Το σινεμά που προτείνει ιστορίες και ταρακουνάει αντιλήψεις

Τέσσερις Κύπριοι/ες δημιουργοί, που συμμετέχουν στο φετινό «Queer Wave Festival» μιλούν στην «Κ» για τις ταινίες τους και την queer κινηματογραφική δημιουργία στην Κύπρο. Η Σεμέλη Βογαζιανού, σκηνοθέτρια του «Walls», αναφέρει ότι υπάρχει καλύτερη κατανόηση από τη νέα γενιά σε ό,τι αφορά το queer σινεμά ενώ η παλαιά γενιά το βλέπει ως αχρείαστο. Ο Στέλιος Καμμίτσης, σκηνοθέτης του «The man with the answers», λέει ότι του φαίνονται προβληματικές οι ταμπέλες και δεν πρέπει να έχει τόση σημασία αν μια ταινία έχει ή όχι queer περιεχόμενο στις ημέρες μας. Ο Αλέξανδρος Πισσούριος, σκηνοθέτης του «Que será, será», σημειώνει ότι η queer κοινότητα είναι ένα εύφορο έδαφος από όπου μπορούν αναπτυχθούν διάφορες θεωρήσεις και πρακτικές του σινεμά. Από την πλευρά της η ομάδα της «ΕΡΜΑ» (Άγγελος Χαραλάμπους και Ανδρέας Κλεάνθους) λέει ότι το queer δεν αφορά αποκλειστικά την κοινότητα από την οποία εκκινείται, αλλά έχει ως στόχο να ταρακουνήσει έννοιες και αντιλήψεις που αφορούν το κάθε άτομο ανεξαρτήτως των ταυτοτήτων που μπορεί να κουβαλά.

Εύφορο έδαφος για νέες ιδέες

Πόσο διαδεδομένο είναι το queer σινεμά στην Κύπρο, σε επίπεδο δημιουργίας;

Σεμέλη Βογαζιανού (Σ.Β.): Γενικά το κυπριακό σινεμά δεν είναι διαδεδομένο πόσο μάλλον ταινίες που έχουν να κάνουν με μειονότητες. Δεν κατηγορώ το κοινό, την ευθύνη την έχει η κυβέρνηση που δεν δίνει αρκετές επιχορηγήσεις και τη βιομηχανία που είναι γεμάτη κλίκες. Οι νέες ιδέες και καλλιτέχνες δεν βοηθιούνται.

Στέλιος Καμμίτσης (Σ.Κ.): Δεν έχουμε συνηθίσει να βλέπουμε φεστιβάλ στην Κύπρο με τέτοια θεματολογία, ειδικά χρόνια πριν αυτό ήταν αδιανόητο. Τίτλοι όπως «queer σινεμά» παλιά τρόμαζαν τον κόσμο για κάποιο λόγο. Ίσως δεν είχαν καταλάβει ότι δεν γίνεσαι γκέι, όταν δεις ταινία με τέτοια θεματολογία! Όπως και το αντίθετο βέβαια!

Είναι εύκολο εγχείρημα η queer κινηματογραφική δημιουργία στην Κύπρο;

Σ.Β.: Όχι βέβαια. Να είσαι καλλιτέχνης είναι απίστευτα δύσκολο σε αυτό τον τόπο. Να είσαι queer άνθρωπος επίσης δύσκολο.

Σ.Κ.: Γενικά δεν είναι εύκολο να σηκώσεις τα μανίκια και να κάνει κανείς μια ταινία. Εγώ ξεκίνησα να γράψω ένα σενάριο για πράγματα που ήθελα να πω και να μιλήσω. Αν αυτό κατατάσσεται σαν queer, μια χαρά. Απλώς κάπως όσο περνάνε τα χρόνια μου φαίνονται προβληματικές όλες αυτές οι ταμπέλες. Είναι μια ταινία. Δεν πρέπει να έχει τόση σημασία αν έχει ή όχι queer περιεχόμενο στις ημέρες μας.

