Του Απόστολου Κουρουπάκη
Συνάντησα τον ζωγράφο Κίκο Λανίτη στην Γκαλερί Γκλόρια για να μιλήσουμε για την έκθεσή του με τίτλο «Πορτρέτα σε μετάβαση». Μία έκθεση που διερευνά, όπως αναφέρει ο ίδιος στο εισαγωγικό του κείμενο, τις ραγδαίες αλλαγές της εποχής μας μέσα από το ανθρώπινο πρόσωπο. Καθίσαμε απέναντι και πρόσωπο με πρόσωπο αρχίσαμε να συζητάμε, και σύντομα η κουβέντα μας προχώρησε πέρα από την έκθεση, που ήταν η αφορμή για να συναντηθούμε.
Η πρώτη μου ερώτηση αφορούσε τον τίτλο της έκθεσης, γιατί «Πορτρέτα σε μετάβαση»; Η απάντηση όμως δεν ήταν άμεση, ο Κίκος Λανίτης θέλησε πρώτα να με εισαγάγει –νομίζω– στον κόσμο του: «Υπάρχουν καλλιτέχνες που είναι αναγνωρίσιμοι από την επιφάνεια, από τη δομή του έργου. Εμένα με αναγνωρίζουν για τον τρόπο μου, για τον χειρονομιακό μου πλασμό» μου λέει και συνεχίζει: «δεν ξεκινώ να κάνω απλώς ένα έργο. Αναλόγως τι με επηρεάζει τη δεδομένη στιγμή, είτε πολιτικά, είτε κοινωνικά, ξεκινώ και φτιάχνω έναν μύθο στο μυαλό μου και αρχίζω να τον ζω έντονα. Αρχίζω να το πιστεύω και επηρεάζει…». Τον διακόπτω και του λέω πως ο μύθος κρύπτει νουν αληθείας, όπως λέει και ο ποιητής… «Η τέχνη κρύβει ή μία μεγάλη αλήθεια με κάποιο ψέμα ή ένα μεγάλο ψέμα με λίγη αλήθεια. Αυτή είναι η βάση της δικής μου φιλοσοφίας».
Ως απάντηση στην ερώτησή μου μου λέει: «Είμαι ένας παρατηρητής, ο καλλιτέχνης είναι ένας παρατηρητής, του γίγνεσθαι. Κάθε δεκαετία αλλάζουν τα πράγματα. Η μόδα, η νοοτροπία, ακόμα και το σχήμα του προσώπου μας». Συνεχίζει… «Είναι η εποχή που ο καθένας μπορεί να κατασκευάσει το προφίλ του. Στο Facebook, στο Instagram, ένα προφίλ στη δουλειά σου, ένα στη σχέση σου που πιθανόν να τη βρήκες στο διαδίκτυο και ένα προφίλ στο σπίτι σου. Άρα ο καθένας/καθεμία έχει πέντε προσωπικότητες και κάποια στιγμή ούτε ο ίδιος δεν ξέρει ποιος πραγματικά είναι». Ο Κίκος Λανίτης, πιστός –αν θέλετε– στην ιδέα και στον μύθο της έκθεσης στην γκαλερί Γκλόρια, παρατήρησε και εμένα, αφού λίγο πριν αρχίσουμε να συζητάμε, επισκεφθήκαμε ένα διπλανό καφέ, όπου συνάντησα έναν γνωστό μου: «Βλέπω και το πρόσωπο με τις πολλές προσωπικότητες να αλλάζει…, την ώρα που συνάντησες τον φίλο σου είδα ένα άλλο approach, από εκείνο της συνέντευξης που κάνουμε, αν δω στο facebook σου πιθανώς να βρω άλλα πράγματα… και γι’ αυτό είναι παραμορφωμένα ή πολλαπλά τα πρόσωπα».
Είμαι ανθρωποκεντρικός
Συνεχίζοντας την κουβέντα μας, τον ρωτώ για τα χρώματα των πορτρέτων που εκθέτει και μου λέει πως επηρεάζεται από το φως και το χρώμα που υπάρχει γύρω του… όσο για το πώς έχει αποτυπώσει τα διάφορα πορτρέτα μού λέει: «Είναι ζωντανά μοντέλα. Διάβαζα το προφίλ του καθένα… σε ένα δεν τα κατάφερα και το είχα κατακόψει τόσο πολύ στο μυαλό μου, που δεν μπορούσα να κάνω κάτι συγκεκριμένο…». Είστε λίγο πιο εσωτερικός καλλιτέχνης, τού λέω: «Είμαι ανθρωποκεντρικός» μου απαντά: «Πάντα με ενδιέφερε ο άνθρωπος, να στέλνω μήνυμα στον άνθρωπο, να είμαι κατανοητός ψυχικά στον άνθρωπο και να τον προβληματίζω» και συνεχίζει λέγοντας, επισημαίνοντας πως είναι κάτι που λέει για πρώτη φορά, πως όλες του οι δουλειές είναι σκληρά έργα, «δεν έχω κάνει έργο που να είναι μαλακό, πάντα το έργο μου ήθελα να ταράζει. Όλες μου οι εκθέσεις έχουν μία σκληράδα, μία πραγματικότητα, την οποία πολλές φορές ο άνθρωπος δεν θέλει να την πιστέψει, διότι του αρέσει να κοιτάζει τον καθρέφτη και να βλέπει κάτι άλλο… χάνει την πραγματικότητα».
