδιωτική συλλογή τους στις 18 Δεκεμβρίου, εγκαινιάζοντας παράλληλα την παρουσία του στο περίφημο κτίριο Breuer στη Μάντισον. Η δημοπρασία ξαναθυμίζει το αγαπημένο ζευγάρι και μας αποκαλύπτει το υψηλό συλλεκτικό γούστο τους. Στη φωτογραφία, έργο του Κορό.
Λονδίνο
Φως και σκιά
Ο Τζόζεφ Ράιτ του Ντέρμπι (1737-1794) θεωρείται ο ζωγράφος του βρετανικού διαφωτισμού, της επιστήμης, της Βιομηχανικής Επανάστασης. Πρωτίστως, είναι μάστορας του φωτός και της σκιάς, καθώς δημιουργούσε μοναδικές ατμόσφαιρες μυστηρίου και δέους. Τα ονομαστά έργα του, επιτομή ακρίβειας και υποβλητικού ρεαλισμού, παρουσιάζονται αυτήν την περίοδο σε ιδιαίτερη έκθεση στη Νάσιοναλ Γκάλερι του Λονδίνου έως τις 10 Μαΐου 2026.
Νέα Υόρκη
Εριχ Χέκελ (1883-1970)
Στη Neue Galerie της Νέας Υόρκης, που εξειδικεύεται στην τέχνη του γερμανόφωνου χώρου την περίοδο του εξπρεσιονισμού και μοντερνισμού, παρουσιάζεται έκθεση-αφιέρωμα στον Γερμανό εξπρεσιονιστή ζωγράφο Εριχ Χέκελ. Εκτίθενται 40 έργα από το 1905 έως το 1920, από τα φοιτητικά του χρόνια έως την εμπειρία του ως ιατρού στο μέτωπο του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Διάρκεια έως 12 Ιανουαρίου 2026.