Αλέξανδρος Πισσούριος (A.Π.): Οι δυσκολίες της δημιουργίας ενός φιλμ γυρισμένο με 16mm, το οποίο βασίζεται στη σχέση κινηματογραφιστή με ένα πρόσωπο είναι αρκετές. Ειδικά όταν πρόκειται για αυτοχρηματοδοτούμενο έργο και χωρίς σενάριο. Ο περιορισμένος χρόνος γυρισμάτων σ’ ένα πλαίσιο όπου η συλλογή υλικού γίνεται στον ενεστώτα, δηλαδή χωρίς ιδιαίτερη προετοιμασία ή πρόβα, δημιουργεί μια πολύτιμη και εύθραυστη ατμόσφαιρα καταγραφής. Σε αυτό το φιλμ όμως, αυτές οι δυσκολίες και τα προβλήματα είναι μέρος της γοητείας του. Το φιλμ που παρουσιάζεται στο Queer Wave γυρίστηκε στο Λονδίνο, με πρωταγωνιστή έναν ελληνοκύπριο drag καλλιτέχνη που έχει τη βάση του επίσης στο Λονδίνο. Άρα, στη δεδομένη περίπτωση, δεν υπήρχε σχέση με την Κύπρο κατά τη διάρκεια της δημιουργίας της. Αλλά επειδή η πρώτη της προβολή σε φυσικό χώρο γίνεται στην Κύπρο, νιώθω ότι ολοκληρώνεται εδώ.

Είναι το queer σινεμά ακόμα κάτι πειραματικό για τα δεδομένα της Κύπρου ή απλώς μια θεματολογία που έμεινε στο περιθώριο; Πού βαδίζει το κυπριακό queer σινεμά σήμερα;

Σ.Β.: Εξαρτάται από γενιά σε γενιά. Υπάρχει καλύτερη κατανόηση από τη νέα γενιά. Το βρίσκουν σαν ένα genre του σινεμά. Οι παλιές γενιές πιστεύω πως το βλέπουν αχρείαστο. Δεν καταλαβαίνουν ότι το queer σινεμά μπορεί να δώσει ευκαιρίες σε queer καλλιτέχνες και άλλες μειονότητες.

Σ.Κ.: Νομίζω έμεινε στο περιθώριο γιατί κανείς δεν ήθελε να μιλήσει γι’ αυτά τα θέματα για το λόγο ότι κανείς δεν ήθελε να ακούσει γι’ αυτά τα θέματα. Όσο δεν σκαλίζουμε πράγματα που πονάνε τόσο καλύτερα, ήταν μια ζωή η αντίληψη της κοινωνίας της Κύπρου που εγώ μεγάλωσα. So here we are!

A.Π.: Με προβληματίζει κάπως ο όρος «Κυπριακό queer σινεμά». Είναι το σινεμά που έχει ως θέμα queer ιστορίες, πρωταγωνιστές ή μπορεί να είναι και το σινεμά που προκύπτει με/από queer τρόπους παραγωγής; Πώς διαφέρει από το σκέτο σινεμά; Προσωπικά, προτιμώ τον πειραματισμό από τη θεματολογία. Η θεματολογία μπορεί να είναι κάτι που δημιουργείται για χάρη προγραμματισμού, μια είδους κατηγοριοποίηση που βοηθά το κοινό και ενδεχομένως τους υπεύθυνους φορείς. Η queer κοινότητα είναι εύφορο έδαφος απ’ όπου μπορούν να αναπτυχθούν διάφορες θεωρήσεις και πρακτικές του σινεμά. Μέσα από το Queer Wave νομίζω η επιθυμία για εξερεύνηση των ειδών που συμπεριλαμβάνει, εμπεριέχει και το θετικό ρίσκο να δημιουργηθεί επιθυμία για δημιουργία ενός φρέσκου κινηματογράφου.