Οι ψευτοκαλλιτέχνες
Η λέξη ομορφιά αναφέρθηκε από τον Κίκο Λανίτη πολλές φορές, κατά τη διάρκεια της κουβέντας μας, τον ρωτώ λοιπό, τι σημαίνει γι’ αυτόν αυτή η λέξη: «Το ποσοστό αισθητικής που έχει. Εκείνο που αντιπαθώ, είναι να χάνεται η αισθητική από το έργο τέχνης» και πώς χάνεται η αισθητική από ένα έργο, ρωτώ: «Από τους ατάλαντους και από τους ψευτοκαλλιτέχνες», μού λέει και όταν του λέω πως είναι υποκειμενική έννοια η αισθητική, μου λέει πως τη θεωρεί «πολύ αντικειμενική», αλλά χρειάζεται παιδεία, με τους καλλιτέχνες να έχουν ευθύνη, «αυτοί κατευθύνουν όλες τις ανώτερες αισθήσεις και αν δεν μπορείς να το κάνεις, και θες απλώς να δείξεις ένα βάζο όπως είναι, και αν αυτός είναι ο στόχος σου, ξεκινάς με λάθος στόχο και στέλνεις και λάθος μήνυμα» μού λέει.
Μιλώντας γενικά για το πώς αντικρίζεται ένα έργο τέχνης, του λέω πως αρκετές είναι οι φορές που δεν έχω αντιληφθεί τον καλλιτέχνη ή το έργο που έχω μπροστά μου… «Δεν είναι ανάγκη να αντιληφθείς το έργο, όπως το έχει στο μυαλό του ο καλλιτέχνης», μου λέει, «Εσύ το βλέπεις αναλόγως με τα βιώματά σου, μπορείς να το δεχτείς και να το αγαπήσεις, έστω και αν είναι μια γραμμή, ή μπορείς να το μισήσεις. Το έργο υπάρχει, ο καλλιτέχνης έστειλε το μήνυμά του. Ο καλλιτέχνης ξεκινά να στείλει το μήνυμα γι’ αυτό που αισθάνεται, να βγάλει τα εσώψυχά του πάνω σε αυτό το έργο που κάνει, χωρίς να σκέφτεται κατά πόσο πόσοι και ποιοι θα αντιληφθούν το έργο ή θα συμβαδίσουν μαζί του σαν σκέψη. Μπορείς να βλέπεις αυτό το έργο και να μου πεις ότι κάτι σου θυμίζει, έτσι το είδες, έτσι το έκτισες μέσα σου, πολύ ωραία. Ο καθένας μπορεί να βλέπει διαφορετικά το έργο. Έτσι του μίλησε το έργο. Το έργο δεν έχει ανάγκη να το καταλάβεις», ούτε ο καλλιτέχνης, του αντιτείνω: «Όχι, ο καλλιτέχνης ό,τι είχε να πει το είπε με το έργο του. Η δουλειά του ήταν να το βγάλει και να πάει παρακάτω».
Διάλογος με τον καμβά
Κλείνοντας την κουβέντα μας μου λέει: «όπως έγραψα στο σημείωμά μου “προβληματίζομαι αν έχω ζήσει παραπάνω χρόνια από ό,τι έπρεπε”», τον ρωτώ, έχετε ζήσει παραπάνω; «Αν έχω μια τόσο μεγάλη απόσταση από το κοινωνικό σύνολο σημαίνει ότι δεν ανήκω σε αυτό. Άρα τι κάνω; Βρίσκομαι εδώ, όλοι οι άλλοι βρίσκονται κάπου αλλού. Μήπως έπρεπε να σταματήσω εκεί όπου μπορούσα να αντιληφθώ την απόσταση;». Καλλιτεχνικά ωριμάζει ακόμα ο Κίκος Λανίτης, και όπως μου λέει πλέον γίνεται ένας πιο σοβαρός διάλογος με τον καμβά του… «Από τη στιγμή που αγγίζεις πάνω στον καμβά έστω και κατ’ ελάχιστον, ο καμβάς έπαψε να έχει απεριόριστες προοπτικές…». Όσο για το τι σημαίνει τέχνη για τον Κίκο Λανίτη, η απάντηση είναι άμεση: «Είναι το λάδι της ψυχής». Έφυγα από την γκαλερί σκεπτόμενος τόσο τα πολλαπλά πρόσωπά μας και αν η αρνησικοσμία είναι κάποιου είδους προστασία ή απλώς δικαιολογία απουσίας από το κοινωνικό γίγνεσθαι…