Η ταινία του Αλέξανδρου Πισσούριου «Que será será» προβάλλεται την Πέμπτη 1 Δεκεμβρίου στο Θέατρο Πόλης ΟΠΑΠ.

Ένα σινεμά για όλους

Έχει ως στόχο να προκαλέσει κάποια κοινωνική αντίδραση, να ανοίξει ένα παράθυρο στο διάλογο;

Σ.Β.: Δεν θα χρησιμοποιούσα τη λέξη αντίδραση, ακούγεται προκλητική. Ο κάθε άνθρωπος το βλέπει διαφορετικά, για μένα προσωπικά είναι ένα genre όπως τα άλλα. Στο τέλος της ημέρας μια καλή ταινία είναι μια καλή ταινία και πρέπει να εκτιμηθεί από το κοινό και τη βιομηχανία.

Σ.Κ.: Αν κάποιος φύγει από μια προβολή με προβληματισμούς και σκέψεις για το οτιδήποτε τότε καλώς. Δεν θα επιβάλω κάτι, θα προτείνω μια ιστορία. Ο καθένας παίρνει ότι θέλει απ' αυτό.

Α.Π.: Έχει στόχο να αναπτύξει ένα χώρο σκέψης και δημιουργίας όπου ο αποκλεισμός που εμπεριέχεται στη δυαδικότητα του είτε/ή, να ανοίξει και να συμπεριλάβει τη διαφορετικότητα που προκύπτει μέσα από την ανάπτυξη αυτού του χώρου.

Σε ποιο κοινό απευθύνεστε; Σε άτομα της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας, σε allies ή γενικότερα στο ευρύ κοινό;

Σ.Β.: Εγώ προσωπικά στο ευρύ κοινό. Αλλά για κάποιο λόγο η ταινία μου WALLS έχει εκτιμηθεί από τη ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα περισσότερο.

Σ.Κ.: Δεν κάνω σινεμά για μια ομάδα ανθρώπων, κάνω σινεμά για όλους.

Α.Π.: Με ενδιαφέρει να έχω επαφή με κοινό που ενδιαφέρεται για πειραματικό σινεμά. Με ενδιαφέρει το σινεμά που είναι χειροποίητο, κάπως ακατάστατο, ίσως αμφίσημο, χωρίς πολλές υποχρεώσεις προς κινηματογραφικούς κανόνες και εμπορικές φιλοδοξίες, με ευαισθησία και περιέργεια προς τα χαρακτηριστικά του μέσου, με μια προτίμηση στην ευρηματικότητα στους τρόπους και μέσα παραγωγής.

Αντιλαμβάνομαι ότι η κύρια θεματική είναι η ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα, ποια πτυχή της κοινότητας είναι στο επίκεντρο της ταινίας σας;

Σ.Β.: Η ταινία μου είναι για το γενικό κοινό. Έχει να κάνει με την ανθρώπινη ψυχή, τον ανθρώπινο πόνο και την ψυχική καταπίεση.

Σ.Κ.: Η ιστορία μου αφορά δύο αγόρια, που δεν αναφέρεται ποτέ η σεξουαλική τους προτίμηση, να κάνουν ένα ταξίδι και σιγά σιγά να έρχονται πιο κοντά. Θελημένα δεν ήθελα να κατηγοριοποιήσω πράγματα και καταστάσεις όποτε με αυτό το σκεπτικό δεν έφτιαξα μια ταινία για να αναφερθώ σε μια συγκεκριμένη πτυχή της κοινότητας.

Α.Π.: Η πτυχή της φιλίας, της διασκέδασης και της εργασίας. Ένα θέμα που με ενδιέφερε να καταγράψω είναι πως όλες οι παραπάνω πτυχές παίζουν σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη μιας κοινότητας που διακρίνεται για τους ευφυείς τρόπους να επιβιώνει, καλλιτεχνικά αλλά και σε προσωπικό επίπεδο.

Να «ταρακουνηθούν» έννοιες και αντιλήψεις

Η ταινία «ΕΡΜΑ» του Άγγελου Χαραλάμπους και του Ανδρέα Κλεάνθους «προσπαθεί να αναδείξει τη συνεχή πάλη τζαι αγωνία που βιώνει μια ατομικότητα στη προσπάθεια της να συγκρουστεί τζαι να χωρέσει σε μια καθορισμένη ταυτότητα».  

«Οι νέες γενιές έχουν το προνόμιο να δουν με μια απόσταση τα προβλήματα της κυπριακής κοινωνίας τζαι για τούντο λόγο μπορούν πλέον να τα εμπλουτίσουν με σύγχρονους προβληματισμούς τζιαμέ που στο παρελθόν οι θέσεις ήταν πιο συγκεκριμένες τζαι αμετακίνητες», ανέφερε στην «Κ» η ομάδα της ταινίας «ΕΡΜΑ». Εξηγεί ότι «για τούντο λόγο παρατηρούμε ότι τη τελευταία δεκαετία οι τέχνες αναπτύσσονται ραγδαία τζαι τούτο μπορεί να φανεί που τες πολυάριθμες ανεξάρτητες καλλιτεχνικές κολεκτίβες (μερικά νοτιολεφκωσιάτικα παραδείγματα: Honest Electronics, Nyx Collective, Crossdressing Diogenes, Sessions, Kazanti Films, Fabrika Kollektiv) μέχρι τα μαζικά μουσικά/θεατρικά/κινηματογραφικά φεστιβάλ με διεθνείς συμμετοχές…οπότε τζαι το queer cinema εν κάτι που εν θα εμίνισκε πίσω». Η ομάδα προσθέτει ότι «η ανάπτυξη του πολιτισμού εν αλληλένδετη με την ανάπτυξη πολιτικών τζαι κοινωνικών κινημάτων. Που την εμβληματική κατάληψη στη νεκρά ζώνη το 2012 μέχρι το «Ως Δαμέ» τζαι το Intercommunal Pride, ο διάλογος στη Κύπρο συνεχώς διευρύνεται τζαι ριζοσπαστικοποιείται. Το queer είτε ως θεωρία είτε ως κίνημα έρκεται να τσιαττίσει με ούλλα όσα ειπώθηκαν πιο πάνω. Όπως τα φεμινιστικά ρεύματα που προηγήθηκαν αλλά τζαι τα κινήματα φυλετικής χειραφέτησης, το queer εν αφορά αποκλειστικά τη κοινότητα που την οποία εκκινείται, αλλά έσσιει ως στόχο να ταρακουνήσει έννοιες τζαι αντιλήψεις που αφορούν το κάθε άτομο ανεξαρτήτως των ταυτοτήτων που μπορεί να κουβαλά». Τέλος αναφέρει ότι «με τη σειρά της τζαι η «ΕΡΜΑ» προσπαθεί να αναδείξει τη συνεχή πάλη τζαι αγωνία που βιώνει μια ατομικότητα στη προσπάθεια της να συγκρουστεί τζαι να χωρέσει σε μια καθορισμένη ταυτότητα».

Πληροφορίες

Το Queer Wave 2022 πραγματοποιείται από τις 25 Νοεμβρίου και θα διαρκε΄σει έως τις 4 Δεκεμβρίου στην παλιά Λευκωσία. Κύριος χώρος προβολών είναι το Θέατρο Πόλης ΟΠΑΠ (έναντι της Παλιάς Ηλεκτρικής).

Μερικές προβολές θα πραγματοποιηθούν στο Ινστιτούτο Γκαίτε Κύπρου εντός της νεκρής ζώνης και στο Shakespeare House στην κατεχόμενη Λευκωσία.

Το πρόγραμμα των παράλληλων εκδηλώσεων θα τρέξει στο ολοκαίνουριο και πολλά υποσχόμενο queer space της Κύπρου, Sessions (οδός Σαπφούς 6).